چهره زروان در «کوش نامه» با رویکرد تمثیلی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

نعیمه متوسلی ¹ (مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دشتستان - ایران)
مرضیه ندافی ² (مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دشتستان - ایران)

تاریخ دریافت : 1395/04/28 تاریخ پذیرش : 1395/04/28 تاریخ انتشار : 1395/05/01

کلید واژه: زمان, مرگ, جبر, زروان, تقدیر, Time, Death, کوش نامه, Zarvan, the Kooshnameh, Fate, compulsion,

چکیده مقاله :

مقاله حاضر به بررسی آیین زروانی در متن حماسی کوش نامه اثر ایرانشان (ایرانشاه) بن ابوالخیر می‌پردازد. زروان، خدای زمان، از آیین های رایج ایران باستان است که فلسفه و اندیشه‌های آن در متون فارسی به خصوص متن‌های حماسی، بازتاب گسترده‌ای یافته است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوایی، ابتدا زروانیسم و فلسفه آن به صورت مختصر، معرفی شده؛ سپس با بررسی متن کوش نامه چهره و اندیشه‌های این آیین از خلال بیت‌های آن نمایان شده است. با بررسی محتوای کوش نامه این نتیجه حاصل می‌گردد که چهره زروان در دو قالب زمان و سپهر به صورت گسترده‌ای در این متن بازتاب داشته است. زمان در قالب زمان کرانمند و بیکران شامل شب و روز، سرنوشت و تقدیر و چهره سیاه و گریز ناپذیر مرگ رخ می‌نماید. سپهر نیز چهره خود را به صورت ستارگان و تأثیر آنان در سرنوشت و بخت آدمی، طالع بینی، ستاره شناسی و تقدیر جبرگرایانه، نمودار ساخته است.

چکیده انگلیسی:

This paper studies Zarvani religion in the epic textbook Kooshnameh written by Iranshah (Iranshan) bin Abal-kheir. Zarvan, the god of time, is of popular ancient Persian religions and its concepts and philosophy have been reflected vastly in the Persian literatures, in particular epic texts. In this textby means of context analysis method, first we will briefly introduce Zarvanismand then we will investigatethe Zarvan corresponding concept based on several related verses from the Kooshnameh. We will show that Zarvan is represented widely in the Kooshnameh in two aspects of 'Time' and 'Sky'. 'Time' is appeared as restricted time and unlimited time such as day and night; destiny and fate; and dark face of inevitable death. 'Sky' is also denoted as stars of destiny, astrology, and deterministic fate.

منابع و مأخذ:

1. اوشیدری، جهانگیر (1383). دانشنامه‌ی مزدیسنا واژه نامه توصیفی آیین زرتشت. تهران: مرکز.


2. بنونیست، امیل. (1353). ترجمه بهمن سرکاراتی. دین ایرانی بر پایه متن‌های مهم یونانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.


3. بهار، مهرداد. (1369). فرنبغ دادگی، بندهش. تهران: توس.


4. تفضلی، احمد. (1384). مینوی خرد. تهران: توس.


5. جلالی مقدم، مسعود. (1384). آیین زروانی، مکتب فلسفی – عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان. تهران: امیرکبیر.


6. جوکار، منوچهر. فاضلی، شیما. (1393). «بررسی شباهت برخی از اندیشه‌های سعدی و باورهای زروانی با تاکید بر مینوی خرد». فصل­نامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 10. ش 37.


7. رضی، هاشم. (1381). ترجمه و پژوهش اوستا. تهران: بهجت.


8. شعبانلو، علی رضا. (1391). «بازتاب اسطوره آفرینش آیین زروانی در داستان اکوان دیو». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 8. ش 26.


9. صفا، ذبیح اله. (1384). حماسه سرایی در ایران. تهران: امیر کبیر.


10. کریستین سن، آرتور. (1384). ترجمه رشید یاسمی. ایران در زمان ساسانیان. تهران: سیر.


11. متینی، جلال. (1377). سروده حکیم ایرانشان بن ابی الخیر. کوش نامه. تهران: علمی.


12. نیبرگ، هنریک ساموئل. (1359). ترجمه سیف الدین نجم آبادی. دین‌های ایران باستان. تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.


13. یوستی، فردیناند. (1382). علی اشرف صادقی. نام‌های ایرانی. تهران: اساطیر.