مبانی فقهی ممنوعیت تخریب انبوه و گسترده محیط زیست در جنگ؛ با تاکید بر نقد گزارش‌های تاریخی مربوط به جنگ‌های نبوی

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

احمد احسانی فر ¹

1 - استادیار، پژوهشگاه قوه قضائیه، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/01/23 تاریخ پذیرش : 1398/04/06 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: محیط زیست, یهودیان بنی‌نضیر, جنگ, سنت نبوی,

چکیده مقاله :

در پژوهش پیش رو با پیرایش تاریخی جنگ‌های نبوی از تحریفات، زوائد و اغراقات، و با بررسی ادله منع‌کننده تخریب و اتلاف گسترده و انبوه محیط زیست، موضع فقه شیعه در مورد این رفتار جنگی روشن می‌شود. بر مبنای ادله مطرح، در حالت اضطرار و ضرورت جنگی می‌توان به تخریب و اتلاف محدود، کنترل ‌شده و تحت مدیریت عناصر محیط زیست اقدام کرد؛ لکن تخریب انبوه و گسترده محیط زیست امکان‌پذیر نمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

In the present study, with the historical arrangement of the prophetic wars from distortions, exaggerations and exaggerations, and by examining the arguments preventing the extensive and massive destruction of the environment, the position of Shiite jurisprudence regarding this war behavior becomes clear. Based on the evidence presented, in a state of emergency and necessity of war, destruction and waste can be limited, controlled and managed by environmental elements; But massive destruction of the environment is not possible.

منابع و مأخذ:

* قرآن کریم

1. ابن‌ادریس حلی، محمدبن ‌منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.


2. ابن‌حزم، ابومحمد علی‌بن‌احمد (بی‌تا). المحلی. بیروت: دارالفکر، ج7.


3. ابن‌رجب، زین‌الدین عبدالرحمن‌بن ‌احمد (1419ق). تقریر القواعد و تحریر الفوائد. تحقیق ابوعبیده مشهور‌بن حسن آل سلمان. عربستان: دار ابن عفان، ج2.


4. ابن‌عاشور، محمدبن‌ طاهر(بی‌تا). التحریر و التنویر (تفسیر ابن‌عاشور). بیروت:مؤسسه التاریخ، ج28.


5. ابن‌قدامه، ابومحمد عبدالله‌بن‌ احمد (بی‌تا). المغنی. بیروت: دارالکتاب العربی، ج10.


6. ابن‌نجیم المصری الحنفی، ابی‌البرکات عبدالله‌بن ‌احمدبن‌ محمود (1418ق). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. تحشیه ابن‌عابدین الدمشقی الحنفی؛ تحقیق زکریا عمیرات. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج5.


7. ابن‌هائم، شهاب‌الدین احمدبن‌ محمد (1423ق). التبیان فی تفسیر غریب القرآن. تحقیق ضاحی عبدالباقی محمد. بیروت: دار الغرب الاسلامی.


8. امین عاملی، سیدمحسن (1403ق). اعیان الشیعه. بیروت: دارالتعارف، ج1.


9. آلوسی، سیدمحمود ابوالفضل شهاب‌الدین (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق علی عبدالباری عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج14.


10. بیهقی، ابوبکر احمدبن ‌حسین (1377ق). السنن الکبری. بیروت: دارالفکر، ج9.


11. جوادی آملی، عبدالله (1389). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء، ج10-9.


12. حسینی روحانی، سیدصادق (1412ق). فقه الصادق علیه السلام. قم: دارالکتاب، ج4.


13. حسینی سیستانی، سیدعلی (1414ق). قاعده لاضرر و لاضرار. قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.


14. حسینی شیرازی، سیدمحمد (1413ق). الفقه: القواعد الفقهیه. بیروت: مؤسسه امام رضا.


15. حسینی شیرازی، سیدمحمد (بی‌تا). الفقه: کتاب الجهاد، الامر بالمعروف و النهی عن المنکر. قم: دار القرآن الحکیم.


16. حلبی، تقی‌الدین ابوالصلاح (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین.


17. حلی، یحیی‌بن ‌سعید (1405ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسه سیدالشهداء العلمیه.


18. دیار البکری، حسین (بی‌تا). تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس. بیروت: دارالصادر، ج1.


19. رازی، ابوالفتوح حسین‌بن ‌علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. تحقیق محمدجعفر یاحقی، محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ج19.


20. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌ محمد (1408ق). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالقلم.


21. زیدبن ‌علی‌بن ‌الحسین (بی‌تا). مسند الامام زید. بیروت: منشورات دار مکتبه الحیاه.


22. سبحانی، جعفر (1421ق). مفاهیم القرآن. قم: موسسه الامام الصادق، چاپ چهارم، ج7.


23. سبزواری، سیدعبد الاعلی (1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسه اهل بیت، چاپ دوم، ج3.


24. سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب‌بن‌ تقی الدین (1411ق). الاشباه و النظائر. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج1.


25. سرخسی، شمس‌الدین محمدبن‌ابی‌سهل (1406ق). المبسوط. بیروت: دار المعرفه، ج10.


26. شافعی، ابوعبدالله محمدابن ‌ادریس (1403ق). کتاب الام. بیروت: دارالفکر، چاپ دوم، ج4.


27. شربینی، محمدبن ‌احمد (1377ق). مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج4.


28. صادقی تهرانی، محمد (1365ق). الفرقان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ج3، 28.


29. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1428ق). العروه الوثقی مع التعلیقات. قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی طالب علیه السلام، ج1.


30. طباطبائی حکیم، سیدمحسن (1416ق). مستمسک العروه الوثقی. قم: مؤسسه دارالتفسیر، ج1.


31. طبرسی، ابوعلی الفضل‌بن ‌حسن (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج2.


32. طبری، ابوجعفر محمدبن‌ جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن(تفسیر طبری). بیروت: دارالمعرفه، ج28.


33. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌ حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم، ج2.


34. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌ حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج1.


35. عاملی(شهید اول)، محمدبن ‌مکی (1417ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ج2.


36. علامه حلی، حسن‌بن‌ یوسف (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، ج14.


37. علامه حلی، حسن‌بن ‌یوسف (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج1.


38. علامه حلی، حسن‌بن ‌یوسف (1414ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت، ج9.


39. عمید زنجانی، عباس‌علی (1383). فقه سیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ج5.


40. فخر رازی، محمدبن‌ عمر (1420ق). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر). بیروت:دار احیاء التراث العربی،چاپ سوم،ج5، 29.


41. فضل‌الله، سید محمدحسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک، ج22.


42. قرطبی، ابوعبدالله محمدبن‌احمد (1405ق).الجامع لأحکام القرآن(تفسیر القرطبی).بیروت:دار إحیاء التراث العربی، ج18.


43. کاسانی، علاء‌الدین (1409ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. پاکستان: المکتبه الحبیبیه، ج7.


44. کرکی، علی‌بن‌ حسین (محقق ثانی) (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم:مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، ج3.


45. کلینی، ابوجعفر محمدبن‌ یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث، ج9، 12.


46. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1403ق). بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. بیروت: موسسه الوفاء، چاپ دوم، ج20.


47. محقق حلی، نجم‌الدین (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ج1.


48. مدرسی یزدی، سید محمدرضا (1429ق). دراسه حول الافساد فی الارض. فقه اهل البیت، ج52، سال13، ص61-100.


49. مرتضی عاملی، سیدجعفر (1426ق). الصحیح من سیره النبی الاعظم. قم: دارالحدیث، ج25، 8.


50. مصطفوی، حسن (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب، ج12،9.


51. معروف الحسنی، هاشم (1416ق). سیره المصطفی. بیروت: دارالتعارف.


52. مغنیه، محمدجواد (بی‌تا). التفسیر المبین. قم: بنیاد بعثت، چاپ سوم، ج1.


53. مقریزی، تقی‌الدین (1420ق). امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج1.


54. مکارم شیرازی، ناصر (1421ق). الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی‌بن ‌ابی‌طالب، ج18.


55. منتظری، حسین‌علی (بی‌تا). العروه الوثقی مع تعلیقات المنتظری. بی‌جا: بی‌نا، ج1.


56. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. تحقیق عباس قوچانی، علی آخوندی. بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ج21.


57. نووی، ابی‌زکریا محیی‌الدین یحیی‌بن‌ شرف (بی‌تا). روضه الطالبین. تحقیق عادل أحمد عبدالموجود، علی محمد معرض. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج7.


58. واقدی، محمدبن ‌عمر (1409ق). المغازی. بیروت: اعلمی، ج1-2.