سکونت گاه های غیر رسمی شهری در کلان شهر اهواز

محورهای موضوعی : معماری

حمید ماجدی ¹ , کورش لطفی ²

1 - استادیار واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران
2 - دانشجوی دکتری شهرسازی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران

تاریخ دریافت : 1385/01/15 تاریخ پذیرش : 1386/06/02 تاریخ انتشار : 1386/10/01

کلید واژه: شهرنشینی, Urbanization, کلان شهر اهواز, Informal settlements, مهاجرت, migration, سکونت گاه های غیر رسمی, Ahvaz metropolitan criteria,

چکیده مقاله :

سکونت گاه های غیر رسمی حاصل شهرنشینی سریع و مشکلات اقتصادی کشورها و بخصوص کشورهای در حال توسعه می باشد. کشور ایران نیز پس از اصلاحات ارضی با این پدیده آشنا گردید. رشد چنین سکونت گاه هایی مشکلات زیادی در ابعاد اقتصادی اجتماعی و کالبدی در کلان شهر ها به همراه داشته است. وقوع جنگ تحمیلی به رشد چنین سکونت گاه هایی در شهر اهواز افزود و بدنبال آن بازسازی مناطق جنگ زده استان فرصت پرداختن به این پدیده نابهنجار شهری را از مسئولین سلب نمود. هدف این مقاله شناسایی علل شکل گیری سکونت گاه های غیر رسمی در کلان شهر اهواز و ارائه راه کارهای لازم می باشد. نتایج نشان می دهد که مهمترین علت شکل گیری این سکونت گاه ها در شهر اهواز، مهاجرت شهر به شهر ناشی از شرایط جنگی منطقه و شرایط اقتصادی شهرهای استان بوده و مهمترین انگیزه مهاجرت، انگیزه اقتصادی است. در همین راستا، ارزانی مسکن و زمین و نزدیکی به بستگان از مهمترین دلایل اسکان در محل سکونت فعلی ذکر شده است. در پایان مقاله راهکارهای لازم برای به حداقل رساندن برخی از نارسایی ها و مشکلات این سکونت گاه ها پیشنهاد گردیده است.

چکیده انگلیسی:

Informal settlements results from rapid urbanization and economic problems of such countries as the developing ones. Iran faced with this problem after the land reform in 1963. Expansion of such settlements brought about so many socio-economic and physical problems in metropolitans. Ahvaz city is a big city in Iran. Due to some economic and geographical pull factors in Ahvaz, this city has been a center to draw people from other parts in the region. A large group of immigrants, due to their economic problems managed to construct informal settlements here and there. After the war between Iran and Iraq in 1980, it caused further problems and the reconstruction of war- striken regions in Khuzestan province did not provide a chance for the city officials to control such unwanted abnormalities. Informal settlements expanded in large parts of Ahvaz. Urban development plans, which were supposed to solve the problems and urban land policies, contributed such problems, and urban land policies contributed such problems to be worsened. At the time being a large group of population lives in informal settlements in Ahvaz city. This paper aims to identify the main origins of forming informal settlements in Ahvaz as a metropolitan city and also to suggest necessary approaches to cope with the problems. The methodology of this paper is based on field studies and computerized analysis on the data. The results made have been offered as tables. The final results made indicate that the most important source of forming such settlements in Ahvaz, includes city to city migration which it, in turn originated from the conditions produced by imposed war and bad economic conditions in the region. The leading motivation for migration has been economic condition as well as to earn the immigrants living. Low price of housing and land and the people dependency on the relatives caused the people to settle in such settlements. Some suggestions have been finally given to reduce the deficiencies and problems concerned with such settlements.  

منابع و مأخذ:

- زاهد زاهدانی، سید سعید، (1369)، "حاشیه نشینی"، انتشارات دانشگاه شیراز، شیراز.

2- سینجر، پل، (1358)، "اقتصاد سیاسی شهرنشینی"، ترجمه حسامیان و بید هندی، نشر ایران، تهران.

3- صرافی، مظفر، (1377)، "مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای"، سازمان برنامه و بودجه، تهران.

4- عابدین در کوش، سعید، (1373)، "درآمدی بر اقتصاد شهری"، انتشارات نشر دانشگاهی، تهران .

5- هیراسکار، جی.کی.، (1376)، "درآمدی بر برنامه ریزی شهری"، ترجمه سلیمانی و یکانی فرد، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.

مقالات

1- احمدیان، محمد علی، (1371)، "حاشیه نشینی"، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 3، سال25.

2- افروغ، عماد، (1377)، "فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگوئی برای جدائی گزینی فضائی و پیامدهای آن"، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، شماره1، تهران.

3- جواهری پور، مهرداد، (1381)، "سکونت گاه های ناپایدار اقشار کم درآمد شهری"، هفت شهر، فصلنامه عمران و بهسازی شهری، سال سوم، ش 8.

 4- پیران، پرویز، (1366)، "شهرنشینی شتابان و ناهمگون(مسکن نابهنجار)"، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره15.

5- دانشگاه شهید چمران اهواز، (1385) ، "اسکان غیر رسمی و توانمندسازی محلات شهر اهواز"، گزارش مرحله اول.

7- سیف الدینی، فرانک ، (1383)، "چارچوب برنامه ربزی روش گرا – ارتقاء سکونت گاه های غیر رسمی شهری(مورد:مطالعه بندر عباس)"، پژوهش های جغرافیائی، شماره 49.

8- شکوئی، حسین، (1373)، "دیدگاههای نو در جغرافیای شهری"، انتشارات سمت، تهران.

9- شیخی، محمد، (1380)، "فرایند شکل گیری و دگرگونی سکونتگاه های خودرو پیرامون کلان شهر تهران"، پایان نامه دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران.

10- صرافی، مظفر، (1381)، "بسوی نظریه ای برای ساماندهی اسکان غیر رسمی، از حاشیه نشینی تا متن شهرنشینی"، فصلنامه عمران و بهسازی شهری، سال سوم ،شماره 8 .

11 - Perlman, J.,(1986), "Six Misconceptions about squatter settlements": Seeds of change No. 1.

12 – UNCHS(2001)," The state of world's cities", Nairobi, UNCHS.