اصول شهرسازی ایرانی بر اساس «صد میدان خواجه عبدالله انصاری»

محورهای موضوعی : معماری

محمد نقی زاده ¹ (استادیار گروه شهرسازی علوم و تحقیقات)
مریم نجفی ² (دانشکده شهرسازی و معماری دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ، اصفهانُ ایران.)

تاریخ دریافت : 1394/12/13 تاریخ پذیرش : 1395/06/08 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: عرفان اسلامی, صد میدان, شهرسازی, معماری, تجلیات و مصادیق,

چکیده مقاله :

شــهر و معماری هر جامعه ای در پس ظاهر خود دارای معانی برگرفته از جهان بینی و فرهنگ مردم همان جامعه اســت. بنابراین شناسایی معانی و اصول بی زمان و بی مکان برای شهرسازی و معماری ایران، از مکتب فکری حاکم بر آن که در متون اصیل آمده اســت، نخستین گام برای تدوین اصول شهرسازی و معماری ایرانی- اسلامی است. گام بعدی که تبدیل این اصول و ارزش ها به احان و برنامه ریزان است. هدف از این نوشتار توجه دادن شهر سازان ّ وجه ظاهری برای درک و بهره گیری عموم است، بر عهده طر و معماران به متون ارزشــمند در تولید علم این رشته ها اســت. مقاله با انتخاب کتاب صد میدان، از خواجه عبدالله انصاری، که فی نماید؛ و سپس، در حد ّ یکی از کتاب های فارســی در حوزه عرفان اســلامی است، سعی کرده تا گامی را که خواجه برداشته، معر بضاعت، گام بعدی را برای تبدیل آن اصول به وجه ظاهری در حوزه شهرسازی و معماری بردارد.

منابع و مأخذ:

1. ------------. (1394). قرآن کریم. ( مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم). تهران: امیر کبیر
2. استادی، مریم. (1392). ادراک و تصویر ذهنی و کاربرد آن در طرّاحی شهری (با بهره‌گیری از آراء فلاسفة ایرانی). رسالة دکتری. تهران: واحد علوم و تحقیقات، دانشکده هنر و معماری
3. انصاری، خواجه عبدالله. (1360). صد میدان. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: کتابخانه طهوری.
4. انصاری، خواجه عبدالله. (1361). منازل‌السائرین. متن عربی و مقایسه به متن علل مقامات و صد میدان. ترجمه دری منازل‌السائرین و علل مقامات و شرح کتاب از روی آثار پیر هرات. (ع‍ب‍دال‍غ‍ف‍ور روان فرهادی، مترجم). تهران: انتشارات مولی.
5. انصاری، خواجه‌عبدالله. (1388). مناجات‌نامه خواجه‌عبدالله انصاری. گردآورنده: عبدالله ابن محمد انصاری. تهران: انتشارات پل.
6. بورکهارت، تیتوس. (1376). روح هنر اسلامی: از مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی. (سید حسین نصر، مترجم). دفتر مطالعات دینی هنر. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
7. بهزادفر، مصطفی؛ هاشم نژاد، هـاشم؛ و سیدیان، علی. (1388). انکشاف صور مولانا در معاصرسازی بافت های فرسوده شهری. مجله علمی ترویجی طرح و نماد، 1،23-1.
8. بیدارفر، محسن. (1372). منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری (4ه.ق) با ترجمه و شرح کاشانی بر آن. قم: انتشارات بیدار.
9. حافظ، شمس‌الدین محمد. (1378). دیوان حافظ شیرازی. علامه قزوینی و قاسم غنی. مشهد: راهیان.
10. حجت، عیسی. (1391). مشق معماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. حسینی راد، عبدالمجید. (1384). مبانی هنرهای تجسمی. تهران: موسسه فرهنگی برهان.
12. خمینیره، [امام]روح‌الله. (1359). اسرارالصّلوه (پرواز در ملکوت). جلد1. تهران: نهضت زنان مسلمان.
13. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه دهخدا. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14. سلطان‌زاده، حسین. (1377). معماری و شهرسازی ایران به روایت شاهنامه
فردوسی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
15. عابدی،احمد. (1373). نگاهی بر منازل السّائرین و شرح کاشانی بر آن. نشریه آیینه پژوهش، 28. 33-30.
16.عطّار نیشابوری، فریدالدّین. (1360). تذکرةا‌لاولیاء. تهران: نشر زوار.
17. محتشم‌امیری، سعیده (1392). بررسی و تحلیل ویژگی‌های شهر مطلوب در آراء حکمای مسلمان. رسالة دکتری. تهران: واحد علوم و تحقیقات، دانشکده هنر و معماری.
18. مطهّری، مرتضی. (بی‌تا). آشنایی با علوم اسلامی: کلام. عرفان. قم: انتشارات صدرا.
19. معین، محمد. (1377). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
20. نقره‌کار، عبدالحمید. (1389). مبانی نظری معماری. تهران: دانشگاه پیام نور.
21. نقی‌زاده، محمد. (1386). ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی. اصفهان: شهرداری اصفهان.
22. نقی‌زاده، محمد. (1387). شهر و معماری اسلامی (تجلیات و عینیات). اصفهان: انتشارات مانی.
23. نقی‌زاده، محمد. (1388). پی‌جویی بارزه‌های شهر از منظر حافظ. هویّت شهر، 5. 136-123.
24. نقی‌زاده، محمد. (1390). شهر آرمانی اسلام یا فضای حیات طیبه. تهران: نشر شهر.
25. نقی‌زاده، محمد. (1391). شهرِ بیداری (اصول، شیوه‌ها، جلوه‌ها). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
26. نقی‌زاده، محمد. (1392الف). تحلیل و طراحی فضای شهری (مبانی، تعاریف، معیارها، شیوه‌ها). تهران: جهاد دانشگاهی.
27. نقی‌زاده، محمد. (1392ب). شهر اسلامی و روش بهره گیری از متون مقدس. کتاب ماه هنر، 177، 34-24.
28. نقی‌زاده، محمد. (1393). هویّت شهر (مبانی،مولفه‎ها و جلوه‌ها). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
29. نقی‌زاده، محمد؛ و درودیان، مریم. (1387). تبیین مفهوم گذار در هویّت تمدّن ایرانی، 3، 84-73.
30. نقی‌زاده، محمد؛ و محتشم‌امیری، سعیده. (1394). عصبیّت؛ مؤلفه‌ای اصلی در ایجاد حس‌ تعلّق و مطلوبیّت فضای زیستی، از دیدگاه ابن‌خلدون. مجلّة مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 19. 75-65.

31. Ardalan ,N., & Bakhtiar, L. (2000). The Sense of Unity: The Sufi Tradition in Persian Architecture. Chicago: University of Chicago Press. Publications of theCenter for Middle Eastern Studies.
32. Cresswell Fruz, R. (2010). Mysticism in the Experience of Architecture, A thesis for the degree of doctor of philosophy in theology. Cornwall UK: The university of Exeter.