چالش مفهومی نظم عمومی در حقوق کیفری ایران؛ راهبردها و پیامدها

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

سید درید موسوی مجاب ¹ ( استادیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران. )

تاریخ دریافت : 1399/01/07 تاریخ پذیرش : 1399/01/18 تاریخ انتشار : 1398/07/01

کلید واژه: شفافیت قانونی, نظم عمومی, حقوق متهمان, اخلاق حسنه,

چکیده مقاله :

اصطلاح نظم عمومی، با وجود کثرت استعمال در حقوق کیفری شکلی و ماهوی ایران، از حیث مفهوم، دامنة شمول، سنجه های تشخیص و شرایط تحققِ معنی، به درستی تبیین نشده ‌است. این مسأله، زمینة ایراد خدشه به اصل حاکمیت قانونی و اصل شفافیت قانونی، استفسارپذیری مفهوم نظم عمومی و تضییع حقوق برخی متهمان در دادرسی های کیفری را فراهم کرده است. نزدیکی مفهوم نظم عمومی با مفاهیمی همچون اخلاق حسنه و امنیت عمومی، سبب تداخل مفاهیم مشابه با یکدیگر شده، تا جایی که با وجود برداشت های کلّی و معمول، امکان ارائة یک تعریف حقوقی دقیق و مبتنی بر یک مبنای مشخص، دشوار به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و در عین حال تطبیقی تلاش دارد مفهوم نظم عمومی در حقوق کیفری و چالش های قانونی و قضایی موجود در این زمینه را تبیین، و راهبردهایی به منظور برون‌رفت از آنها ارائه کند.

چکیده انگلیسی:

Public order is a fundamental, current and challengeable concept in criminal law. It’s widely used in procedural and substantive criminal law of Iran, but its’ concept is not clear. Criminalization in field of disorder, Failure to specify the conditions for its occurrence in Act and lack of objective criteria and use of personal criteria, are considered as serious threat against rights and freedoms of citizens and they affect the principle of Transparency and Legality of Crime and Punishment in an undesirable way. This research, in a descriptive-analytical way, explores the legal and judicial Challenges of public order in Iran’s criminal law with regard to strategies and effects, using library resources. It is attempted to investigate and criticize the legislator's approach in this regard.

منابع و مأخذ:

1. دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت‌نامة دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ج14.


2. ابدالی، مهرزاد (1380). نظریة کلّی نظم عمومی و اخلاق حسنه در حقوق مدنی. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.


3. احمدی واستانی، عبدالغنی (۱۳۴۱). نظم عمومی در حقوق خصوصی. تهران: چاپ روزنامة رسمی.


4. احمدی، بابک (1374). کتاب تردید. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


5. اردبیلی، مولی احمد (1419ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: مؤسسه النشر الإسلامی، ج 12.


6. اشتراوس، لئو (1373). فلسفة سیاسی چیست؟ ترجمة دکتر فرهنگ رجایی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


7. افتخار­زاده، یحیی (1377). نظمیه در دوره پهلوی. تهران: انتشارات اشکان.


8. بوشهری، جعفر (1379). حقوق جزا، اصول و مسائل. تهران: شرکت سهامی انتشار.


9. پرایس، وینست (1382). افکار عمومی. ترجمة علی رستمی و الهام میر­تهامی. تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.


10. جعفری لنگرودی، محمّدجعفر (1377).ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش، ج9.


11. حبیب‌زاده، محمدجعفر (1377). رژیم قانونی بودن حقوق کیفری؛ عامل مؤثر در رشد و توسعه. مجلة حقوقی دادگستری، شماره ۲۳، ص ص56-31.


12. حسینی دولت­آباد، سیّد علی (1379).موانع اجرای قانون خارجی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق خصوصی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.


13. خویی، ابوالقاسم (بی­تا). مصباح الفقاهه. تقریر محمّد­­علی توحیدی تبریزی. قم: مؤسسة انصاریان للطبـاعه و النشر، ج5.


14. دامغانی، محمدتقی (1357). اولین قوانین قبل از مشروطیت. تهران: انتشارات بهزاد.


15. درن، ایو (1367).نظم عمومی و حقوق قابل اجرا. ترجمة محمّد اشتری. مجلة حقوقی دفتر خدمات بین‌المللی، شماره۹، ص208-167.


16. سّنهوری، عبدالرزاق احمد (بی­تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج۱.


17. شهری، جعفر (1383). طهران قدیم. تهران: انتشارات مهارت، چاپ چهارم، ج5.


18. صادقی، محسن(1348).مفهوم و اِعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبه قضایی و جلوه­های نوین آن. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، شماره ۶۸، ص114-89.


19. صدارت، علی (1340).حقوق جزا و جرم‌شناسی. تهران: کانون معرفت.


20. قربان­نیا، ناصر (1378). اخلاق و حقوق بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.


21. کاتوزیان، ناصر (1383). مبانی حقوق تعهدات. تهران: نشر میزان، چاپ دوم.


22. لازار، ژودیت (1386). افکار عمومی. ترجمة مرتضی کتبی. تهران: نشر نی، چاپ چهارم.


23. الماسی، نجادعلی (۱۳۷۶).تعارض قوانین.تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ پنجم.


24. منصورنژاد، محمّد (۱۳۸۲).بررسی تطبیقی تعامل مردم و حاکم از دیدگاه امام محمد غزالی و امام خمینی. رسالة دکتری. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.


25. مؤمن، محمّد (1419ق).تسدید الأصول. قم: مؤسسه النّشر الإسلامی، ج2.


26. میر­محمّد صادقی، حسین (1380). حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. تهران: نشر میزان.


27. نوبهار، رحیم (1398). از حفظ حکومت تا حفظ نظام. پژوهشحقوقعمومی،سال21، شماره۳۶، ص64-41.


28. وال، ژان (137۰). بحث در مابعدالطبیعه. ترجمة یحیی مهدوی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.


29. Allen, C.K. (1966). Law in the Making. London: Butterworth's Pub.

1. Card، Richard (1987). Public Order, the new Law. London: Butterworth’s Pub.


2. Cole, George F. ; Smith, Christopher E. & DeJong, Christina (1998). The American System of Criminal Justice. U. S. A: West/Wadsworth Publishing, Eighth ed.

32. Roach, John & Jurgen, Thomaneck (1985).  Police and public order in Europe. London: Taylor & Francis.


33. Thornton, Peter (1987). Public Order Law. London: Blackstone Press Limited.