تمثیل در شعر میرزا حبیب خراسانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

سعیده ساکی انتظامی ¹ , محمد یوسف وند ² , سیّد احمد حسینی کازرونی ³

1 - مربی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد خرم آباد- ایران
2 - گروه زبان انگلیسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

تاریخ دریافت : 1398/08/12 تاریخ پذیرش : 1398/08/12 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: عشق, عقل, love, reason, میرزاحبیب خراسانی, تصویر سازی تمثیل, allegorical imagination, Mirza Habib Khorasani,

چکیده مقاله :

در این مقاله با محور تمثیل به بررسی اشعار میرزا حبیب خراسانی با مفاهیم مبتنی بر تقابل عقل و عشق و جسم و جان پرداخته شده است. اشعاری که در آنها تشبیه محمل ایجاد تمثیل است. از دیرباز تمثیل یکی از ابزار های مهم بلاغی مورد توجه شاعران بوده است؛ لذا شاعران سعی در استفاده از آن داشتند. میرزا حبیب خراسانی نیز با استفاده از تمثیل هایی که دارای بار معنایی تصویری و اندیشه است اول سعی در ایجاد تصاویر و ایماژ در شعر در جهت خیال انگیز کردن آن و ایجاد لذّت در مخاطب دارد. شاعر با استفاده از ایماژ به بیان ادراکات حسی و عاطفی خود می پردازد؛ دوم سعی در ابلاغ و انتقال پیام دارد؛ در واقع هر تمثیل با بار معنایی اندیشه، پیامی در خود دارد که آنرا به مخاطب انتقال می دهد. در این نوع تمثیل در جهت درک مفاهیم انتزاعی از امور حسی برای توضیح آن بهره برده می شود. این مقاله به شیوه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری به شیوه توصیفی تحلیلی در دیوان اشعار میرزا حبیب خراسانی صورت گرفته است.

چکیده انگلیسی:

In this article, by considering the allegory, the poems of Mirza Habib Khorasani are discussed with the concepts based on the contrast between reason and love and body and soul. The poems in which allegory is created by using simile. From ancient times, allegory has been one of the important rhetorical devices of poets and they have tried to use it. Mirza Habib Khorasani also uses allegories that have visual meaning and thought. First, he attempts to create images in poetry in order to fantasize it and create pleasure in the audience. The poet uses his image to express his emotional perceptions; second, he attempts to convey and transfer the message; in fact, any allegory with the meaning of the thought has a message that transmits it to the audience. This type of allegory is used to understand the abstract concepts of sense to explain it. This article is done in a librarian way and through a descriptive-analytical method in the poem of Mirza Habib Khorasani.

منابع و مأخذ:

1. پورنامداریان، تقی. (1376). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.


2. حافظ. (1374). دیوان اشعار. قزوینی –  غنی. به اهتمام : عبدالکریم جربزه دار. تهران: اساطیر. 


3. حسینی، سید جمال، کی منش، عباس و دانشگر، آذر. (1396). تمثیل مثالک و کاربرد آن در کلیدر. فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. ش: 32. ص: 57.


4. حیاتی، غلامرضا و علی دهقان و  سید احمد حسینی کازرونی. (1395).  بررسی نوستالژی عشق، هجران و حرمان در چهارپارۀ "قفل طلا"ی حمیدی شیرازی با تکیه بر عنصر تمثیل و شواهد تمثیلی.  فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی . دوره 8. شماره 30. صفحه 132-113.


5. خراسانی، میرزا حبیب، (1353). دیوارن اشعار، بسعی و اهتمام علی حبیب، تهران : زوار.


6. دهخدا، علی اکبر، (1377). لغت نامه دهخدا، ج پنجم. تهران: موسسه دانشگاه تهران.


7. رزاق پور ، مرتضی و رضا صادقی شهپر و اکرم مصفا.(1393) بررسی و تحلیل تصویر‌پردازی از عقل در اشعار سنایی. نشریه زیبایی شناسی ادبی. دوره 5. شماره 22. صفحه 34-15 .


8. سعدی، مصلح بن عبدالله، (1389). دیوان غزلیات سعدی، ج دوم. تهران: مهتاب.


9. -----------------، (1389). دیوان قصاید سعدی، ج اول. تهران: مهتاب.


10. شمیسا، سیروس، (1369)، بیان. تهران: توس.


11. ----------، (1385). بیان. تهران: میترا.


12. صائب، محمد علی. (1392). دیوان صائب تبریزی. مقدمه فرشید اقبال. تهران: اقبال.  


13. میر صادقی، جمال و میمنت میر صادقی، (1377). واژه نامه هنر داستان نویسی، تهران: کتاب مهناز.