جاناتان زیتل اسمیت: تأملی در معنا و مفهوم مقایسه در مطالعات ادیان

محورهای موضوعی : مسیحیت

محسن اویسی ¹ , مهدی لک زایی ² , ابوالفضل محمودی ³

1 - دانش‌آموختۀ دکتری ادیان ‌و عرفان، دانشگاه ادیان ‌و مذاهب، ایران، قم
2 - استادیار دانشگاه ادیان ‌و مذاهب، ایران، قم
3 - گروه ادیان و عرفان، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/15 تاریخ پذیرش : 1401/08/15 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: روش‌شناسی ادیان, دین‌پژوهی مقایسه‌ای, روش ریخت‌شناسی و ساختاری, طبقه‌بندی ادیان, مقایسه تفاوت-مدار,

چکیده مقاله :

جاناتان زیتل اسمیت از مهم‌ترین منتقدان رویکرد دین‌پژوهی تطبیقی میرچا الیاده می‌باشد که آثاری در زمینه هایی نظیر روش‌شناسی مقایسه‌ای، طبقه‌بندی ادیان و نیز دین در جهان معاصر پدید آورده است. تمرکز یک‌جانبه بر تشابه و همسان‌پنداری و کشف الگوهای مشابه در مطالعات تطبیقی ادیان، رویکرد الیاده بود که روش پژوهشی غالب در مطالعات ادیان شده است. در واقع مهم‎ترین نقد بر مکتب الیاده، عدم التفات جدّی به جزئیات تاریخی، زمینه‎های فرهنگی و اجتماعی، عناصر اقتصادی و سیاسی در دین‌پژوهی می‌باشد. زیتل اسمیت، روش تطبیقی الیاده را به استعمار موضوع پژوهش متهم نموده و تطبیق را تنها نشانگر عوامل مشترک و مشابه ندانسته است. او در پی ارائه یک الگوی تطبیقی بینابینی دربردارنده تفاوت‌ها و نیز شباهت‌ها بوده و به بررسی و نقد روش‌های اصلی تطبیق - قوم‌شناختی‌، دایره المعارفی، ریخت‌شناختی، تکاملی و مـقایسه کـل‌نگرانه الگـوهای‌ دینی- می‌پردازد. در نهایت، رویکرد مورفولوژیکی- ساختاری با تاکید بر مفاد تاریخی و انسان‌شناختی را روش تطبیقی مقبول تری نسبت به بقیه می داند.

چکیده انگلیسی:

Jonathan Zittell Smith is one of the most important critics of Mircea Eliade's approach to comparative religious studies, who has written works in fields such as "comparative methodology", "Classification of Religions" and religion in the contemporary world. One-sided focus on similarity and homogenization and the discovery of similar patterns in the comparative studies of religions was the dominant method in religious studies, which was expressed by Eliade. In fact, the most important criticism of Eliade's approach is absence of serious attention to historical details, cultural and social contexts, and economic and political elements. Zittell Smith accused Eliade's comparative method to "Colonizing" the subject of research and believed that comparison does not only indicate to common and similar factors. He sought to present a comparative model that includes both differences and similarities. He reviews the main methods of comparison including (ethnological, encyclopedic, morphological, evolutionary and comprehensive comparison of religious patterns) and finally chooses the "morphological-structural" approach with emphasis on historical and anthropological components. He considers it a more correct comparative method than other methods.

منابع و مأخذ:

• اسمیت، جاناتان ز، «جادوی مقایسه در علوم دینی»، ترجمه‌ آمبرتو چیکتی و حجت ماهی، معارف، 67(1)، ۱۳۸۸، 64-82.


• فریزر، جیمز جرج، شاخه‌ زرین: پژوهشی در جادو و دین، ترجمه‌ کاظم فیروزمند، تهران، آگاه،۱۳۸۳.


• ‏‫‏‫ودورث، رابرت، مکتبهای روانشناسی، ترجمه‌ غلامرضا بهرامی و جواد نوربخش، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۸.


• Asad, Talal, Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam, Baltimore, Johns Hopkins University Press,


• Benedict, Ruth, Patterns of Culture, Vol. 8, U.S.A, Houghton Mifflin Company, 1934.


• Craighead, W. Edward, The concise Corsini encyclopedia of psychology and behavioral science (3rd ed), Charles B. Nemeroff (eds.), Hoboken, John Wiley & Sons, 2004.


• Doniger, Wendy. The Implied Spider: Politics and Theology in Myth, U.S.A, Columbia University Press. 2011.


• Eggan, Fred, "Social Anthropology and the Method of Controlled Comparison", American Anthropologist, 56(5), 1954, p743–763.


• Eliade, M., The Quest, History and Meaning in Religion, Chicago, University of Chicago Press, 2013.


• Eliade, Mircea, The Sacred and the Profane, U.S.A, Columbia University Press, 1992.


• Chisholm, "Hartley, David", the Encyclopædia Britannica, Uk, Cambridge Press, 1911.


• Jourdan, L. H., Comparative Religion: its Genesis and Growth, London, Forgotten Books, 2003.


• Klimkeit, Hans J.,” Muller F. Max”, The Encyclopedia of Religion, In L. Jones & M. Eliade (eds.), Vol.10, U.S.A, 1987.


• Malinowski, Bronislaw, Crime and Custom in Savage Society, U.S.A, Helix. 2018.


• Nesse, Randolph M., Evolution, Culture, and the Human Mind, M. Schaller (ed.), Psychology Press, New York, 2010.


• Paden, E. William, “Comparative Religion”, The Routledge Companion to the Study of Religion, John R. Hinnells (ed.), London and New York, 2005.


• William E.,"Comparative Religion", Encyclopedia of Religion, In L. Jones & M. Eliade (eds.),Vol. 3, U.S.A, Macmillan, 2005.


• Roscoe, Paul, "The Comparative Method", The Blackwell Companion to the Study of Religion, Robert A. Segal(ed), U.S.A, 2006.


• Roscoe, Paul, "The Perils of “Positivism” in Cultural Anthropology", American Anthropologist, 97(3), U.S.A, 1995.


• Sanders, E. P.,"Patterns of Religion in Paul and Rabbinic Judaism: A Holistic Method of Comparison", The Harvard Theological Review, 66(4), Londan, 1973, p 455–478.


• Sharma, Arvind, To the Things Themselves, New York, Berlin, 2001.


• Sharpe, E.J., Comparative Religion: A History, New York, Open Court, 1975.


• Smart, Ninian, "Study of Religion", the New Encyclopedia Britanica, New York, Britanica Press, Vol. 15, 1995.


• Smith, Jonathan Z., "Classification", Guide to the Study of Religion, R. McCutcheon &W. Braun (eds.), NewYork, Continuum, 2000.


• Smith, Jonathan Z., Drudgery Divine: on the comparison of early christianities and the religions of late antiquity, London, University of London Press, 1990.


• Smith, Jonathan Z., Imagining Religion: From Babylon to Jonestown, Chicago, The University of Chicago Press, 2013.


• Smith, Jonathan Z., Relating Religion: essays in the study of religion, Chicago, University of Chicago Press. 2004.


• Smith, Jonathan Z., to take place: toward theory in ritual, Chicago, University of Chicago Press, 2010.


• Stein, Rebecca L & Stein, Philip L, the Anthropology of Religion: Magic and Witchcraft, New York, Routledge, 2017.


• Sun, Allan, "Chasing One’s Tail: Some Reflections on the Methodologies of Mircea Eliade and Jonathan Z Smith", Sydney Studies in Religion, 2008.‏