مقایسة دو منظومة سعادت‌نامة ‌استرآبادی و ساقی‌نامة ظهوری‌ از منظر معناشناسی اعداد

محورهای موضوعی : شعر

زینب نوروزعلی ¹ , احمد خیالی خطیبی ² , علی اصغر حلبی ³

1 - دانشجوی دوره دکتری، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
2 - استادیار و عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی
3 - استادیار و عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1400/01/24 تاریخ پذیرش : 1400/05/07 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: اعداد, نماد, ادبیات‌تطبیقی, کهن‌الگو,

چکیده مقاله :

دنیای اعداد در اساسیترین وجه خود دنیایی بسیار شگفت‌انگیز است. عدد اولین و مشخصترین نماد علم به‌شمار می‌رود، به جامة آمار درمیآید و به هر بحثی سندیت میبخشد. اَعمال چهارگانه را به خود میپذیرد و قلب کوچک‌ترین ذرات نوترونی را نشان میدهد. ساختن بزرگ‌ترین بناهای جهان همیشه از یک عدد کوچک و یک محاسبة ساده شروع میشود و همین عدد است که بالا و پایین شده، جذر و کسر میگیرد و مسیر رسیدن موشکی تا سطح کرة ماه را مشخص میکند. ازطرفی همین عدد منطقی و منظم که پایة جهان فیزیکی‌ست به‌راحتی میتواند در دنیای اسطورهها بتازد، رنگ قصه به‌خود بگیرد و مفاهیم گستردة کهن‌الگویی را در خود جای دهد. در مبحث کهن‌الگویی برای اعداد قدرت و نشانه‌ای خاص قائل هستند که میتوان با آن بر زندگی بشر و کل کائنات تاثیر گذارْد. اعداد از پرکاربردترین انگاره‌های کهن‌الگویی هستند. در این مقاله به‌بررسی و تطبیق اعداد در سعادت‌نامة‌ نظام‌الدین‌استرآبادی و ساقی‌نامة‌ظهوری‌ترشیزی می‌پردازیم. به‌نظر می‌رسد، استرآبادی و ترشیزی شناخت عمیق و دقیقی از کهن‌الگوی اعداد داشته و آنها را با استفاده از عنصرخیال در آثار خود به‌کار برده‌اند. نگاه هر دو‌ در مفاهیم کاربردی اعداد به‌هم شبیه بوده و از آن در اشعار خود و به‌ویژه در ابیات مذهبی استفاده کرده‌اند. اعداد با معانی نمادین مشابه ولی با بسامد متفاوت در هر دو دیوان آمده است. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و دیجیتالی انجام شده‌است.

چکیده انگلیسی:

The world of numbers is a fascinating world in the world.The first and foremost number is the symbol of science,ranging into statistics and documented for any Discussion.Show the quadruple action and show the heart of the smallest neutron particles.Building the largest building in the world has always started from a small number and a simple Calculation,it is the number raised and down,the tidal fraction and the trajectory of the missile reaches to the surface of the moon. On the other hand,the rational and regular number that the base of the world is easily assailed is the color of the story and its vast concepts. The argument holds for the numbers of power and a particular symbol that can affect human life and the whole universe. One of the most widely used models is numbers. on the basis of Jung's theory, we consider the number of numbers in the above-mentioned works. They seem to have an accurate and accurate understanding of their numbers and use them in their works. Both are similar in practical concepts of numbers and have used it in their poems, especially in religious verses. The numbers are similar to symbolic meanings but with different frequencies in both of them. This research has been done by using library and digital Resources.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

اسـترآبادی، نظام‎الدین.3911. دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح شایسته ابراهیمی. مرضیه بیک‌وردی‌لو. تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

الیاده، میرچاه. 1376. افسانه و واقعیت، ترجمة نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.

کتاب‌ها

قرآن کریم.

اسـترآبادی، نظام‎الدین.3911. دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح شایسته ابراهیمی. مرضیه بیک‌وردی‌لو. تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

الیاده، میرچاه. 1376. افسانه و واقعیت، ترجمة نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.

بهار، مهرداد. 1375. پژوهشی در اساطیر ایران، چ2. تهران: آگه.

پراپ، ولادیمیر. 1386. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای. چ2. تهران: توس.

پلی، ا ارنست. 1378. رؤیا‌ و تعبیر‌ رؤیا‌، ترجمة دل‌آرا قهرمان. تهران: میترا.

ظهوری‌ترشیزی، نورالدین‌محمد. 1394. ساقی‌نامه، تصحیح علی‌اصغر باباسالار و سیده‌پرنیان دریاباری. تهران: دانشگاه تهران.

حیدری، اصغر. 1392. شناخت روحیات ملل، تهران: مه‌کامه.

رزمجو، حسین. 1381. قلمرو ادبیات‌حماسی ایران، ج1. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی‌ومطالعات فرهنگی.

ساجدی، طهمورث. 1387. از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

سرمدی، محمود. 1380. واژگان پژوهی قرآنی، قم: الهادی.

شبستری، عبدالحسین. 1376. اعلام‌القران، ج1، قم: مرکز انتشارات حوزة علمیه.

شمیسا، سیروس. 1383. داستان یک روح، چ6، تهران: فردوسی.

شوالیه، ژان و دیگران. 1388. فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضائلی. ج2. چ3 تهران: جیحون.

صفا، ذبیح الله. 1382. تاریخ‌ ادبیات‌ در‌ ایران. دورة پنج جلدی. جلد5،4،3. چاپ دوازدهم. تهران: فردوس.

عارفی، راهب. 1395. آشنایی با کهن‌الگو و نمادها، تهران: راشدین.

فرشیدورد، خسرو. 1368. دربارة ادبیات و نقد ادبی، جلد2. تهران: امیرکبیر.

فیومی، سعید صلاح. 1379. معجز الارقام و الترقیم، مصر: مکتبه القدسی.

کاسیرر، ارنست. 1378. فلسفة صورت‌های سمبلیک اندیشة‌اسطوره‌ای، ترجمة یدالله موقن. تهران: هرمس.

کربن، هانری. 1383. آئین جوانمردی، ترجمة احسان نراقی. تهران: سخن.

کومُن، فرانتس. 1383. آیین پر رمز و راز میترایی، ترجمة هاشم رضی، چ2، تهران: بهجت.

گنون، رنه و دیگران. 1387. هرمس و زبان مرغان، ترجمة امین اصلانی. تهران: جیحون.

گورین‌، ویلفرد و دیگران. 1376. راهنمای رویکردهای‌ نقد‌ ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه. چ3. تهران: اطلاعات.

گویارد، ام.اف. 1374. ادبیات تطبیقی، ترجمة علی‌اکبر خان‌محمدی. تهران: پاژنگ.

منزوی، احمد. 1348. فهرست نسخه‏‌‏های خطی فارسی، ج15. تهران: سازمان همکاری‌ منطقه‌ای.

مورنو، آنتونیو. 1386. یونگ خدایان و انسان مدرن، ترجمة داریوش مهرجویی. تهران: مرکز.

میرصادقی،‌ جمال. 1382. داستان‌نویس‌های‌ نام‌آور معاصر ایران، تهران: اشـاره.

نورآقایی، آرش. 1388. عدد نماد اسطوره، تهران: افکار.

ورمازون، مارتین. 1380. آئین میترا، ترجمة بزرگ نادرزاده. چ3. تهران: چشمه.

هینلز، جان. 1382. شناخت اساطیر ایران، چ8.. ترجمة ژاله آموزگار. تهران: نشر افکار.

یاوری، حورا. 1374. روان‌کاوی و ادبیات، تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌. 1373. انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه. چ7. تهران: چشمه.

مقالات

ساسانی، مریم؛ علوی‌مقدم. 1386. «بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره ها در شعر معاصر». فصل‌نامة مطالعات ادبیات تطبیقی. دورة1. ش3. صص11-36

کیستی، جوتین. 1385. «نشانه‌شناسی و اسطوره در فرش شرقی». ترجمة مینو بهرامی. کتاب ماه هنر ش 95 و 96.

نیکوبخت،‌ ناصر‌ و همکاران. 1389. «خویش‌کاری‌های مشترک فلز، آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی». شعرپژوهی‌. سال2. ش4. صص191-210.

نیکوبخت، ناصر و همکاران. 1388. «بررسی کهن‌الگوی آب و درخت در شعر طاهره صفارزاده». پژوهش‌های ادبی. سال6. ش24. صص145-173.

Resources

The Holy Quran.

Astrabadi Nizamuddin. (1391). Diwan's Poems by Nizamuddin Astarabadi. Proper research and correction. Ebrahimi. Marziyeh Beykverdiloo. Tehran: Library of the Museum and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly.

Eliade Mirchah. (1376). Myth and reality. Translated by Nasrullah Zangui. Tehran: Papyrus.

Bahar Mehrdad.(1375). Research in Iranian mythology. Edition 2. Tehran: Ad.

Prop Vladimir. (1386). Morphology of fairy tales. Translated by Fereydoun Badrah. Edition 2. Tehran: Toos.

Polly Ernst .(1378). Dream and interpretation of dream. Translation of the heart of the hero. Tehran: Mitra.

Zohuri Tarshizi NorodinMohammad. (1394).Saqhinameh. Corrected by Ali Asghar Babasalar and Seyed Parnian Daryabari. Tehran: University of Tehran.

Heydari Asghar. (1392). Understanding the spirits of nations. Tehran: Mahkameh.

Razmjoo Hussein. (1381). The realm of Iranian epic literature. volume 1. Tehran: Research Institute of Humanities, Cultural Studies.

 Sajedi Tahmures. (1387). From comparative literature to literary criticism. Tehran: Amirkabir

Sasani, Maryam; Alavi moqadam. 2007. "A Comparative Study of the Recreation of Myths in Contemporary Poetry". Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. Volume 1. ش 3. Pp. 11-36.

Sarmadi Mahmud. (1380). Quranic lexicography. Qom: Al-Hadi.

Shabestari Abdolhoseyn. (1376). Announcement of the Quran. Volume 1. Qom: Seminary Publishing Center.

Shamisa Sirus. (1383). The story of a soul. Edition 6 Tehran: Ferdowsi.

Knight Jean and others. (1388). Culture of symbols. Translated by Soodabeh Fazaeli. Volume 2. Edition 3 Tehran: Jeyhun.

Safa Zabihollah. (1382). History of literature in Iran. Five-volume course. Volumes 5, 4, 3. Twelfth edition. Tehran: Ferdows.

Mystic monk. (1395). Familiarity with archetypes and symbols. Tehran: Rashedin.

Farshidvard Khosrow. (1368). About literature and literary criticism. Volume 2. Tehran: Amirkabir.

Fyumi Saeed Salah. (1379). Miracle of numbers and translators. Egypt: Holy School.

Cassirer Ernst. (1378). Philosophy of symbolic forms. Mythical Thoughts. Translated by Yadullah Mowqan. Tehran: Hermes.

Carbon Henry. (1383). The ritual of chivalry. Translated by Ehsan Naraghi. Tehran: Sokhan.

Commune Franz. (1383). The mysterious ritual of Mithraism. Translated by Hashem Razi, second edition, Tehran: Behjat.

Guenon Rene and others. (1387). Hermes and the language of birds. Translated by Amin Aslani. Tehran: Jeyhun.

Gurina and others. (1376). A Guide to Literary Criticism Approaches. Translated by Zahra Mihankhah. Print 3. Tehran: Information.

Goyard M.F. (1374). Comparative literature. Translated by Ali Akbar Khan Mohammadi. Tehran: Pajeng.

Monzavi Ahmad. (1348). List of Persian manuscripts. Cover