شناسایی چالش های جاری طرح تدبیر در مدارس ابتدایی: رویکرد نظریه داده بنیاد

محورهای موضوعی : آموزش و پرورش

مریم مشاکلایه ¹ (دانشجوی دکترای گروه مدیریت آموزشی، ، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.)
اسماعیل کاظم پور ² (دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.)
غفار تاری ³ (استادیار گروه مدیریت، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.)

تاریخ دریافت : 1401/10/28 تاریخ پذیرش : 1402/03/07 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: طرح تدبیر, رویکرد داده بنیاد, مدیران مدارس, مدارس ابتدایی,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر باهدف شناسایی چالش های جاری طرح تدبیر در مدارس ابتدایی است. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش داده بنیاد انجام گرفت. مشارکت کنندگان شامل خبرگان حوزه مدیریت آموزشی، برنامه ریزی درسی و متخصصان آموزش ابتدایی کشور آشنا به طرح تدبیر بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند از نوع ملاک ‌محور انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه ی نیمه‌ساختار‌یافته جمع‌آوری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. برای تأمین روایی و پایایی از معیارهای لینکن و کوبا استفاده شد. یافته ها: پژوهش نشان‌دهنده ی بیست و پنج مفهوم محوری و هشت مقوله منتخب است که در قالب مدل پارادیمی شامل ضعف در برنامه محوری و خودارزیابی مدارس به عنوان مقوله ی محوری و شرایط علی (عدم همراهی و مشارکت عوامل طرح، ضعف مدیریتی مدارس، بخشنامه محوری و کمیت گرایی آموزشی)، عوامل زمینه ای (عدم وجود جو حمایتی، ضعف در فرهنگ کار مشارکتی، ضعف در ساختارهای تکنولوژیکی، ساختار متمرکز آموزشی)، شرایط مداخله ای تسهیل گر (خصوصیات فردی، ویژگی های سازمانی و الزامات قانونی)، شرایط مداخله گر محدودکننده (موانع درون سازمانی و برون سازمانی)، راهبردها (بهبود فرهنگ سازمانی و جو مدرسه ای، تغییر نگرش سیاستگذاران، توجه به توسعه فردی مدیران و معلمان و تمرکززدایی) سازمان یافت. نتیجه گیری: توجه به طرح تدبیر و اساس آن زمینه رشد حرفه ای مدیران را فراهم می آورد. در اجرای طرح هایی چون تدبیر باید به رویکردهای بومی اجرایی مدارس توجه شود. از رویکردهای مشارکتی در اجرای طرح تدبیر در مدارس استفاده گردد؛ به‌گزینش مدیران متخصص و آموزش‌دیده برای مدارس توجه و الزام شود؛ به رویکردهای جانشین پروری و منتورینگ در آموزش مدیران مدارس توجه بیشتری اعمال گردد.

چکیده انگلیسی:

Purpose: This research seeks to recognize Challenges of Tadbir Plan currently executed in elementary schools. Method: This is a qualitative research using grounded theory approach. The population of the study comprises experts in educational management, curriculum planning, and specialists of elementary schools in Iran who are familiar with Tadbir Plan. The participants were selected through purposive criterion-based sampling. The data were collected through semi-structured interviews. Open, axial, and selective coding were used for data analysis. The validity and reliability were measured using Lincoln and Guba criteria. Findings: The results suggested 25 central concepts and eight selected items, which were organized in a paradigmatic model including poor plan orientation and self-assessment in schools as central items and the causal conditions (lack of cooperation and participation of agents of the plan, poor management in schools, directive-orientation and quantity-orientation education), contextual factors (lack of supportive atmosphere, poor teamwork culture, poor technological structures, centralized educational structure), facilitative intervention conditions (personal characteristics, organizational characteristics, and legal requirements), restrictive intervention conditions (intra-organizational and inter-organizational obstacles), and strategies (improving the organizational culture and school atmosphere, changing attitudes of policymakers regarding personal development of principals, teachers, and decentralization). Conclusion: Paying attention to the Tadbir plan and its basis provides the professional growth of managers. In the implementation of plans such as Tadbir, attention should be paid to the local approaches of schools. Collaborative approaches should be used in the implementation of the Tadbir plan in schools; Selection of specialized and trained managers for schools should be considered and required; more attention should be paid to the approaches of succession and mentoring in the training of school administrators.

منابع و مأخذ:

استرواس، انسلم و کربین، جولیت. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه ­ای، ترجمه  ابراهیم افشار، انتشارات نشر نی.

جمالی فر، محمدعلی. هاشمی مقدم، سید شمس الدین. عابدی کرجی بان، زهره و فقیهی، علیرضا. (1395). بررسی همخوانی برنامه درسی قصد شدۀ درس تفکر و سبک زندگی پایه هشتم دوره اول متوسطه با برنامه درسی اجرا شده و کسب شده، خانواده و پژوهش، ۱۳ (۴): ۴۲-۲۱.

خروشی، پوران. (1394). راهکارهای توسعه حرفه‌ای معلمان در کشورهای توسعه‌یافته با تأکید بر ضرورت توجه به آن در دانشگاه فرهنگیان، راهبردهای نوین تربیت معلمان، 1(1): 53-66.

زارع اسحقی، ولی اله و خیری نیا، حسین. (1400). بررسی اثربخشی طرح تعالی و تدبیر مدیران مدارس بر کیفیت برنامه ریزی درسی مدارس، همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم، میناب.

ساعدی، عاطفه. عباس پور، عباس. فراستخواه، مسعود. نیستانی، محمدرضا و حسین عبداللهی. (1399). واکاوی بسترهای ایجاد و توسعه تضمین کیفیت در آموزش عالی اروپا، توسعه ی آموزش جندی شاپور، 11(2): 213-226.

شریفی، علی. (1394). مدل­های اجرای تغییربرنامه کیفی مدارس، گزیده مقالات همایش سازمان آموزش و پـرورش استان لرستان اردیبهشت، خرم آباد.

شهلایی، هما. صفرنواده، مریم. آرمند، محمد و موسی‌پور، نعمت الله. (1400). شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی به‌منظور طراحی الگو با رویکردکیفی فراترکیب، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 25(48): 88-118.

صلواتی، پرستو. ملکی، حسن و سهرابی، فاطمه. (1399). تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی دورة اول دبیرستان بر اساس شاخص های محتوایی برنامه درسی ملی، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 17(3): 178-187.

طبسی، سیدمصطفی. (۱۳۹۶). بررسی میزان اثربخشی اجرای طرح تدبیر بر کیفیت مدیریت مدارس ابتدایی شهرستان سبزوار در سال تحصیلی ۹۶-۹۵، پایان‌نامه‌ی چاپ نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار.

عباسی، عفت. سادات و قور کاشانی، مهدیه. (1394). تبیین جایگاه استانداردسازی در ارتقاء کیفیت نظام آموزشی، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 17(4): 133-145.

عصاره، علیرضا. مدرسی سریزدی، آسیه و رضازاده بهادران. حمیدرضا. (1394). ارزیابی نحوه اجرای طرح مدارس هوشمند در استان یزد بر اساس الگوی سیپ، نشریه خانواده و پژوهش، 25(3): 14-29.

فتحی واجارگاه، کوروش. (1395). اصول و مفاهیم اساسی برنامه ریزی درسی، انتشارات علم استادان: تهران.

فراستخواه، مقصود. (1398). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی(با تأکید بر نظریه پایه) گرنددتئوری(GTM). تهران: آگاه.

مددلو، قهرمان. سعادتمند، زهره و یارمحمدیان، محمدحسین. (۱۳۹۸). شناخت مولفه های مشارکت والدین در اجرای برنامه های درسی دوره ابتدایی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، ۱۰ (۴): ۲۳۴-۲۵۱.

محبی، عظیم. مسگرزاده، مرضیه و مومن کیا، زهرا. (1394). مدرسه در آینده تعالی. تهران: انتشارات موسسه فرهنگی منادی تربیت.

مدرسی، مریم و جهانیان، رمضان. (1395). بررسی نگرش مدیران به اجرای کیفی طرح تدبیر، کرامت، الگوی مصرف و ارتقاء قرآنی، دومین کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی، بابل.

نیکزاد، مریم و عزیزی نژاد، بهاره. (1399). ارزیابی کیفیت طرح تدبیر مدیران بر اساس الگوی سیپ و تاثیر آن بر ارتقای عملکرد مدیریت در مدارس ابتدائی ناحیه یک شهر ارومیه در سال تحصیلی 98، دومین کنفرانس ملی یافته های نوین یاددهی-یادگیری در دوره ابتدایی، بندرعباس.

وزارت آموزش و ﭘرورش؛ معاونت آموزش ابتدایی. (۱۴۰۰). شیوه نامه اجرایی و ارزیابی طرح تدبیر، تهران: انتشارات آموزش و پرورش.

وزارت آموزش و ﭘرورش؛ معاونت آموزش ابتدایی. (۱۴۰۰). شیوه نامه برنامه ﺗﺪﺑﯿﺮ؛ راﻫﻨﻤﺎی ﻣﺪﯾﺮان در ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺪارس دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ، تهران: انتشارات آموزش و پرورش.

یارمحمدیان، محمدحسن. (1392). مبانی و اصول برنامه درسی، تهران: انتشارات یادواره کتاب.

Butz, N. T. (2014). Motivation in synchronous hybrid graduate business programs: A self-determination approach to contrasting online and on-campus students, MERLOT Journal of online Learning and Teaching, 10(2): 211–227.

Chang, Ch., Chen, Y. (2012). The determinants of green intellectual capital, Management Decision, 50 (1): 74 – 94.

Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2005). Mixed methods research: Developments, debates, and dilemmas. Research in organizations, Foundations and methods of inquiry, 2(6): 315-326.

Scott, W. (2012). Theory of financial accounting. (Translated by Ali Parsaeean). Tehran: Terme.

Abbas, J. (2020). HEISQUAL: A modern approach to measure service quality in higher education institutions, Studies in Educational Evaluation, 67(9): 100-133.

Demir, A., Maroof, L., Sabbah Khan, N. U., & Ali, B. J. (2021). The role of E-service quality in shaping online meeting platforms: a case study from higher education sector, Journal of Applied Research in Higher Education, 13(5): 1436-1463.

Frazier, A. (2020). A roadmap for quality transformation in education, CRC Press.

Joaquin, J. B., Biana, H. T., & Dacela, M. A. (2020). The Philippine higher education sector in the time of COVID-19, In Frontiers in Education, 1(5): 208-219.

Latif, K. F., Latif, I., Farooq Sahibzada, U., & Ullah, M. (2019). In search of quality: measuring higher education service quality (HiEduQual), Total Quality Management & Business Excellence, 30(7-8): 768-791.

Madani, R. A. (2019). Analysis of Educational Quality, a Goal of Education for All Policy, Higher Education Studies, 9(1): 100-109.

Ngwacho, A. G. (2020). COVID-19 pandemic impact on Kenyan education sector: Learner challenges and mitigations, Journal of Research Innovation and Implications in Education, 4(2): 128-139.

Nouraey, P., Al-Badi, A., RiasatiM, M. J., Lyn Maata, R.  (2020) Educational Program and Curriculum Evaluation Models: A Mini Systematic Review of the Recent Trends, Universal Journal of Educational Research, 8(9): 4048-4055.

Oke, A., & Fernandes, F. A. P. (2020). Innovations in teaching and learning: Exploring the perceptions of the education sector on the 4th industrial revolution (4IR), Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(2): 31-45.

Shaturaev, J. (2021). A Comparative Analysis of Public Education System of Indonesia and Uzbekistan, Bioscience Biotechnology Research Communications, 14(5): 89-92.

Tria, J. Z. (2020). The COVID-19 pandemic through the lens of education in the Philippines: The new normal, International Journal of Pedagogical Development and Lifelong Learning, 1(1): 2-4.

Yunus, J. (2020). Hubungan Budaya Organisasi Dan Organisasi Pembelajaran: Perbandingan Berdasarkan Gender, Management Research Journal, 9(1): 17–27.

Mashar, A. (2021). Learning Organization at Madrasa Aliyah Negeri (Public Islamic Senior High School) Of Tulungagung Regency, East Java Province, Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(6): 1934-1947.

Miqani, N. (2020). Learning Organization and Organizational Learning, Bi-Quarterly Journal of Research in Arts and Specialized Sciences, 8 (13): 79-86.

Süt˝oová, A.; Teplická, K.; Straka, M. (2022). Application of the EFQM Model in the Education Institution for Driving Improvement of Processes towards Sustainability, Sustainability, 14(8): 77-88.