تدوین المعاجم الفارسیة فی عصر الکورکانیین المغول فی الهند

محورهای موضوعی : النقد الادبي

زرین‌تاج پرهیزکار ¹ , ایرج مهرکی ² , مهدی ماحوزی ³

1 - طالبة الدکتوراه التخصصیة فی اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة آزاد الإسلامیة فی رودهن، إیران.
2 - أستاذ مساعد بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، إیران.
3 - أستاذ مشارک بجامعة آزاد الإسلامیة فی رودهن، إیران.

تاریخ دریافت : 1392/10/10 تاریخ پذیرش : 1393/03/04 تاریخ انتشار : 1393/03/04

کلید واژه:

چکیده مقاله :

لم یلق الأدباء والفنانون فی العهد الصفوی أیّ دعم أو تشجیع من البلاط الصفوی ممّا أدّی إلی نزوحهم الجماعی إلی شبه القارة الهندیة. وبالمقابل کان الترحیب الذی یلقاه المتحدثون بالفارسیة والکتاب وجمیع الأدباء والفنانین الإیرانیین فی الهند والحفاوة التی تستقبلهم بها إمبراطوریة الکورکانیین المغول یعطی زخماً لهذا النزوح الجماعی. إنّ نفوذ الثقافة الإیرانیة واللغة الفارسیة – التی کانت اللغة الرسمیة فی بلاط المغول فی الهند – أدّی إلی إزدهار جمیع الفنون الأدبیة وبخاصة فن تدوین المعاجم فی هذا العصر. ویمکن تقسیم عملیة تدوین المعاجم الفارسیة إلی ثلاث مراحل هی: 1. قبل المغول "القرن 7 حتی 9" 2. العهد المغولی "القرن 10 حتی 13" 3. بعد العهد المغولی أو العهد الجدید "القرن 14 وما بعده". لقد اهتمّ کتّاب المعاجم فی العهد الأول بجمع اللغة الشعریة غیر آبهین بلغة الحوار أو لغة الکتابة لذا فإنّ المعاجم التی وضعت فی هذه الفترة لا تعتبر "شاملة". غیر أنّ أکثر الأعمال دقّة وجدّیة هو ما وضع فی العهد الثانی أی فی عهد الإمبراطوریة المغولیة وسیعالج هذا المقال دراسة أفضل المعاجم التی وضعت فی هذا العصر دون غیره من العصور. أمّا العهد الثالث أو العهد الجدید فیطلق علی عصر سیطرة البریطانیین علی أرض شبه القارة الهندیة ونهایة العهد المغولی فی هذه البلاد. حیث بذلوا أقصی جهودهم فی استبدال اللغة الفارسیة الرسمیة باللغة الانکلیزیة.

چکیده انگلیسی:

  Lack of support  of Safavid court of writers and artists made them to migrate to the Indian subcontinent. Gurkanis'(India's Mogul emperorship) warm welcome of Persian writers increased these migrations.The effect of Persian culture and language which was the official language of court contributed to the flourishing of  all literary genres especially lexicography  in this era. Lexicography can be categorized into three periods: first pre Moguls(7-9 century A.H.);second Mogul's era(10-13 century  A.H.); third post Moguls(14 century A.H.). During the first period lexicographers relied merely on gathering poetic terms and disregarded vernacular or written language. Therefore, dictionaries written in this period are not deemed as comprehensive. The most serious works concerning lexicography are written  during the second period, i.e. Mogul's emperorship. The most accomplished works in this genre –which is the subject of this paper-belong to this period. The third or recent period refers to the dominance of Britain over the continent and the disempowering of Moguls, a period in which the colonizers did their best to eliminate Persian language and substitute English language.

منابع و مأخذ:

آموزکار، ژاله. (1995م). تاریخ اساطیر ایران. ج1. لاط. طهران: سمت.

أحمد، ادریس. (1998م). «شخصیت علمی و ادبی بابر». مجله تحقیقات فارسی. دهلی: بخش نشریه آمینه میراث "دوره جدید".

الاصطخری، أبو إسحاق إبراهیم. (1951م). المسالک والممالک. ترجمة ایرج افشار. طهران: لانا.

باقر، محمد. (1969م). «تأثیر و گسترش زبان فارسی در شبه قاره­ی هند و پاکستان». ترجمه مجید وهرام. نشریه بررسی­های تاریخی. السنة4. العددان 2و3.

حسین قاسمی، میر منصور شریف. (1998م). «نقش زبان فارسی در هند». نشریه نامه پارسی. السنة 3.

حکمت، علی­اصغر. (1958م). سرزمین هند. طهران: دانشگاه طهران.

حمزة­الاصفهانی، ابوعبدالله بن حسن. (1967م). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمه جعفر شعار. طهران: بنیاد فرهنگ ایران.

خائفی، عباسی وآخرون، رضا. نفوذ فرهنگ و تمدن ایران باستان در کشورهای شبه قاره. مرکز مطالعات خلیج فارس "النسخة الالکترونیة".

دبیر­سیاقی، محمد. (1989م). فرهنگ­های فارسی وفرهنگ­گونه. طهران: اسپرک.

ـــــــ. (1996م). فرهنگ­های فارسی به فارسی. طهران: آگاه.

دزفولیان، کاظم. (2000م). «فرهنگ­نویسی در ایران وشبه قاره هند و پاکستان وبهار بعجم». نشریه شناخت. العدد 27.

دهخدا، علی­اکبر. (1994م). لغت­نامه. طهران: مؤسسه­ی لغت­نامه دهخدا بالتعاون مع دار جامعة طهران للنشر.

ریاض، محمد. «ادبیات فارسی در شبه قاره هند و پاکستان». هنر و مردم. العددان 159 و 160.

سلطانیان، ابوطالب. (2004م). «غزنویان و شالوده­های فرهنگ ایران در شبه قاره هند». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. العددان 36 و 37.

سلطانی، اکرم. «بررسی شیوه­های لغت­نویسی در چند فرهنگ معتبر فارسی». نامه فرهنگستان 9/2.

سلیمی، مینو. (1998م). روابط فرهنگی ایران و هند. الطبعة الأولی. طهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه.

صفا، ذبیح­الله. (1994م). تاریخ ادبیات در ایران. ج4. طهران: فردوسی.

ــــــ. (1994م). تاریخ ادبیات در ایران. ج5. طهران: فردوسی.

علی­زاده، عزیز. (2004م). «زبان فارسی در هند». چشم­انداز ارتباطات فرهنگی. العدد13.

فاطمه حسینی، سیده بلقیس. (1997م). «دیروز و امروز فارسی. مجله تحقیقات فارسی». دهلی: بخش فارسی دانشگاه دهلی.

فلاح­رستگار، گیتی. «افسانه زبان فارسی در هند. نشریه جستارهای ادبی». العدد 28.

کوشا، کفایت. (2004م). «مهاجرت هنرمندان ایرانی به هند در دوره صفوی». نشریه آینه میراث "دوره جدید". العدد 26.

مطیعی­امین، حسین. (2013م). «فرهنگ­نویسی در شبه قاره و هویت». کلیات. السنة 16. العدد 9.

معین، محمد. (1951م). مقدمة برهان قاطع. ج1. (مقدمه ب: دیگر زبان­های ایرانی). طهران: لانا.

ــــ. مقدمه لغت­نامه دهخدا. ج1. طهران: چاپ سیروس.

ــــ. (1978م). مقدمه برهان قاطع. مصحح. طهران: امیر کبیر.

نقوی، شهریار. (1962م). فرهنگ­نویسی فارسی در هند و پاکستان. طهران: وزارت فرهنگ ایران.

ــــــ. (1960م). «فرهنگ­نویسی در هند و پاکستان (1)». نشریه ارمغان. الدورة 29. العددان 4و 5.