سنجش غلظت فلزات سنگین (سرب،کادمیوم و جیوه) درعضله ماهی کفال پوزه باریک و ارزیابی خطرناشی از مصرف آن (مطالعه موردی: آب های سواحل مازندران)

محورهای موضوعی : آلودگی های محیط زیست (آب، خاک و هوا)

زهرا مهری آسیابر ¹ ( دانش آموخته کارشناسی ارشد آلودگی های محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران )
لعبت تقوی ² ( (مسوول مکاتبات): استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران )
تورج ولی نسب ³ ( استاد دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، ایران. )
رضا پورغلام ⁴ ( رییس پژوهشکده اکولوژی آبزیان دریای خزر ساری و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، ایران. )

تاریخ دریافت : 1393/10/15 تاریخ پذیرش : 1393/12/25 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه: فلزات سنگین, کفال پوزه باریک, جذب روزانه, شاخص خطر, دریای خزر,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: این مطالعه به بررسی غلظت سه فلز سرب، کادمیوم و جیوه در بافت عضله ماهی کفال پوزه باریک-Liza saliens در سواحل مرکزی خزر در زمستان 1392 به همراه برآورد خطر ناشی از مصرف عضله این ماهیان برای انسان می پردازد. روش بررسی: فلزات مورد نظر در نمونه های تهیه شده (32 نمونه) پس از آماده سازی و انجام فرآیندهای استخراج و هضم، با استفاده از دستگاه جذب اتمی مجهز اندازه گیری گردیدند. یافته ها: نتایج نشان داد میانگین غلظت به همراه انحراف معیار در بافت عضله ماهی کفال پوزه باریک مربوط به فلزات سرب و جیوه به ترتیب 9609/2 ± 72903/5 و 9456/44 ± 01561/79 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک می باشد. عوامل جذب روزانه (DI) برای عناصر سرب، کادمیوم و جیوه به ترتیب (46/100)،(06/0) و (26/1525) میلی گرم بر شخص در روز و شاخص خطر (HQ)، (1607/0)، (000/1)، (4200/6) به دست آمد. نتیجه گیری: پس از مقایسه با استانداردهای شاخص ملاحظه گردید که مقدار سرب در عضله کفال پوزه باریک سواحل مرکزی خزر بالاتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی(WHO) و سازمان وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان(UKMAFF) می باشد. ولی از نظر استاندارد سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) در حد مجاز و مقدار جیوه از هر سه استاندارد شاخص در این تحقیق بسیار بالاتر بود.در نتیجه میزان مجاز مصرف برای حفظ سلامتی از لحاظ سرب و کادمیوم به ترتیب 591/0 و 889/38 گرم در روز و 179/4 و 223/272 گرم در هفته توصیه می شود، اما میزان مجاز مصرف برای جیوه از لحاظ حفظ سلامتی صفر است و برای مصرف در این خصوص توصیه نمی شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: This study aimed to investigate the concentration of three heavy metals of Cd, Pb and Hg in tissue of Liza saliens in the southern Caspian Sea (Mazandaran Province) in 2013. It also attemts ro estimate the risks associated with its use by human. Method: The samples (32 specimens) were prepared under standard conditions; and after preparation process, the measurements were done using atomic absorption. Results: The results revealed that the mean ± SD of Pb and Hg in muscle tissue of grey mullet were 5.72903 ± 2.9606 and 79.01561 ± 44.9456 mg/kg of dry weight, respectively. The Daily Intake (DI) for Pb, Cd and Hg were 100.46, 0.06 and 1525.26 mg/day per person, respectively and Hazard Quotients (HQs) were measured to be 0.1607, 1.000, and 6.4200. Conclusion: After comparing the standards, it was observed that the amount of lead in muscle of mullet narrow snout at central coast of the Caspian Sea was above the standard suggested by the World Health Organization (WHO) and the Ministry of Agriculture, Fisheries and Food, UK (UKMAFF). However, this amount was permissible according to the standards of the United Sate’s Food and Drug Administration (FDA). The amount of mercury in this study was much higher than the three standard indexes mentioned. As a result, the acceptable level of Pb and Cd intake for good health is recommended to be 0/591 and 38/889 g per day and 4/179 and 272/223 g per week.  The allowable level of Hg consumption for maintaining health is zero and, therefore, it is not recommended for consumption.

منابع و مأخذ:

1-      امینی رنجبر. غلامرضا و علیزاده. مهدی، 1378، اندازه گیری مقادیر فلزات سنگین (cr,zn,cu,pb,cd ) در سه گونه از کپور ماهیان پرورشی، پژوهش و سازندگی، شماره 40 و41و42.

2-      http://drkasraie.blogfa.com. 2013(بانک اطلاعاتی ماهیان ایران)

3-      http://fishbase.ir. 2013(پایگاه خبر تحلیلی شبکه نیوز)

4-      کریم. گیتی، کیایی. سیدمحمدمهدی، رکنی. نوردهر، رضوی روحانی. سیدمهدی و مطلبی. عباسعلی، 1391، وضعیت آلودگی مواد غذایی با منشا دامی و آبزیان به فلزات سنگین در کشور، مجله علوم و صنایع غذایی، شماره 34، دوره نهم.

5-      دبیری. مینو، 1385، آلودگی محیط زیست (هوا-آب-خاک-صوت)، ویرایش جدید، نشر اتحاد.

6-      دریانبرد. غلامرضا، 1393، گزارش پروژه پراکنش جغرافیائی ماهیان استخوانی تجاری در آبهای ایرانی دریای خزر، مؤسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور.

7-      Moopam 1999, Manual of Oceanographic Observation and Pollutant Analysis Methods.

8-      APHA 2005, American Public Health Association, Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water. American Public Health Association.

9-      Siapatis, A., Giannoulaki, M., Valavanis, V. D., Palialexis, A., Schismenou, E., Machias A. and Somarakis, S. 2008, Modelling potential habitat of the invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi in Aegean Sea. Hydrobiologia, 612:281–295.

10-  http://khabar.pichak.net. 2013(خبرگزاری فارس) 

11-  پیرزاده. مهناز، افیونی. مجید و خوش گفتار منش. امیرحسین، 1391، وضعیت روی و کادمیوم در خاک های شالیزاری و برنج استان های اصفهان، فارس و خوزستان و تاثیر آن ها بر امنیت غذایی، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی،علوم آب و خاک، سال شانزدهم، شماره 60.

12-  چراغی. میترا، اسپرغم. امید و نوریایی. محمدحسین، 1391، ارزیابی خطر کادمیوم ناشی از مصرف ماهی شیربت (Barbus grypus) رودخانه اروند، فصل نامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال چهارم، شماره 13.

13-  حسینی. سیدمهدی، میرغفاری. نوراله، محبوبی صوفیانی. نصراله و حسینی. سید ولی، 1390 ، ارزیابی خطر جیوه ناشی از مصرف ماهی سفید دریای خزر (Rutilus frisii kutum) در استان مازندران،  نشریه شیلات، مجله منابع طبیعی ایران، دوره ۶۴ ، شماره3.

14-  EPA 2005. Risk-Based Concentration Table, April, 2005. U.S. EPA, Region 3, Philadelphia, EPA

15-  شریف فاضلی. محمد، ابطحی. بهروز و صباغ کاشانی. آذر، 1384 ، سنجش تجمع فلزات سنگین سرب-نیکل و روی در بافت های ماهی کفال طلایی (Liza auratus) سواحل جنوبی دریای خزر، مجله علمی شیلات ایران، سال چهاردهم، شماره1.

16-  شهریاری. علی، گل فیروزی. کلثوم و نوشین. شاهین، 1389، میزان تجمع کادمیوم و سرب در بافت عضلانی سه گونه از ماهیان دریایی کپور، کفال و ماهی سفید سواحل دریای خزر در حوضه خلیج گرگان در سال 86 – 1385، مجله علمی شیلات ایران، سال19، شماره2.

17-  مشروفه. عبدالرضا، ریاحی بختیاری. علیرضا و پورکاظمی. محمد، 1391، بررسی میزان فلزات کادمیوم، نیکل، وانادیوم و روی در بافت های مختلف فیل ماهی و ازون برون و خطر ناشی از مصرف بافت عضلانی آن ها مربوط به حوضه جنوبی دریای خزر، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره22، شماره 96.

18-  Biney, C. A. and Ameyibor, E. 1992, ‘Trace metal concentrations in the pink shrimp Penaeus notialis, from the coast of Ghana’ , Water, Air Soil Pollution, 63(3-4): 273-279

19-  Madany, I. M., Wahab, A. A. A. and Al-Alawi, Z. 1996, Trace metals concentrations in marine organisms from the coastal areas of Bahrain, Arabian Gulf’, Water, Air Soil Pollution, 91: 233-248.

20-  Ruelle, R. and Henry, C. 1994, Life history observation and contaminant evalation of pallid sturgeon. Final report. U.S. Fish and Wildlife service Region 6. Contaminants program.

21-  Chen Y.C. and Chen M.H. 2001, Heavy metal concentration in nine species of fishes caught in coastal water off Ann-Ping. S.W. Taiwan. Journal of Food and Drug Analysis, 9:107-114.

22-  Merian, E. 1991, Metals and Their Compounds in the Environment Occurrence, Analysis and Biological Relevance. VCH, Weinheim.

23-  Radojevic, M. and Bashkin, V. N. 1999. Practical Environmental Analysis. The Royal Society of Chemistry, U.K., 466.

24-  MAFF 1995. Monitoring and surveillance of non-radioactive contaminant in the aquatic environment and activities regulating the disposal of water at sea, 1993. Directorate of  Fisheries Research, Lowesttoft.

25-  صادقی راد. مرجان، امینی رنجبر. غلامرضا، ارشد. عما و جوشیده. هاشم، 1384 ، مقایسه تجمع فلزات سنگین (روی،مس،کادمیوم،سرب،جیوه) در بافت عضله و خاویار دو گونه تاسماهی ایرانی(Acipenser persicus ) و ازون برون (Acipenser stellatus ) در حوضه جنوبی دریای خزر، فصل نامه علمی شیلات ایران، سال چهاردهم، شماره3. 

26-  میرسنجری. میرمهرداد، غلامی. زهرا و نگهبان. معصومه، 1380، بررسی اثرات آلودگی فلزات سنگین(جیوه وسرب) بر روی آبزیان دریای مازندارن،چهارمین همایش ملی بهداشت محیط.

27-  Ray D., Banerjee S.K. and Chatterjee M., 1990, Bioaccumulation of Nickle and Vanadium in tissues of the cat fish (Clarias batrachus). Journal of Inorganic Biochemistry, 36(3):169-173.

28-  خدابنده. ص، طلایی. ر و قیومی. ر، 1379، تجمع فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان دریای خزر، مجله آب و فاضلاب، شماره 39.

29-  الصاق. اکبر، 1389، تعیین برخی فلزات سنگین و عضله ماهی سفید (Rutilus frisii kutum ) و کپور معمولی (Cyprinus carpio) در جنوب مرکزی دریای خزر، نشریه دامپزشکی، شماره 89 .

30-  دادالهی سهراب. علی، نبوی. سیدمحمدباقر و خیرور. ندا، 1387، ارتباط برخی مشخصات زیست سنجی با تجمع فلزات سنگین در بافت عضله و آبشش ماهی شیربت (Barbus grypus) در رودخانه اروندرود، مجله علمی شیلات ایران، سال هفدهم، شماره4.

31-  یعقوب زاده. یونس، حسین نژاد. مریم، اسدی شیرین. گلنار و  پورعلی. محدثه، 1392، بررسی غلظت سرب در ماهی سفید(Rutilus frisii kutum) سواحل دریای خزر(بندر انزلی و رودسر)، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و سوم، شماره 110.

32-  فروغی. رقیه، اسماعیل ساری. عباس و قاسم پوری. سیدمحمود، 1385، مقایسه همبستگی طول و وزن با تراکم جیوه در اندام های مختلف ماهی سفید سواحل مرکزی خزر جنوبی، مجله علمی شیلات ایران، شماره4.

33-  نوذری. م، 1383، اندازه گیری و مقایسه غلظت جیوه در اندام های مختلف اردک ماهی (Lucius esox) در تالاب انزلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس.

34-  Kojadinovic, J., M. Potier, M. L. Corre, R. P. Cosson and P. Bustamante. 2006, Mercury content in commercial pelagic fish and its risk assessment in the Western Indian Ocean. Science of the Total Environment. 366: 688–700.

35-  http://www.khabar.pichak.net. 2013 (پایگاه خبری پیچک نت)

36-  جلالی جعفری. بهیار و آقازاده مشگی. مهزاد، 1385، مسمومیت ماهیان در اثر فلزات سنگین آب و اهمیت آن در بهداشت عمومی، انتشارات مان کتاب، چاپ اول.