مروری بر شاخص‌های مکان‌یابی شهر جدید

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

میترا امامی ¹ (- کارشناس ارشد محیط‌زیست، گروه محیط‌زیست، دانشکده شیلات و محیط‌زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران. *(مسوول مکاتبات))
نرگس عرب ² (دانشجو دکتری آمایش محیط‌زیست، گروه محیط‌زیست، دانشکده شیلات و محیط‌زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/02/22 تاریخ پذیرش : 1395/04/12 تاریخ انتشار : 1396/04/01

کلید واژه: شهر جدید, مکان‌یابی, شاخص‌های مکان‌یابی,

چکیده مقاله :

ایجاد شهرهای جدید به منظور پاسخ گویی به نیازهایی مانند جذب سرریز جمعیتی، تامین مسکن و بسیاری از عوامل دیگر صورت می گیرد .شهرهای جدید سکونت گاه های برنامه ریزی شده ای هستند که به منظور حل معضلات جمعیتی و اقتصادی کلان شهرها و کشورها عموما از ابتدای قرن بیستم پا به عرصه وجود گذاشتند. گرایش به ایجاد شهرهای جدید از سال های 1364 به طور غیررسمی در محافل مرتبط با شهرسازی کشور ایران نیز مطرح شد و نهایتا در سال 1368 با تصویب آن در مجلس شکل رسمی یافت. عواملی متعددی از آن تاریخ تاکنون در وضعیت موفقیت و ناموفقیت این گونه شهرها دخیل بوده اند. در این میان، انتخاب مکان شهر جدید یکی از پیچیده ترین انواع تصمیم گیری های فضایی است، که خود در حوزه مدل های تصمیم گیری با عنوان تحلیل سازگاری زمین با نوع استفاده از آن و یا مکان یابی اراضی بهینه برای هر فعالیت قرار می گیرد. انجام مطالعات مکان یابی درست و مناسب به خصوص شناسایی شاخص های تاثیر گذار در فرآیند مکان یابی شهر جدید، نقش موثری در توسعه ی شهری پایدار خواهد داشت. ضمن این که حفظ کیفی ویژگی های محیط زیستی نیز به عنوان عوامل کلیدی موثر در مکان یابی این شهرها به حساب می آیند. در این مقاله مروری بر سابقه ی شهرهای جدید، روند شکل گیری آن ها، اهمیت مکان یابی شهرهای جدید، چارچوب مکان‌یابی و شاخص های مکان یابی شهرهای جدید انجام شده است.

چکیده انگلیسی:

New cities are established in order to meet needs such as absorbing population overflow, home provision and many other factors. New cities are planned settlements which have been established in order to solve population and economic problems of metropolises and countries since the beginning of the twentieth century. Orientation to establishing new cities unofficially began from 1985 in assemblies related to city planning of Iran and finally in 1989 it was officially approved shod in Parliament (Majlis). Too many various factors have been involved in successful and unsuccessful condition of such cities from that date on. Choosing place of a new city is one of the most complex space decision-makings which is in domain of decision-making models so called ground compatibility analysis or optimum lands location. Appropriate location studies will have social, cultural and economic consequences in the construction site, moreover laving economic effect on performance of unit that is under construction.  It also maintains environmental properties as key factors in determining a place in location problems. In this paper, we will review on the literature of new cities, the process of theirs formation, the importance of locating new cities and indicators of locating new cities.

منابع و مأخذ:

1-      López, E., Bocco, G., Mendoza, M. and Duhau, E., 2001. Predicting land-cover and land-use change in the urban fringe: a case in Morelia city, Mexico. Landscape and urban planning, 55(4): pp.271-285.

2-   پاتر، رابرت و همکار، شهر در جهان در حال توسعه، ترجمه کیومرث ایران دوست، مهدی دهقان منشادی و میترا احمدی، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، 1384.

3-   موسوی، م. ن. و یزدانی چهاربرج، ر.، تحلیل تناسب کاربری اراضی برای توسعه شهر تبریز با استفاده از مدل AHP- OWA، پژوهش­های جغرافیایی
برنامه­ریزی شهری، 1394، 3(3): 361- 381.

4-   قرخلو، م. و عابدینی، ا.، ارزیابی چالش­ها و مشکلات شهرهای جدید و میزان موفقیت آنها در ایران: شهر جدید سهند، برنامه­ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، 1388، 13(1): 165- 191.

5-      شیعه، اسماعیل.، با شهر و منطقه در ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ دوم، تهران، 1386.

6-      زیاری، کرامت­الله، برنامه­ریزی شهرهای جدید، انتشارات سمت، 1379، 182 ص.

7-      زیاری، کرامت­الله، برنامه­ریزی شهرهای جدید، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران، 1384.

8-   قرخلو، م.، شعبانی فرد، م.، حسینی، ع. و احدزاده، ث.، جایگاه شهرهای جدید در توسعه مسکن، فصلنامه­ی مسکن و محیط روستا، 1388،  28(125): 18- 35.

9-      ربانی، ر، و  وحیدا، ف.، جامعه شهری، ناشر: دانشگاه اصفهان و سازمان سمت، ۱۳۸۱.

10-  صالحی، ا.، اداره امور شهرهای جدید (جلد اول)، مدیریت ساخت، ناشر مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری، ۱۳۷۷.

11-  نقدی، ا.، درآمدی بر جامعه شهری (انسان و شهر)، ناشر فناوران، ۱۳۸۲.

12-  زیاری، کرامت­الله.، برنامه­ریزی شهرهای جدید، چاپ سازمان و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲.

13-  منوری، س. م. و طبیبیان، س.، تعیین عوامل زیست محیطی در مکانیابی شهرهای جدید در ایران، فصلنامه­ی علوم و تکنولوژی، 1385، 8(3): 1- 9.

14-  Thapa, R.B., and Murayama, Y., 2012. Scenario based urban growth allocation in Kathmandu Valley, Nepal. Landscape and Urban Planning,105(1): pp.140-148.

15-  Stone, B., 2008. Urban sprawl and air quality in large US cities. Journal of Environmental Management, 86(4): pp.688-698.

16-  Guan, D., Li, H., Inohae, T., Su, W., Nagaie, T. and Hokao, K., 2011. Modeling urban land use change by the integration of cellular automaton and Markov model. Ecological Modelling, 222(20), pp:3761-3772.

17- قنواتی، ع. و همکاران، ارزیابی مکانیابی شهرهای جدید در ایران (مطالعه موردی: شهر جدید اندیشه،
فصلنامه ی جغرافیایی چشم انداز زاگرس، 1389،  2(5): 147- 163.

18-  Michell, B., 1989. Geography and Resources Analysis. Lonquer. New York.

19- کلانتری خلیل­آباد، ح. و اسکندری نوده، م.، ارزیابی مکان­گزینی شهرهای جدید با استفاده از مدل توان اکولوژیکی، مجله­ی مطالعات اجتماعی ایران، 1387، 2(2): 165- 183.

20-  احمدی، ح،. عوامل موثر بر مکانیابی شهرهای جدید، مجله معماری و شهرسازی، 1370، 5(27).

21-  مخدوم، مجید.، دشالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران، 1389، 289 ص.

22- حسین­زاده دلیر و همکاران، بررسی ضرورت ایجاد شهرهای جدید در نظام شهری ایران، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی (دانشگاه تبریز)، 1390، 16(38): 1- 18.

23-  رهنمایی، م. ت. و امیریان، س.، مروری بر نقش دولت در گسترش و تمرکز شهرنشینی در ایران، جغرافیا، 1382. 1: 19- 40.