سنجش غلظت فلزات سنگین (سرب،کادمیوم و جیوه) درعضله ماهی کفال پوزه باریک و ارزیابی خطرناشی از مصرف آن (مطالعه موردی: آب های سواحل مازندران)
الموضوعات :زهرا مهری آسیابر 1 , لعبت تقوی 2 , تورج ولی نسب 3 , رضا پورغلام 4
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد آلودگی های محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - (مسوول مکاتبات): استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، ایران.
4 - رییس پژوهشکده اکولوژی آبزیان دریای خزر ساری و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، ایران.
الکلمات المفتاحية: فلزات سنگین, کفال پوزه باریک, جذب روزانه, شاخص خطر, دریای خزر,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: این مطالعه به بررسی غلظت سه فلز سرب، کادمیوم و جیوه در بافت عضله ماهی کفال پوزه باریک-Liza saliens در سواحل مرکزی خزر در زمستان 1392 به همراه برآورد خطر ناشی از مصرف عضله این ماهیان برای انسان می پردازد. روش بررسی: فلزات مورد نظر در نمونه های تهیه شده (32 نمونه) پس از آماده سازی و انجام فرآیندهای استخراج و هضم، با استفاده از دستگاه جذب اتمی مجهز اندازه گیری گردیدند. یافته ها: نتایج نشان داد میانگین غلظت به همراه انحراف معیار در بافت عضله ماهی کفال پوزه باریک مربوط به فلزات سرب و جیوه به ترتیب 9609/2 ± 72903/5 و 9456/44 ± 01561/79 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک می باشد. عوامل جذب روزانه (DI) برای عناصر سرب، کادمیوم و جیوه به ترتیب (46/100)،(06/0) و (26/1525) میلی گرم بر شخص در روز و شاخص خطر (HQ)، (1607/0)، (000/1)، (4200/6) به دست آمد. نتیجه گیری: پس از مقایسه با استانداردهای شاخص ملاحظه گردید که مقدار سرب در عضله کفال پوزه باریک سواحل مرکزی خزر بالاتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی(WHO) و سازمان وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان(UKMAFF) می باشد. ولی از نظر استاندارد سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) در حد مجاز و مقدار جیوه از هر سه استاندارد شاخص در این تحقیق بسیار بالاتر بود.در نتیجه میزان مجاز مصرف برای حفظ سلامتی از لحاظ سرب و کادمیوم به ترتیب 591/0 و 889/38 گرم در روز و 179/4 و 223/272 گرم در هفته توصیه می شود، اما میزان مجاز مصرف برای جیوه از لحاظ حفظ سلامتی صفر است و برای مصرف در این خصوص توصیه نمی شود.
1- امینی رنجبر. غلامرضا و علیزاده. مهدی، 1378، اندازه گیری مقادیر فلزات سنگین (cr,zn,cu,pb,cd ) در سه گونه از کپور ماهیان پرورشی، پژوهش و سازندگی، شماره 40 و41و42.
2- http://drkasraie.blogfa.com. 2013(بانک اطلاعاتی ماهیان ایران)
3- http://fishbase.ir. 2013(پایگاه خبر تحلیلی شبکه نیوز)
4- کریم. گیتی، کیایی. سیدمحمدمهدی، رکنی. نوردهر، رضوی روحانی. سیدمهدی و مطلبی. عباسعلی، 1391، وضعیت آلودگی مواد غذایی با منشا دامی و آبزیان به فلزات سنگین در کشور، مجله علوم و صنایع غذایی، شماره 34، دوره نهم.
5- دبیری. مینو، 1385، آلودگی محیط زیست (هوا-آب-خاک-صوت)، ویرایش جدید، نشر اتحاد.
6- دریانبرد. غلامرضا، 1393، گزارش پروژه پراکنش جغرافیائی ماهیان استخوانی تجاری در آبهای ایرانی دریای خزر، مؤسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور.
7- Moopam 1999, Manual of Oceanographic Observation and Pollutant Analysis Methods.
8- APHA 2005, American Public Health Association, Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water. American Public Health Association.
9- Siapatis, A., Giannoulaki, M., Valavanis, V. D., Palialexis, A., Schismenou, E., Machias A. and Somarakis, S. 2008, Modelling potential habitat of the invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi in Aegean Sea. Hydrobiologia, 612:281–295.
10- http://khabar.pichak.net. 2013(خبرگزاری فارس)
11- پیرزاده. مهناز، افیونی. مجید و خوش گفتار منش. امیرحسین، 1391، وضعیت روی و کادمیوم در خاک های شالیزاری و برنج استان های اصفهان، فارس و خوزستان و تاثیر آن ها بر امنیت غذایی، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی،علوم آب و خاک، سال شانزدهم، شماره 60.
12- چراغی. میترا، اسپرغم. امید و نوریایی. محمدحسین، 1391، ارزیابی خطر کادمیوم ناشی از مصرف ماهی شیربت (Barbus grypus) رودخانه اروند، فصل نامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال چهارم، شماره 13.
13- حسینی. سیدمهدی، میرغفاری. نوراله، محبوبی صوفیانی. نصراله و حسینی. سید ولی، 1390 ، ارزیابی خطر جیوه ناشی از مصرف ماهی سفید دریای خزر (Rutilus frisii kutum) در استان مازندران، نشریه شیلات، مجله منابع طبیعی ایران، دوره ۶۴ ، شماره3.
14- EPA 2005. Risk-Based Concentration Table, April, 2005. U.S. EPA, Region 3, Philadelphia, EPA
15- شریف فاضلی. محمد، ابطحی. بهروز و صباغ کاشانی. آذر، 1384 ، سنجش تجمع فلزات سنگین سرب-نیکل و روی در بافت های ماهی کفال طلایی (Liza auratus) سواحل جنوبی دریای خزر، مجله علمی شیلات ایران، سال چهاردهم، شماره1.
16- شهریاری. علی، گل فیروزی. کلثوم و نوشین. شاهین، 1389، میزان تجمع کادمیوم و سرب در بافت عضلانی سه گونه از ماهیان دریایی کپور، کفال و ماهی سفید سواحل دریای خزر در حوضه خلیج گرگان در سال 86 – 1385، مجله علمی شیلات ایران، سال19، شماره2.
17- مشروفه. عبدالرضا، ریاحی بختیاری. علیرضا و پورکاظمی. محمد، 1391، بررسی میزان فلزات کادمیوم، نیکل، وانادیوم و روی در بافت های مختلف فیل ماهی و ازون برون و خطر ناشی از مصرف بافت عضلانی آن ها مربوط به حوضه جنوبی دریای خزر، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره22، شماره 96.
18- Biney, C. A. and Ameyibor, E. 1992, ‘Trace metal concentrations in the pink shrimp Penaeus notialis, from the coast of Ghana’ , Water, Air Soil Pollution, 63(3-4): 273-279
19- Madany, I. M., Wahab, A. A. A. and Al-Alawi, Z. 1996, Trace metals concentrations in marine organisms from the coastal areas of Bahrain, Arabian Gulf’, Water, Air Soil Pollution, 91: 233-248.
20- Ruelle, R. and Henry, C. 1994, Life history observation and contaminant evalation of pallid sturgeon. Final report. U.S. Fish and Wildlife service Region 6. Contaminants program.
21- Chen Y.C. and Chen M.H. 2001, Heavy metal concentration in nine species of fishes caught in coastal water off Ann-Ping. S.W. Taiwan. Journal of Food and Drug Analysis, 9:107-114.
22- Merian, E. 1991, Metals and Their Compounds in the Environment Occurrence, Analysis and Biological Relevance. VCH, Weinheim.
23- Radojevic, M. and Bashkin, V. N. 1999. Practical Environmental Analysis. The Royal Society of Chemistry, U.K., 466.
24- MAFF 1995. Monitoring and surveillance of non-radioactive contaminant in the aquatic environment and activities regulating the disposal of water at sea, 1993. Directorate of Fisheries Research, Lowesttoft.
25- صادقی راد. مرجان، امینی رنجبر. غلامرضا، ارشد. عما و جوشیده. هاشم، 1384 ، مقایسه تجمع فلزات سنگین (روی،مس،کادمیوم،سرب،جیوه) در بافت عضله و خاویار دو گونه تاسماهی ایرانی(Acipenser persicus ) و ازون برون (Acipenser stellatus ) در حوضه جنوبی دریای خزر، فصل نامه علمی شیلات ایران، سال چهاردهم، شماره3.
26- میرسنجری. میرمهرداد، غلامی. زهرا و نگهبان. معصومه، 1380، بررسی اثرات آلودگی فلزات سنگین(جیوه وسرب) بر روی آبزیان دریای مازندارن،چهارمین همایش ملی بهداشت محیط.
27- Ray D., Banerjee S.K. and Chatterjee M., 1990, Bioaccumulation of Nickle and Vanadium in tissues of the cat fish (Clarias batrachus). Journal of Inorganic Biochemistry, 36(3):169-173.
28- خدابنده. ص، طلایی. ر و قیومی. ر، 1379، تجمع فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان دریای خزر، مجله آب و فاضلاب، شماره 39.
29- الصاق. اکبر، 1389، تعیین برخی فلزات سنگین و عضله ماهی سفید (Rutilus frisii kutum ) و کپور معمولی (Cyprinus carpio) در جنوب مرکزی دریای خزر، نشریه دامپزشکی، شماره 89 .
30- دادالهی سهراب. علی، نبوی. سیدمحمدباقر و خیرور. ندا، 1387، ارتباط برخی مشخصات زیست سنجی با تجمع فلزات سنگین در بافت عضله و آبشش ماهی شیربت (Barbus grypus) در رودخانه اروندرود، مجله علمی شیلات ایران، سال هفدهم، شماره4.
31- یعقوب زاده. یونس، حسین نژاد. مریم، اسدی شیرین. گلنار و پورعلی. محدثه، 1392، بررسی غلظت سرب در ماهی سفید(Rutilus frisii kutum) سواحل دریای خزر(بندر انزلی و رودسر)، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و سوم، شماره 110.
32- فروغی. رقیه، اسماعیل ساری. عباس و قاسم پوری. سیدمحمود، 1385، مقایسه همبستگی طول و وزن با تراکم جیوه در اندام های مختلف ماهی سفید سواحل مرکزی خزر جنوبی، مجله علمی شیلات ایران، شماره4.
33- نوذری. م، 1383، اندازه گیری و مقایسه غلظت جیوه در اندام های مختلف اردک ماهی (Lucius esox) در تالاب انزلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس.
34- Kojadinovic, J., M. Potier, M. L. Corre, R. P. Cosson and P. Bustamante. 2006, Mercury content in commercial pelagic fish and its risk assessment in the Western Indian Ocean. Science of the Total Environment. 366: 688–700.
35- http://www.khabar.pichak.net. 2013 (پایگاه خبری پیچک نت)
36- جلالی جعفری. بهیار و آقازاده مشگی. مهزاد، 1385، مسمومیت ماهیان در اثر فلزات سنگین آب و اهمیت آن در بهداشت عمومی، انتشارات مان کتاب، چاپ اول.
