موانع عضویت دائم ایران در سازمان تجارت‌ جهانی

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

ایمان پاک سیما ¹ (دانشجوی دکتری، گروه حقوق بین‌الملل عمومی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران. )
سید باقر میرعباسی ² (دانشیار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران )
محمد صادقی ³ (استادیار، گروه حقوق، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران. )
سید طه موسوی میرکلائی ⁴ (استادیار، موسسه آموزش عالی ارشاد، دماوند، تهران، ایران. )

تاریخ دریافت : 1401/11/06 تاریخ پذیرش : 1402/01/27 تاریخ انتشار : 1402/11/11

کلید واژه: سازمان تجارت ‌جهانی, قوانین تجارت بین‌المللی, ایران, اقتصاد بین‌الملل, سرمایه‌گذاری خارجی.,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی موانع موجود در قوانین ایران برای پذیرش تعهدات سازمان تجارت‌ جهانی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان‌ می‌دهد که مشکلات ایران جهت پیوستن به سازمان تجارت جهانی به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. به غیر از مشکلات، معضلات و نابسامانی‌های فعلی حاکم بر اقتصاد ایران، برخی از قوانین داخلی نیز با مقررات WTO همخوانی ندارند. ازجمله اصل ۴۴ قانون اساسی، مالکیت و انحصار دولت بر صنایع و معادن بزرگ، بانکداری، رادیو و تلویزیون، کشتیرانی، هواپیمایی و... (یعنی حضور بیش از حد دولت و شبه دولتی‌ها در عرصه اقتصاد و نقش کمرنگ بخش خصوصی در فعالیت‌های اقتصادی)؛ همچنین تک‌نرخی نبودن نرخ ارز و قوانین مربوط به بیمه‌های خارجی، عدم حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، تعرفه‌های بالای واردات و برخی دیگر از قوانین داخلی، به هیچ وجه با مقرراتWTO همخوانی ندارد؛ بلکه به‌شدت مغایرت هم دارند. در ایران به دلیل دسترسی به منابع ارزی حاصل از صدور نفت، بخش تجارت ‌خارجی به‌درستی و متناسب با نیازها توسعه‌نیافته و در نتیجه مشکلات گوناگونی پدید آمده است. بروز این مشکلات و کاهش درآمدهای ارزی حاصل از صدور نفت در آینده اهمیت بخش بازرگانی ‌خارجی و حضور در بازارهای‌ جهانی را گوشزد می‌نماید، بنابراین، افزایش تولید، بالا ‌بردن توان صادراتی و رقابتی در سطح ‌جهان و بهره‌مندی از تسهیلات سازمان تجارت‌ جهانی به عنوان یک ضرورت مطرح است.

چکیده انگلیسی:

The aim of the present research is to examine the obstacles existing in Iran's laws for accepting commitments to the World Trade Organization (WTO). The research method is descriptive-analytical, and the results indicate that Iran's problems in joining the WTO stem from both internal and external factors. Apart from the current problems and instabilities prevailing in Iran's economy, some domestic laws also fail to align with WTO regulations. For instance, Article 44 of the Constitution, which enforces state ownership and monopolies in significant sectors such as industries, mines, banking, radio and television, shipping, aviation, etc., underscores the overbearing presence of government and semi-government entities in the economy, while relegating the private sector to a marginalized role in economic activities. Furthermore, due to the absence of a single exchange rate, regulations related to foreign insurances, insufficient support for foreign investment in Iran and high import tariffs, some other domestic laws not only fail to conform to WTO regulations but also contradict them significantly. In Iran, due to access to foreign currency resources derived from oil exports, the foreign trade sector has not developed properly and proportionately to the needs, resulting in various problems. The emergence of these issues and the potential decrease in oil export revenues in the future underscore the significance of the foreign trade sector and its presence in global markets. Therefore, increasing production, enhancing export capabilities and competitiveness on a global scale, and benefiting from the facilities of the WTO are raised as necessities.

منابع و مأخذ:

آذری، مصطفی (1391). ایران و سازمان تجارت‌ جهانی: فرصت‌ها و چالش‌ها. تهران: موسسه انتشاراتی تدبیر.
آیین‌نامه اجرایی قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی مصوب 1381.
احمدی کاشانی، پیام (1391). ایران و سازمان تجارت ‌جهانی. تهران: انتشارات ماهتاب.
ادیب محمدحسین (1386). ایران و سازمان تجارت ‌جهانی، بحران اقتصاد بازار و دموکراسی در ایران. اصفهان: انتشارات آموزه، چاپ سوم.
بشارتی، جلیل (1389). عضویت ایران در سازمان تجارت‌ جهانی. تهران: نشر کتیبه، چاپ دوم.
بوستانی، حسین (1395). تجارت‌ جهانی: فرصت‌ها و تهدیدها، روزنامه دنیای اقتصاد، سال یازدهم، شماره 3731.
بیدآباد، بیژن (1391). کنترل بازار آزاد ارز با هدف‌گذاری پولی و سیاست‌های تحدیدی تورم. تهران: انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی.
جنیدی، لعیا (1392). اصل ۱۳۹ قانون اساسی و سیستم حل‌وفصل اختلاف سازمان جهانی تجارت. در: مجموعه مقالات همایش بررسی جنبه‌های حقوقی سازمان تجارت ‌جهانی.
دفتر نمایندگی تام‌الاختیار تجاری جمهوری اسلامی ایران (1393). دسترسی به بازار در سازمان تجارت‌ جهانی وظیفه‌ای ناتمام. ترجمه محمدحسن زارع، میرهادی سیدی، مسعود کمالی اردکانی، فرزاد مرادپور، و میترا نصیری. تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ دوم.
راستی، محمد (1392). آثار الحاق ایران به سازمان تجارت‌ جهانی بر صنایع کوچک و متوسط. تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ دوم.
راهنمای تجاری در اروگوئه، 1375.
زارع احمدآبادی، محمدحسین (1391). قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و الزامات WTO. در: مجموعه مقالات همایش راهبرد توسعه اقتصادی.
سوری، حسین (1397). تأثیر پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت با تأکید بر امنیت اقتصادی و درآمدهای مالیاتی. تهران: موسسه انتشاراتی دیبادخت.
صنایعی، علی؛ آذربایجانی، کریم (1388). پذیرش ایران در سازمان تجارت‌ جهانی WTO و پیش‌بینی تأثیرات آن بر صنایع. تهران: انتشارات آتروپات، چاپ دوم.
عزیزی، آریا؛ اکبری دوبرجی، الهه (1397). حل‌وفصل منازعات در سازمان تجارت‌ جهانی. تهران: انتشارات قانون یار.
علیاری، بابک؛ سوری، مجید (1395). سازمان تجارت‌ جهانی: ایران، تهدیدها و فرصت‌ها. تهران: موسسه انتشاراتی طحان، چاپ سوم.
قادری، لیلا (1388). سازمان تجارت‌ جهانی. تهران: موسسه انتشاراتی خانه تاریخ و تصویر ابریشمی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358.
قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1390.
قانون جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی، مصوب 1380.
قانون جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری، مصوب 1335.
قانون مالیات‌های مستقیم جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1394.
کمیجانی، اکبر (1376). بررسی برخی جنبه‌های اقتصادی و حقوقی الحاق ایران به سازمان تجارت ‌جهانی (WTO). دیدگاه‌های حقوقی، 2(7).
کمیجانی، اکبر (1390). تحلیلی پیرامون تجربه عملی پیوستن برخی از کشورها به سازمان تجارت ‌جهانی و آثار اقتصادی آن. تهران: انتشارات سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی ایران، چاپ دوم.
لایحه قانونی ملی شدن مؤسسات بیمه و مؤسسات اعتباری، مصوب 1358.
محمدی، سمیه؛ محمدی، سمیرا؛ براتی، نسرین (1394). آثار حقوقی و تجاری عضویت ایران در سازمان تجارت ‌جهانی. تهران: انتشارات پارسینه.
وکیل، امیرساعد (1393). حمایت از مالکیت فکری در سازمان تجارت ‌جهانی و حقوق ایران. تهران: انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ دوم.
هاشم‌پور وزوانی، شیما؛ داداش‌نژاد، داوود (1396). اسرار تجاری در تجارت بین‌الملل در چارچوب سازمان تجارت ‌جهانی. تهران: انتشارات کتاب آوا.
هراتیان‌نژاد، مجید؛ زارعی، مژگان (1397). الحاق ایران به سازمان تجارت ‌جهانی و تأثیر آن بر بورس اوراق بهادار با تأکید بر اصل رفتار ملی. تهران: نشر شالان.
Economist world report 2021.
General Agreement on Tariffs and Trade 1994.