تحلیل مقایسه ای سیاست های اجتماعی-رفاهی در دولت های احمدی نژاد و روحانی

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

حوریه امجدی ¹ , مسعود مطلبی ² , قربانعلی گنجی ³

1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، گلستان، ایران
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، گلستان، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، گلستان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/05/05 تاریخ پذیرش : 1399/05/15 تاریخ انتشار : 1399/05/01

کلید واژه: مسکن, دولت, سلامت, تأمین اجتماعی, آموزش, سیاست اجتماعی,

چکیده مقاله :

شناخت تحولات سیاست های اجتماعی- رفاهی در دولت های پس از انقلاب اسلامی از مهمترین مباحث جامعه شناسی به شمار می آید. در این راستا نوشتار تحلیلی- مقایسه ای حاضر، با هدف شناسایی چرایی و چگونگی دگرگونی و حتی تعارض در سیاست های اجتماعی- رفاهی در دولت های احمدی نژاد و روحانی به رشته تحریر درآمده است. در پاسخ به چرایی و چگونگی تعارض در سیاست های اجتماعی رفاهی دو دولت، فرضیه ارائه شده بر این تاکید دارد که که هر چند سیاست های اجتماعی- رفاهی دو دولت متأثر از رانت و درآمدهای نفتی و در چارچوب آرمان گرایی نظام سیاسی بوده است اما غلبه سیاست زدگی و رویکرد های توده پسند در دولت احمدی نژاد و با کمی تسامح نئولیبرالی در دولت روحانی زمینه ساز و منجر به دگرگونی و تعارض در سیاست های اجتماعی- رفاهی این دو دولت بوده است. یافته ها و نتایج نشان می دهد حداقل در چهار بعد سلامت، آموزش، مسکن و تأمین اجتماعی نیز که جزء اصلی ترین ابعاد سیاست اجتماعی هستند هر دو دولت به رغم تأثیرپذیری از دو رویکرد سیاسی متفاوت؛ دچار تعارض، تناقض، آشفتگی و بلاتکلیفی در سیاست اجتماعی بوده و حتی در برخی موارد فاقد سیاست اجتماعی متوازن و تأکید شده در قانون اساسی و اسناد بالادستی بوده و عملا سیاست اجتماعی به حال خود گذاشته شده است.

چکیده انگلیسی:

Understanding the developments of social-welfare policies in governments after the Islamic Revolution is one of the most important sociological issues. In this regard, the present analytical-comparative article has been written with the aim of identifying why and how change and even conflict in social-welfare policies in Ahmadinejad and Rouhani governments. In response to why and how the conflict in the social-welfare policies of the two governments, the hypothesis presented emphasizes that although the social-welfare policies of the two governments have been affected by rents and oil revenues and within the idealism of the political system, but The dominance of populist approaches in Ahmadinejad's government and with a little neoliberal tolerance in the Rouhani government has paved the way and led to change and conflict in the social-welfare policies of the two governments. Findings and results show that in at least four dimensions of education, social security and health, as well as housing, which are the main dimensions of social policy, both governments, despite being influenced by two different political approaches; There have been and are conflicts, contradictions and turmoil in social policy, and in some cases it has not even had any social policy and social policy has been practically abandoned.

منابع و مأخذ:

1. آقایی، پرویز(1396)، ارزیابی سیاست‌های تأمین مسکن شهری در جمهوری اسلامی ایران، تهران: شبکه مطالعات سیاست گذاری عمومی،[e-mail].


2. آوتویت، ویلیام و باتامور، تام(1392)، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه حسن چاوشیان و محمدمنصور هاشمی، تهران: نشرنی.


3. اطهاری، کمال(1384)، «فقر مسکن در ایران: فقر سیاست اجتماعی»، رفاه اجتماعی، شماره 18، پاییز، صص127-113.


4. اقتصاد انلاین(1398)، افت شاخص رفاه اجتماعی با وجود سیاست‌ حمایتی دولت، 22 دی ماه، کد خبر 401586.


5. امیدی، رضا(1395)، «تحولات سیاست گذاری اجتماعی در عصر پهلوی: فراز و فرود رابطۀ دولت و ملت»، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال هفتم، شماره 28، پاییز، صص192-151.


6. بابایی، نعمت الله(1382)، «سیاست اجتماعی و سلامت»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره3،  شماره 10، پاییز، صص232-201.


7. باقری، شهلا(1383)، «خانواده و سیاست‌گذاری اجتماعی در عرصه ملی و فراملی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، پاییز، صص172-159.


8. بدیسار، سیدناصرالدین؛ استوار سنگری، کورش و مسعودی‌اصل، ایروان(1390)، «ارزیابی خدمات درمانی در حقوق تأمین اجتماعی ایران»، مجلس و راهبرد، دوره 18، شماره 68، زمستان، صص62-33.


9. برادران، مراد؛ غفاری غلامرضا؛ ربیعی، علی و زاهدی مازندرانی، محمدجواد(1398)، « دولت و سیاست گذاری مسکن در ایران بعد از انقلاب اسلامی»، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 10، شماره 38، بهار ، صص218-179.


10. بنیادی، حجت الله(1398)، «تفاوت مدارس دولتی و غیردولتی در ایران و جهان»، سلام نو،20 مهرماه، کد خبر: 31204387.


11. پیران، پرویز(1382)، «سیاست اجتماعی، توسعه اجتماعی و ضرورت آن در ایران (نقد و بررسی سند کپنهاگ)»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره3،  شماره 10، پاییز، صص154-121.


12. توسلی، غلامعباس(1382)، «در جستجوی سیاست اجتماعی در اسلام»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره3، شماره10، پاییز، صص102-81..


13. جزایری، علی رضا و صلواتی، مژگان(1382)، «سیاست اجتماعی و خانواده»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره3، شماره10، پاییز، صص244-233


14. جواهری پور، مهرداد(1382)، «سیاست اجتماعی و فقر از برنامه‌های تعدیل ساختاری تا راهبردهای کاهش فقر»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 70، پاییز، صص72-41.


15. حسینی، سید شمس الدین و قبادی، نسرین(تحلیلی بر چگونگی تحولات توزیع درآمد در ایران مبتنی بر شاخص های منتخب ، ( 1393-1380)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 12، شماره 43، تابستان، صص106-77.


16. روحانی، صمد و باقر، محمد(1394)، «تجربه پزشکان خانواده روستایی درباره ارجاع بیماران و راه های بهبود آن (یک مطالعه کیفی)»، مجله دانشگاه علوم پژشکی مازندران، دوره بیست و پنجم شماره 131 ، آذر ، صص 13-1.


17. ساعی، علی؛ قاراخانی، معصومه و مؤمنی، فرشاد(1391)، «دولت و سیاست آموزش در ایران از سال 1360 تا 1388»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 19، شماره 56، بهار ، صص 166-117.


18. سجادی، حمیرا؛ عبدالله تبار درزی، هادی؛ سام آرام، عزت الله و تاج مزینانی، علی اکبر(1397)، «تحولات نظام سلامت در چارچوب برنامه‌های عمرانی و توسعه در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 70، پاییز، صص76-34.


19. صمدی، مجتبی و منصوری، سمانه(1397)، «سیاست گذاری اجتماعی مبتنی بر دلالت های نظریه فطرت»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 77، زمستان، صص 609 تا 632.


20. فاضلی، نعمت الله (1387)، « سیاست اجتماعی در عمل»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 7 ، مهر ، صص33-30.


21. قاراخانی، معصومه(1390)، «پژوهش سیاست اجتماعی در ایران»، فصل نامة برنامه ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، دوره 3، شماره 9، زمستان، صص148-123.


22. قاراخانی، معصومه(1392)، «دولت و سیاست سلامت در ایران(1360تا1388ش)»، علوم اجتماعی(دانشگاه علامه طباطبائی)»، شماره61، تابستان، صص254-211.


23. قاراخانی، معصومه(1395)، «سیاست اجتماعی در ایران، شکاف دولت - ملت»، علوم اجتماعی(دانشگاه علامه طباطبائی)، شماره 75، زمستان، صص118-93.


24. قاراخانی، معصومه(1397)، «سیاست اجتماعی نامتوازن در ایران؛ آموزش و اشتغال زنان»، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شمارة دوم، تابستان، صص114-95.


25. قاراخانی، معصومه(1398)، دولت و سیاست اجتماعی در ایران، تهران: نشرآگه.


26. قاراخانی، معصومه(1393)، «شرایط امکان و دلایل امتناع میان رشته ای سیاست اجتماعی در ایران»، فصلنامة مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، دورة 2، شماره22، بهار، صص55-33.


27. قنبری، عاطفه؛ مؤدب، فاطمه، حیدرزاده، آبتین؛ جعفرآقایی، فاطمه؛ و براری، فاطمه(1396)، «طرح تحول نظام سلامت؛ نگاهی نو به ارایه خدمات سلامت: چالش های فراروی آن»، مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم، دوره بیستم، شماره اول، پیاپی 76، بهار، صص8-1.


28. کاردوانی، راحله(1398)، «آسیب‌شناسی اجرای سیاست‌های اجتماعی تسهیل «مادری/اشتغال» در ایران»، فصلنامه سیاست گذاری عمومی دانشگاه تهران، دوره پنجم، شماره 1، بهار، صص74-59.


29. کارشناس؛ مسعود و مقدم، والنتاین(1391)، سیاست گذاری اجتماعی در خاورمیانه: پویایی های اقتصادی، سیاسی و جنسیتی، ترجمه علی اکبر تاج مزینانی، تهران: نشر دانشگاه امام صادق(ع).


30. کامکار، مهدیس(1382)، «سیاست اجتماعی چیست؟»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره 3،  شماره 10، صص30-11.


31. کریمی، وهاب(1385)، «اصول سیاست اجتماعی»، سیاست و جامعه، سال اول، شماره اول، زمستان، صص116-105.


32. نبی پور، ایرج(1393)، «تحلیل ابرروند سیاست‌های کلان سلامت جمهوری اسلامی ایران»، طب جنوب، دوره 17، شماره 5، آذر و دی، صص1030- 1007.


33. هادی زنوز، بهروز(1384)، «فقر و نابرابری درآمد در ایران»، رفاه اجتماعی، شماره 17، تابستان، صص205-165.


34. هزارجریبی، جعفر و  امامی غفاری، زینب(1398)، «بررسی تحولات سیاست‌گذاری رفاهی مسکن در ایران (1358-1392)»، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 38، بهار، صص120-76.


35. یزدانی، فرشید(1382)، «مفاهیم بنیادی در مباحث رفاه اجتماعی (سیاست اجتماعی، حمایت اجتماعی، رفاه و تأمین اجتماعی)»، رفاه اجتماعی، شماره 10، زمستان، صص54-31.


36.  Abel-Smith, Brian and Titmuss Kay (eds.) (1974), Social Policy: An Introduction, Richard M. Titmuss, London: Allen & Unwin.


37. Alcock, Pete (1996), Social Policy in Britain: Themes and Issues, Basingstoke: Palgrave MacMillan Press.


38. Alcock, Pete (2012), "The Subject of Social Policy", Chapter 1 in P. Alcock et al., The Student’s Companion, 4th edn. Oxford: Blackwell.


39. Alcock, Pete and Craig, G., (eds.) (2001), International Social Policy: Welfare Regimes in the Developed World, Basingstoke: Palgrave, Chs 1 & 7.


40. Alexeev, Michael. Conra, Robert (2011). "The Natural Resource Curse and Economic Transition". Economic Systems 35(4):445–461.


41. Bald ok, J., Mitton, L., Manning, N., & Vickerstaff, S., (1999), Social Policy, Oxford: Oxford University Press.


42. Basedau, M. and J. Lay, J. (2009). "Resource Curse or Rentier Peace? The Ambiguous Effects of Oil Wealth and Oil Dependence on Violent Conflict". Journal of Peace Research 46(6): 757–776.


43. Beveridge, W. H., (1923), Insurance for all and Everything, K.C.B, London: Daily News.


44. Bradshaw, J. R., (1972), "The Concept of Social Need", New Society, No 30, pp. 640 -643.


45. Clasen, Jochen (2004). "Defining Comparative Social Policy", In Kennett, Patricia (Ed.). A Handbook of Comparative Social Policy, Northampton: Edward Elgar Publishing Limited.


46. Deacon, Bob (2007), Global Social Policy and Governance, London: SAGE Publications.


47. Fitzpatrick, Tony (2005). New Theories of Welfare, Houndmills: Basingstoke: Pagrave Macmillan.


48. Fitzpatrick, Tony (2011). Welfare Theory: An Introduction to the Theoretical Debates in Social Policy Second Edition, Red Globe Press.


49. Gilson, Lucy; Brugha, Ruairi (2009). "'Doing' health policy analysis: methodological and conceptual reflections and challenges". Health Policy and Planning. 23 (5): 308–317. doi:10.1093/heapol/czn024. ISSN 0268-1080.


50. Ginsburg, Norman (1992), Divisions of welfare. A Critical Introduction to Comparative Social Policy, London: SAGE Publications.


51. Glennerster, H (1995), British Social Policy since 1945, Oxford: Blackwell Publishers.


52. Gough, Ian (2004). "Social Policy Regimes in the Developing World", In P. Kennett (Eds.). A Handbook of Comparative Social Policy (239- 257), Cheltenham: Edward Elgar.


53. Gough, Ian (2008). European Welfare State: Explanations and Lessons for Developing Countries In “Inclusive States: Social Policy Structural Inequality”, Edited by Anis A. Dani & Arjan de Haan, The World Bank.


54. Gylfason, Thorvaldur (2001). "Natural Resources, Education, and Economic Development". European Economic Review 45(4-6): 847–859.


55. Harris, Kevan (2017), A Social Revolution: Politics and the Welfare State in Iran, Oakland: University of California Press.


56. Houseman, Alan W. Perle, Lind & E., (2003). Securing Equal Justice for All a Brief History of Civil Legal Assistance in the U.S. Center for law and Social Policy CLASP.


57. Johnson, Ailish (2005), European Welfare States and Supranational Governance of Social Policy, New York: Palgrave Macmillaan.


58. Messkoub, Mahmood (200), "Social Policy in Iran in the Twentieth Century", Iranian Studies, Vol. 39, No. 2, pp 227-252.


59. Mkandawire, Thandika (2004), Social Policy in a Development Context, UNRISD: Palgrave MacMillan.


60. Qarakhani, Masoumeh (2014) "Social Policy and State Capacity in Iran: Health and Education Policy from1981-2009," The Journal of Sociology & Social Welfare, Vol. 41, p p71-83.


61. Spicker, Paul (2014), Social Policy: Theory and Practice, Publisher: Bristol University Press.


62. Titmuss, Richard M. (1974), Social Policy: An Introduction, London: George Allen & Unwin Ltd.