جدال جانشینی گفتمان‌های مقاومت شیعی و گفتمان تکفیری بر امنیت سنتی غرب آسیا

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مرتضی شیرودی ¹ ( دانشیار، مرکز پژوهشی تمدن اسلامی و دین‌پژوهی پیامبر اعظم(ص)، قم، ایران. )
احمدرضا شاه علی ² ( استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران. )
کرم جمشیدی فرد ³ ( کارشناسی ارشد، علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد الکترونیک، تهران، ایران. )

تاریخ دریافت : 1398/10/07 تاریخ پذیرش : 1398/10/07 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر ارزیابی ماهیت رقابت گفتمان مقاومت (شیعی) در تقابل با گفتمان‌های سلفی و اخوانی در حوزۀ راهبردی غرب ‌آسیا و در چارچوب تحلیلی مکتب کپنهاگ بود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و بر این فرضیه‌ استوار است که متعاقب دگردیسی‌های سالیان اخیر، گفتمان مقاومت شیعی در مقابل گفتمان‌ سلفی و اخوانی توانسته است تا کشورهای اسلامی حاضر در حوزۀ راهبردی غرب ‌آسیا را در شکل، روش، شعار و نیز در هدف تحت تأثیر خود قرار دهد. نتایج نشان داد حوزه راهبردی غرب آسیا، از ژئوپلتیک سیاسی جدی برای جدال جانشینی- نیابتی گفتمان مقاومت شیعی و گفتمان تکفیری(سلفی- اخوانی) برخوردار بوده و مکتب کپنهاگ قادر است این جدال را به خوبی تجزیه و تحلیل کند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study was to evaluate the nature of the competing discourse of Resistance (Shiite) discourse in contrast to the Salafist and Brotherhood discourses in the West Asian Strategic Area and within the analytical framework of the Copenhagen School. The research method is descriptive-analytical and is based on the hypothesis that following the transformation of recent years, the discourse of Shiite resistance against the Salafist and Brotherhood discourse has managed to bring the Islamic countries present in the West Asian strategic domain into form, method, slogan and also under the objective, to make an impact. The results show that the West Asian strategic area has serious political geopolitics for the proxy-Shiite discourse of the Shiite resistance and the Takfiri (Salafi-Brotherhood) discourse, and the Copenhagen school is able to analyze the dispute well.

منابع و مأخذ:

1. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله؛ پارسه، رضا (1393). ائتلاف سه گانه ایران، سوریه و حزب الله و تأثیر آن بر منافع آمریکا در خاورمیانه. سیاست جهانی، 3(1): 113 ـ 73.


2. احمدی، سیدعباس (1389). نقش مذهب در گسترش حوزه نفوذ: مطالعه موردی تشیع و ایران. ژئوپلیتیک، 6(74): 37-74.


3. احمدی، وحیده (1393). رویکرد اتحادیه عرب به مسئله فلسطینی‌ها. فلسطین،22-23: 65 ـ 43.


4. اسدی، حیدر؛ رجبی، هادی (1396). نقش فرهنگ مقاومت در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران. سیاست، 4(16): 23-41.


5. بخشی، عبدالله علی (1395). از حجاز تا شام: بررسی بنیان‌های عقیدتی جریان‌های تروریستی. تهران: کلام ماندگار.


6. بهروزلک، غلامرضا (1386). کاربرد تحلیل‌های گفتمانی در مطالعات سیاسی اسلامی. در: مجموعه مقالات روش‌شناسی در مطالعات سیاسی اسلام. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).


7. بوزان، بری (1388). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. ترجمه علیرضا طیب. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.


8. بوزان، بری (1390). مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.


9. خمینی، سید روح‌الله (1369). صدور انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


10. دهشیری، محمدرضا (1388). بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین‌الملل. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


11. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1383). طرح خاورمیانه بزرگ و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی، 7(3): 475-501.


12. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391). بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات انقلاب اسلامی، 9(28): 163-190.


13. روحانی، حسن (1391). گفتمان امام خمینی پیرامون امنیت ملی و سیاست خارجی. راهبرد، 21(65): 37-63.


14. زرقانی، سیدهادی؛ احمدی، ابراهیم (1396). شیعه‌هراسی به مثابه قلمروسازی گفتمانی محور «غربی ـ عربی» در بحران‌های ژئوپلیتیکی خاورمیانه: مطالعه موردی بحران سوریه. ژئوپلیتیک، 13(1): 30 ـ 1.


15. ستوده، علی اصغر؛ خزائی، جعفر (1395). ماهیت فرقه‌گرایی جدید عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران. حبل المتین، 5(15): 66-86.


16. شیهان، مایکل (1388). امنیت بین‌الملل. ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.


17. عبدالله‌خانی، علی (1389). نظریه‌های امنیت. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.


18. قاسمی، مصطفی (1397). تبیین راهبرد حمایت از مقاومت براساس نظریه واقع‎‌گرایی. مطالعات راهبردی جهان اسلام،3(75): 5-40.


19. مرادی، اسدالله؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود (1394). بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 4(15): 125-152.


20. معین الدینی، جواد؛ ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1387). تقابل خاورمیانه اسلامی با طرح خاورمیانه بزرگ. علوم سیاسی، 11(41): 141-176.


21. نصری، قدیر (1390). تأملی نظری در یافته‌ها و دشواری‌های بری بوزان در بررسی امنیت. مطالعات راهبردی،14(4): 105-134.


22. نیاکوئی، سیدامیر؛ ستوده، علی اصغر (1394). ماهیت راهبرد عربستان سعودی علیه انقلاب اسلامی ایران در منازعات سوریه و عراق. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 4(17):110 ـ 95.

 

1. Addis, Casey L.  (2011). Lebanon: Background & U.S Relation. New York: Congressional Resarch Service.


2. Bergen, Peter L. & Hoffman, Bruce (2010). Assessing The Terrorist Threat: A Report Of The Bipartisan Policy Centre’s National Security Preparedness Group. London: HarperCollins.


3. Buzan, Barry (1998). People, States & Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post – Cold war Era.London: Harvester wheatsheaf publication.


4. Guse, Gregory (2010). The International Relations Of The Persian Gulf. Cambridge: Cambridge University Press.


5. Helfont, Samuel (2009). The Muslim Brotherhood & The Emerging Shia Crescent. Orbis, 53(2):284-299. Doi:  https://doi.org/10.1016/j.orbis.2009.01.005


6. Shabaneh, Ghassan (2013). Kery’s Visit To Saudi Arabia & The Saudi American Relations. Ceter for Studies, 11(34):34-49.


7. Tamimi, Aymenn (2014). The Islamic State Of Iraq & Al – Sham. Middle East Review Of International Affairs, 31(70):51-69.

1. Abdullahkhani, A. (2010). Security Theories. Tehran: International Institute for Contemporary Studies and Research Abrar. [In Persian]


2. Abolhassan Shirazi, H.; Parseh, R. (2014). The triple alliance of Iran, Syria and Hezbollah and its impact on US interests in the Middle East. Global Politics, 3 (1): 73 -113. [In Persian]


3. Addis, Casey L.  (2011). Lebanon: Background & U.S Relation. New York: Congressional Resarch Service.


4. Ahmadi, S. A. (2010). The Role of Religion in Expanding the Influence: A Case Study of Shiites and Iran. Geopolitics, 6 (74): 37-74. [In Persian]


5. Ahmadi, V. (2014). The Arab League's approach to the Palestinian issue. Palestine, 22-23: 43- 65 . [In Persian]


6. Asadi, H.; Rajabi, H. (2017). The Role of Resistance Culture in the Internal Security of the Islamic Republic of Iran. Politics, 4 (16): 23-41. [In Persian]


7. Bakhshi, A. A. (2016). From Hejaz to Sham: Investigating the Ideological Foundations of Terrorist Currents. Tehran: Kalam Mandegar. [In Persian]


8. Behrouzlak, G. (2007). The Use of Discourse Analysis in Islamic Political Studies. In: Proceedings of the Methodology in Political Studies of Islam. Tehran: Imam Sadegh University. [In Persian]


9. Bergen, Peter L. & Hoffman, Bruce (2010). Assessing The Terrorist Threat: A Report Of The Bipartisan Policy Centre’s National Security Preparedness Group. London: HarperCollins.


10. Buzan, B. (2009). A New Framework for Analysis.Translated by Alireza Tayeb. Tehran: Institute for Strategic Studies. [In Persian]


11. Buzan, B. (2011). People, States and Fear. Translated by Research Institute of Strategic Studies. Tehran: Institute for Strategic Studies. [In Persian]


12. Buzan, Barry (1998). People, States & Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post – Cold war Era.London: Harvester wheatsheaf publication.


13. Dehghani Firouzabadi, S. J. (2004). Greater Middle East and National Security Plan of the Islamic Republic of Iran. Strategic Studies, 7 (3): 475-501. [In Persian]


14. Dehghani Firouzabadi, S. J. (2012). Islamic Awakening and National Security of the Islamic Republic of Iran. Islamic Revolution Studies, 9 (28): 163-190. [In Persian]


15. Dehshiri, M.R. (2009). Conceptual and Theoretical Reflection of the Islamic Revolution of Iran in International Relations. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. [In Persian]


16. Guse, Gregory (2010). The International Relations Of The Persian Gulf. Cambridge: Cambridge University Press.


17. Helfont, Samuel (2009). The Muslim Brotherhood & The Emerging Shia Crescent. Orbis, 53(2):284-299. Doi:  https://doi.org/10.1016/j.orbis.2009.01.005


18. Khomeini, S. R. (1990). Issuing the Islamic Revolution from Imam Khomeini's Viewpoint. Tehran: Institute of Organizing and Publishing Imam Khomeini's Works. [In Persian]


19. Moeinuddin, J.; Abolhassan Shirazi, H. (2008). Contrast the Islamic Middle East with the Greater Middle East Plan. Political Science, 11 (41): 141-176. [In Persian]


20. Moradi, A.; Shahramnia, A. M. (2015). Syria Crisis and Regional Security of the Islamic Republic of Iran. Strategic Policy Research, 4 (15): 122-152. [In Persian]


21. Nasri, G. (2011). A theoretical reflection on Barry Buzan's findings and difficulties in investigating security. Strategic Studies, 14 (4): 134 – 105. [In Persian]


22. Niakouei, S. A.; Sotoudeh, A. A. (2015). The nature of Saudi Arabia's strategy against the Islamic Revolution of Iran in the Syrian-Iraqi conflict. Journal of Islamic Revolution, 4 (17): 95- 110. [In Persian]


23. Qasemi, M. (1979). Explaining Resistance Support Strategy Based on Realism Theory. Strategic Studies of the Islamic World, 3 (75): 5-40. [In Persian]


24. Rouhani, H. (2012). Imam Khomeini's Discourse on National Security and Foreign Policy. Strategy, 21 (65): 37-63. [In Persian]


25. Shabaneh, Ghassan (2013). Kery’s Visit To Saudi Arabia & The Saudi American Relations. Ceter for Studies, 11(34):34-49.


26. Sheehan, M. (2009). International Security. Translated by Seyed Jalal Dehghani Firouzabadi. Tehran: Institute for Strategic Studies. [In Persian]


27. Sotoudeh, A. A.; Khazaei, J. (2016). The nature of Saudi Arabia's new sectarianism against the Islamic Republic of Iran. Habl Al Matin, 5 (15): 66-86. [In Persian]


28. Tamimi, Aymenn (2014). The Islamic State Of Iraq & Al – Sham. Middle East Review Of International Affairs, 31(70):51-69.


29. Zarqani, S. H.; Ahmadi, I. (2017). Shiite-phobia as a "Western-Arab" discourse-based territory in geopolitical crises in the Middle East: A case study of the Syrian crisis. Geopolitics, 13 (1): 1-30. [In Persian]