تحلیلی بر سیاستهای کاهش مسکن غیر رسمی در ایران

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

احمد شاهیوندی ¹ , کامیار عبدخدا ²

1 - دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان
2 - کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه هنر اصفهان

تاریخ دریافت : 1398/07/04 تاریخ پذیرش : 1398/09/04 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: سیاست​های مسکن, مسکن غیررسمی, بهبود کیفیت­زیستی, ایران,

چکیده مقاله :

از آنجا که مسکن در سبد هزینه های خانوارهای شهرنشین ایرانی دارای بالاترین وزن می باشد،تعدادی از افراد به دلیل ناتوانی مالی در خرید مسکن روی به بازار غیر رسمی آورده اند.سیاست های مسکن می تواند به عنوان ابزاری مؤثری در کاهش مسکن غیر رسمی وبهبود کیفیت زیستی سکونتگاها عمل کند.سوال اصلی پژوهش این است که سیاستهای قبلی مسکن به چه میزان سبب کاهش مسکن غیررسمی شده است و چه عواملی می تواند سبب افزایش کارایی این سیاست ها گردد.روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد.در این پژوهش ابتدا با مرور پژوهش های انجام شده وهمچنین بررسی برنامه های پنج ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی، سیاست های مرتبط با مسکن غیر رسمی استخراج ومتغیرهای مربوط به هرسیاست تعیین گردید.با توزیع پرسشنامه در میان 100 نفر از متخصصان در دسترس حوزه مسکن داده های مورد نظر گردآوری شد .برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش مدلسازی ساختاری وتحلیل عاملی تأییدی در محیط نرم افزارAMOSGraphic استفاده شده و با استفاده از میزان بار عاملی و وزن رگرسیونی، اصلی ترین پیامدهای هر سیاست و متغیرهای مؤثر برآن استخراج گردید.نتایج پژوهش نشان داد اگرچه سیاست های اصلی در زمینه مسکن غیر رسمی دارای نقاط قوت زیادی مانندکاهش هزینه های ساخت مسکن،کاهش مصرف زمین به دلیل ساخت آپارتمانها وافزایش کیفیت زیستی سکونتگاها می باشد اما این سیاست ها دارای نقاط ضعفی همچون کلی بودن برنامه ها،درنظر نگرفتن مشارکت مردم در توسعه مسکن و... می باشد.

چکیده انگلیسی:

Since housing has the highest weight in the basket of fees in Iranian urban households,some people have turned to informal market because of financial inability to buy a house.Housing policies can act as an effective means to reduced informal housing and to improve life quality of settlements.The main question of this study is that to what extent previous housing policies have reduced informal housing and what factors can increase the efficiency of these policies.This study is based on descriptive–analytical methods.At first, with reviewing the studies done on this issue and perusing five-year socio-economic development plans of Islamic Republic of Iran, policies related to informal housing were extracted.Secondly,the variables related to each policy were determined.Then,by distributing questionnaires among 100 experts in the field of housing, required data were collected.To analyze the data,Structural modeling method and confirmatory factor analysis in AMOS GRAPHIC software were used and using the level of factor load and regression Weight,the main consequences of each policy and its effective variables were extracted.The results showed that although the main policies in informal housing issue have a lot of Strengths such as reducing the costs of housing construction,reducing the use of land because of construction of apartments, increasing the life quality of settlements these policies have weaknesses including generality of plans and not considering people’s participation.  

منابع و مأخذ:

اطهاری، کمال (1374)، حاشیه نشینی در ایران، علل و راه حلها، مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست​های توسعه مسکن در ایران، جلد اول.

ایراندوست، کیومرث، (1386)، اسکان غیررسمی، جلوه​ای از توسعة ناپایدار شهری، رساله دکتری جغرافیای شهری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

بیگدلی، داود، (1383)، ساماندهی اسکان غیر رسمی نمونه مورد مطالعه کوی فاطمیه شهر زنجان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان.

پوراحمد احمد، رهنمایی محمدتقی، قرخلو مهدی، اسکندری نوده محمد، (1389)، آسیب‌شناسی سیاست‌های دولت در ساماندهی اسکان غیررسمی، نمونه موردی: محلات نای‌بند، شیرسوم و خواجه عطا، شهر بندرعباس. دوره 2،

توکلی مهر, اسماعیل، ) ۱۳۸۴ (، آسیب شناسی شهرهای جدید ایران، همایش بین المللی شهرهای جدید، تهران،

خراقی، حسین، (1378)، نگاهی به برنامه سوم بخش مسکن، فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 29

دلال پور محمدی، محمدرضا، (1379) ؛ برنامه ریزی مسکن؛ تهران: سمت

رحیم ایری؛ کوروش رضاپورگتابی و امیراحمد امینیان، ) ۱۳۹۳ (، نقش تعاونی​های مسکن در توسعه مسکن شهری، دومین همایش ملی پژوهش​های کاربردی در عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه جامع علمی کاربردی

رهنمایی، محمدتقی، (1382)، مجموعه مباحث و روش​های شهرسازی، جغرافیا؛ چاپ سوم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.

رهیافت هایی برای سکونت گاه​های غیر رسمی و محدوده​های فرسوده شهری، (1388)، معاونت آمورشی پژوهشکده مدیریت شهری و روستایی سارمان شهرداری​ها و دهداری​های کشور

زبردست، اسفندیار و جهانشاهلو، لعلا، (1386)، بررسی عملکرد شهر جدید هشتگرد در جذب سرریز جمعیت، مجله جغرافیا و توسعه.

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، (1383)، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور

صرافی، مظفر، (1381)، به سوی نظریه​ای برای ساماندهی اسکان غیر رسمی، فصلنامه هفت شهر، شماره 9و 10، وزارت مسکن و شهرسازی

فنی زهره, بشیری جواد، (1389)، اقتصاد غیر رسمی زمین و اسکان غیر رسمی (مطالعه موردی: نسیم شهر، شهرستان رباط کریم)، پژوهش​های دانش زمین، دوره 1, شماره سوم

قاسمی، وحید، (1392)، مدل سازی ساختاری در پژوهش​های اجتماعی با کاربردAmos، انتشارات جامعه شناسان

قنبری، ابولفضل و ظاهری، محمد، (1389)، ارزیابی سیاست​های کلان مسکن در برنامه​های قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران، مجله مسکن و محیط روستا، شماره 132

کمانرودی، موسی، (1377)، اسکان غیر رسمی در شهران ساماندهی در منظقه 6 شهرداری، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.

لطفی، حیدر، میرزایی، مینو، عدالتخواه فرهاد، وزیرپور، شب بو، (1389)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی – سال دوم، شماره دوم

محمودی پاتی، فرزین و محمد پور عمران، محمد، (1387)، سیاست​های مدیریت زمین شهری، انتشارت شهیدی، چاپ اول.

مرکز آمار ایران، (1385)، نتایج سرشماری نفوس و مسکن، برگرفته از وبگاه مرکز آمار (salnameh. sci. org. ir).

مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی (1382)، تهران، ایران

معصومه، حسینلو، (۱۳۹۰)، برنامه ریزی برای گسترش سیاست​های مسکن گروه​های کم درآمد شهری برای مهاربازار غیررسمی مسکن نمونه موردی شهر تهران، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، مشهد

نسترن، مهین و رعنایی، احد، (1389)، تحلیلی بر مفهوم مشارکت و کار گروهی در پروژ ههای آماده سازی اراضی مسکن مهر، دو فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 4، بهار و تابستان 1389، صص 123 - 111. \

Benito, Andrew; James Proudman and Gertjan Vlieghe (2004) , House Price Consumption and Montary Policy;Financial Accelerator Approach,Journal of Financial Intermediation,1-22

Bican,B, (2009) , urban poverty & planning in Asia , world bank Analytical urban Geography. p 174

Chakraborty, Arnab. & Wilson, Bev. & Sarraf, Saket. & Jana, Arnab. (2015) Open data for informal settlements: Toward a user׳s guide for urban managers and planners, Journal of Urban Management, Vol. 4, No. 2, pp. 74-91

Gilbert, A. (1994) The Latin America Cities. Latin America Bureau, London Publishe

Martınez, J. & Gora, M. & Richard, S. & Alfred, S. (2008) Trends in Urban & Slum indicators across developing world cities, 1990–2003, Habitat International, Vol. 32, pp. 86–108

Menshawy, Adel El. Sherine, Shafik Aly. Ahmed, Moussa Salman. (2011) Sustainable upgrading of informal settlements in the developing world, case study: Ezzbet Abd El Meniem Riyadh, Alexandria, Egypt, Engineering, Procedia

Rangwala, S. C. , 1998, Town Planning, Charatar Publishing House, India.

UN-HABITAT (2006) , Enabling Shelter Strategies, Nairobi: UN-HABITAT.