التماسک السببی فی النص الروائی العربی المعاصر؛ قصة قاع المدینة لیوسف إدریس نموذجا
الموضوعات :اسماء امرائی 1 , علیرضا نظری 2
1 - طالبة مرحلة الماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الإمام الخمینی الدولیة، قزوین، إیران
2 - أستاذ مساعد فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الإمام الخمینی الدولیة، قزوین، إیران
الکلمات المفتاحية: الانسجام, قاع المدینة, التماسک, یوسف إدریس, السببیة,
ملخص المقالة :
التماسک أو الربط المعنوی مصطلح یرتبط بلسانیات النص عامة والنصوصیة خاصة. إن دوبوغراند ودریسلر عند تعریفهما لأدوات النصیة أو خصائص تجعل مجموعة من الجملات کنص مقبول، یشیران إلى سبعة عوامل منها الاتساق والتماسک کعاملین أساسیین للنصیة أو النصوصیة. یتشکل التماسک فی مستوى المعنى أی البنیة التحتیة للنص على أساس عناصر مختلفة یمکن أن نعتبر السببیة أهم هذه العناصر. إن السببیة یشکل سلسلة من الترابط الشدید بین وحدات النص الصغیرة لإیجاد البنى المعنویة فی مستوى أعلى وتختلف أهمیتها ونسبة ورودها من نص إلى آخر. المقال هذا یبحث عن هذه الأدوات المهمة للتماسک فی قصة معاصرة على المنهج الوصفی ـ التحلیلی باستخدام أسلوب إحصائی ویتناول نسبة ورود السببیة وکیفیة ظهورها فی نص سردی معاصر؛ ونتائج التحلیل تشیر إلى أن السببیة تقل نسبتها وأهمیتها فی الأجزاء الوصفیة للقصة ولکنها تکثر نسبة ورودها فی أجزاء القصة ذات أحداث وتزداد أهمیتها فی مستویات التحلیل المختلفة.
إدریس، یوسف. (لاتا). قاع المدینة. القاهرة: مکتبة مصر.
آذر نژاد، شکوه. ( 1385ش). «مطالعه مفهوم انسجام واژگانی در قرآن کریم». رسالة ماجستیر: جامعة بیام نور.
آقاگلزاده، فردوس. (1385ش) تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی.
اکرمی، أیوب. (1389ش). «بررسی رویکردهای انسجام مضمونی آیات وسوره های قرآن». مشکوه. عدد 107. صص 28-4.
البرزی، پرویز. (1386ش). مبانی زبانشناسی متن. تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
پراین، لارنس. (1366ش). تأملی دیگردر باب داستان. ترجمه: محسن سلیمانی. تهران: انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
جلالى، جلال الدین. (1389ش). ضرورت شناخت وکاربرد انسجام وپیوستگی در ترجمه انگلیسی قرآن کریم. اصفهان: مؤسسه أم الکتاب.
خطابی، محمد. (2006). لسانیات النص. دار البیضاء: المرکز الثقافی العربی.
فرج ، حسام أحمد. (2007). نظریة علم النص. القاهرة: مکتبة الآداب.
الفقی، صبحی ابراهیم. (2000). علم لغةالنصی، بین النظریه والتطبیق. القاهرة: دار قباء للطباعة والنشر والتوزیع.
قیّاس، لیندة. (2009). لسانیات النص النظریة والتطبیق. القاهره: مکتبة الآداب.
لطفی پور ساعدی، کاظم. (1371ش). درآمدی براصول وروش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محمد، عزة شبل. (2007). علم لغه النص. القاهره: مکتبة الآداب.
وندایک، تئون ای. (1382ش). مطالعاتی در تحلیل گفتمان (از دستور متن تا گفتمانکاوی انتقادی). ترجمه: گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات وتحقیقات رسانهها.
یونسی، ابراهیم. (1341ش). هنر داستان نویسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.
_||_