بررسی تطبیقی بزه قتل عمد در مذاهب فقهی اسلامی و قانون مجازات عراق با تاکید بر مجازات آن

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

سیده پریسا اندک ¹ (کارشناس ارشد، رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران.)
سید علی ربانی موسویان ² (استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/03/13 تاریخ پذیرش : 1399/06/21 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: قتل عمدی, قصاص نفس, مذاهب خمسه فقهی, قانون مجازات عراق, اعدام,

چکیده مقاله :

یکی از مهمترین جنایات در میان جرائم، بلکه اشد آنها قتل عمد است و مجازات قتل عمد در فقه اسلامی با عنوان قصاص نفس مورد بررسی فقها قرار می‌گیرد، که در فقه مذاهب اسلامی اشتراکات زیادی در این موضوع به چشم می‌خورد و تنها در مورد ارکان مجازات قصاص گاهی با هم اختلاف نظر دارند. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با روش تحلیلی و توصیفی وجه اشتراک و افتراق مجازات قتل عمد را از نظر فقهای مذاهب خمسه و قانون مجازات عراق بررسی و میزان تاثیرپذیری قانون مجازات عراق را از این مذاهب تعیین نماید. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مجازات قتل عمد در فقه اسلامی، قصاص و در کشور عراق یکی از سه مجازات حبس ابد یا موقت، اعدام و حبس ابد یا اعدام در نظر گرفته شده است. در فقه اسلامی مجازات اصلی و اولیه جرم قتل عمد، قصاص اعلام شده و در عراق، مجازات اصلی مرتکب قتل عمدی، حبس موقت یا دائم مقرر گردیده و در موارد خاص مجازات قتل عمدی را اعدام دانسته، اگرچه این موارد اکثر حالات و صور در قتل عمد را شامل می‌گردد. در این میان رئیس جمهور مستثنی بوده و به تصریح قانون مجازات عراق، کیفر اولیه و بی‌قید و شرط قاتل وی اعدام مقرر شده است.

چکیده انگلیسی:

One of the most important crimes among crimes, but also the most serious, is premeditated murder, and the punishment for premeditated murder in Islamic jurisprudence is called retribution for jurists. In the jurisprudence of Islamic religions, there are many commonalities in this issue, and only sometimes they disagree on the elements of retribution. The present study tries to analyze the method of sharing and differentiating the punishment of premeditated murder from the point of view of the jurists of khamseh religions and the Iraqi penal code by analytical and descriptive method and by library method and determine the effectiveness of the Iraqi penal code from these religions. Findings indicate that the punishment for premeditated murder In Islamic jurisprudence and in Iraq it is considered one of the three punishment of life imprisonment or temporary imprisonment, execution and life imprisonment of execution. In Islamic jurisprudence, the main punishment for premeditated murder is retribution, and in Iraq, the main punishment for intentional homicide in temporary or permanent imprisonment. In special cases, the death penalty is punishable by death, although these are the most common forms of murder deliberately included. Meanwhile, the president is an exception, and according to the Iraq penal code, the initial and unconditional punishment for the executioner has been set.

منابع و مأخذ:

1. اسدی، حسن بن یوسف (علامه حلی) (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام.قم:نشر اسلامی، ج3.


2. انصاری، زکریا بن محمد؛ سنیکی، زین‌الدین ابویحیی (1422ق). اسنی المطلب شرح روض الطالب. بیروت:دارالکتاب العلمیه، ج18.


3. بابرتی رومی، محمدبن محمود ابوعبدالله اکمل الدین (بی‌تا). العنایه شرح الهدایه. بیروت: دارالفکر، ج5.


4. بهوتی، منصور بن یونس (1051ق). کشف القناع عن متن الاقناع. بیروت: عالم الکتب، ج20.


5. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (1375). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تصحیح و تعلیق محمد کلانتر. قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، ج3.


6. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (بی‌تا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تصحیح و تعلیق محمد کلانتر. بیروت: دارالعلم الاسلامی، ج10.


7. جزیری، عبدالرحمن (1411ق).الفقه علی مذاهب الاربعه. بیروت: دارالفکر، ج5.


8. جمل، سلیمان بن عمر بن منصور (1389ق).حاشیه الجمل علی شرح المنهج. مصر: مکتبه الاسکندریه، ج40.


9. حلی، احمد بن ادریس (1411ق). السرائر. قم: نشر اسلامی، چاپ دوم، ج3.


10. حلی، محمدبن فهد (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. تحقیق مجتبی العراقی. قم: جامعه مدرسین، ج5.


11. خمینی، روح الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: موسسه دارالعلم، ج2.


12. خن، مصطفی؛ بغا، مصطفی؛ شربجی، علی (1421ق). الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی. بیروت: دارالعلم، الطبعه الربعه، ج3.


13. دردیر، احمد(بی‌تا).شرح الکبیر. بی‌جا: احیاء الکتب العربیه عیسی البابی الحلبی و شرکاء.


14. دسوقی، شمس‎الدین محمد (1373ق). حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر. قاهره: مکتبه الجاریه، ج18.


15. زحیلی، وهبه (1423ق).الفقه المالکی المیسر. بیروت: دارالکلام الطیب، الطبعه الثانیه، ج2.


16. زیعلی، عثمان بن علی (بی‌تا). تبیین الحقائق شرح الکنز الدقائق. دمشق: دارالکتب الاسلامی، ج17.


17. شافعی، محمدحسن اسماعیل (1421ق). الکافی فی فقه الامام حمد بن حنبل. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج3.


18. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (بی‌تا). تهذیب الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج10، 7.


19. عوده،  عبدالقادر(2005م). التشریع الجنایی الاسلامی مقارتاً بالقانون الوضعی. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج2.


20. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج11.


21. قانون العقوبات العراقی1969.


22. قرطبی اندلسی، محمد بن احمد بن رشد (بی‌تا). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد. بیروت: دارالفکر، ج2.


23. کابلی، محمداسحاق(1371).رساله توضیح المسائل. قم: مجلسی، چاپ ششم.


24. کاسانی، علاءالدین (1406ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بی‌جا: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ج16،7.


25. مقدسی، محمد بن احمد بن قدامه (بی‌تا).الشرح الکبیر. بیروت: دارالکتب العربی، ج9.


26. نجفی، محمدحسن (1363). جواهر الکلام فی شرح الشرایع الاسلام.تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ج42.


27. نفراوی مالکی، احمد بن غنیم (1408ق). الفواکه الدوانی علی الرساله ابی ابن زید. قاهره: المکتبه البیت علیه السلام، ج7.


28. نووی، محی‌الدین (بی‌تا).المجموع شرح المهذب. بیروت: دارالفکر، ج18.