التماسک السببی فی النص الروائی العربی المعاصر؛ قصة قاع المدینة لیوسف إدریس نموذجا

محورهای موضوعی : النقد الادبي

اسماء امرائی ¹ , علیرضا نظری ²

1 - طالبة مرحلة الماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الإمام الخمینی الدولیة، قزوین، إیران
2 - أستاذ مساعد فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الإمام الخمینی الدولیة، قزوین، إیران

تاریخ دریافت : 1398/12/25 تاریخ پذیرش : 1399/02/07 تاریخ انتشار : 1399/01/13

کلید واژه: الانسجام, قاع المدینة, التماسک, یوسف إدریس, السببیة,

چکیده مقاله :

التماسک أو الربط المعنوی مصطلح یرتبط بلسانیات النص عامة والنصوصیة خاصة. إن دوبوغراند ودریسلر عند تعریفهما لأدوات النصیة أو خصائص تجعل مجموعة من الجملات کنص مقبول، یشیران إلى سبعة عوامل منها الاتساق والتماسک کعاملین أساسیین للنصیة أو النصوصیة. یتشکل التماسک فی مستوى المعنى أی البنیة التحتیة للنص على أساس عناصر مختلفة یمکن أن نعتبر السببیة أهم هذه العناصر. إن السببیة یشکل سلسلة من الترابط الشدید بین وحدات النص الصغیرة لإیجاد البنى المعنویة فی مستوى أعلى وتختلف أهمیتها ونسبة ورودها من نص إلى آخر. المقال هذا یبحث عن هذه الأدوات المهمة للتماسک فی قصة معاصرة على المنهج الوصفی ـ التحلیلی باستخدام أسلوب إحصائی ویتناول نسبة ورود السببیة وکیفیة ظهورها فی نص سردی معاصر؛ ونتائج التحلیل تشیر إلى أن السببیة تقل نسبتها وأهمیتها فی الأجزاء الوصفیة للقصة ولکنها تکثر نسبة ورودها فی أجزاء القصة ذات أحداث وتزداد أهمیتها فی مستویات التحلیل المختلفة.

چکیده انگلیسی:

Coherence relates terminologically in general to the text linguistic and in particular to textuality. De Beaugrande and Dressler in describing positive factors or the features manifesting sum of the sentences as a text point to seven factors of which two factors of meaning coherence and continuity are important in textuality. Connection in semantic level or deep structure is achieved through different Factors, that the causality factor can be the most important of them; Because it is depended to the relationships  of text propositions from causative considerations. Causality in addition to the other coherence factors makes higher level structures with the chains of strong relations between small units. The function of these elements are naturally different in in frequency and importance from text to text. the present article investigates important factor of semantic connection, i.e., causality, in a contemporary story, and studies how much enjoys a contemporary narrative text from this factor as well as how it functions through a descriptive- analytic method and an statistical   approach. The analysis of frequency shows that causal factor is not  so frequent  in parts of the story that contains descriptive pauses. But in action-based parts this factor more present and effective presence in different levels of analysis.

منابع و مأخذ:

إدریس، یوسف. (لا­تا). قاع المدینة. القاهرة: مکتبة مصر.

آذر نژاد، شکوه. ( 1385ش). «مطالعه  مفهوم انسجام واژگانی در قرآن کریم». رسالة ماجستیر: جامعة بیام نور.

آقاگل­زاده، فردوس. (1385ش) تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی.

اکرمی، أیوب. (1389ش). «بررسی رویکردهای انسجام مضمونی آیات وسوره های قرآن». مشکوه. عدد 107. صص 28-4.

البرزی، پرویز. (1386ش). مبانی زبانشناسی متن. تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.

پراین، لارنس. (1366ش). تأملی دیگردر باب داستان. ترجمه: محسن سلیمانی. تهران: انتشارات  حوزه هنری  سازمان تبلیغات اسلامی.

جلالى، جلال الدین. (1389ش). ضرورت شناخت وکاربرد انسجام وپیوستگی در ترجمه انگلیسی قرآن کریم.  اصفهان: مؤسسه أم­ الکتاب.

خطابی، محمد. (2006). لسانیات النص. دار البیضاء: المرکز الثقافی العربی. 

فرج ، حسام أحمد. (2007). نظریة علم النص. القاهرة: مکتبة الآداب.

الفقی، صبحی ابراهیم. (2000). علم لغةالنصی، بین النظریه والتطبیق. القاهرة: دار قباء للطباعة والنشر والتوزیع.

قیّاس، لیندة. (2009). لسانیات النص النظریة والتطبیق. القاهره: مکتبة الآداب.

لطفی پور ساعدی، کاظم. (1371ش). درآمدی براصول وروش  ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

محمد، عزة شبل. (2007). علم لغه النص. القاهره: مکتبة الآداب.

ون­دایک، تئون ای. (1382ش). مطالعاتی در تحلیل گفتمان (از دستور متن تا گفتمان­کاوی انتقادی). ترجمه: گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه­ها.

یونسی، ابراهیم. (1341ش). هنر داستان نویسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.