بازنمایی فضای معماری در آثار نقاشی با رهیافت نشانه‌شناسی لایه‌ایی (نمونه موردی: منتخبی از آثار ایران درودی)

محورهای موضوعی : معماری

انسیه ولی ¹ , سیامک پناهی ² , منوچهر فروتن ³ , حسین اردلانی ⁴

1 - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران
3 - استادیار، گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
4 - استادیار، گروه فلسفه هنر، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/06/21 تاریخ پذیرش : 1401/10/23 تاریخ انتشار : 1402/02/01

کلید واژه: معماری, ایران درودی, نقاشی, نشانه‌شناسی لایه‌ایی, فضا,

چکیده مقاله :

مطالعات بین رشته‌ایی در حیطه هنر، فهم عمیقی از معنای اثر را فراهم می‌سازد. اگر نقاشی را نوعی بازنمایی پنداشت که توان ارائه معانی متعدد را دارد، این مسأله مطرح می‌شود که در خلق تصویر چه رهیافت‌های فضایی به ماهیت تولید معنا منجر شده و چگونه مورد خوانش قرار می‌گیرد. این پژوهش با هدف پیوند دو رسانه هنری نقاشی و معماری، به کشف لایه‌های معنایی فضا در تصویر می‌پردازد. روش پژوهش با رویکرد کیفی، بر پایه نشانه‌شناسی لایه‌ایی، به مرور رمزگان فضایی پرداخته و ساختار بدست آمده در آثار منتخبی از ایران درودی مورد خوانش قرار می‌گیرد. در نهایت دلالت‌های فضایی در تصاویر به روش توصیفی نتیجه‌گیری می‌شوند. نتیجه بر آن است که تصور فضای شهری توسط نقاش می‌تواند در نشانه‌های فضایی به صورت برابرجای، دگرجای و یا آرمانشهر نمود پیدا کند، که در لایه‌های همنشین: متن؛ بافت؛ بینامتنیت؛ رمزگان و در محور جانشینی: شکل‌شناسی؛ نشانه‌شناسی و پدیدارشناسی قابل خوانش‌اند.

چکیده انگلیسی:

Interdisciplinary studies linking art, philosophy, and theories of contemporary semiotics have opened a new path and vision to art explorations. The significance of meaning in artworks caused other disciplines to appear in art studies. This transformation implied that meaning in artworks is not an objective and evident component, requiring interpretation and analysis. Meaning can be transferred between different artistic media. Studying the relationship between architecture and painting is considered an essential interdisciplinary field of research. Architectural space is a media manifesting as a painting in its interaction with the artist.These studies have raised a profound understanding of the artwork's meaning. In addition, providing a scientific knowledge of art has made them well known. Moreover, there is a need for interdisciplinary comprehension of art with social and human approaches. The present article aims to examine the role of architectural space in the creation of paintings with an emphasis on interdisciplinary studies. The main question is, "considering painting a text entailing semiotic codes, what semantic approaches to architectural space can affect it through profound exploration of the spatial layers, and how can a painting be read? ".The general justification of this article is to explain and describe the relationship between architecture and other types of art, especially painting.Although architectural structures and spaces are a combination of applied and functional approaches, they can be studied as artworks to yield an interactive synergy between their aesthetic and semantic layers concerning other subcategories of art, such as painting. Moreover, in the next step, the paper discusses the meaning layers of the space in artists' minds. When painting, the artist detaches from the real world, reaching a clearer understanding of the mind's reality through an experimental journey.This mental projection involves new manifestations of spatial visualization within the image.The article used a qualitative approach to research based on an interdisciplinary study of architecture and painting. In the first section, spatial codes are embedded in different layers according to the space approach; then, a theoretical framework is introduced based on layered semiotics to read the spatial implications of the case studied.Given the apparent representation of architectural space in Iran Darroudi's artworks, we have selected her paintings (Everlasting Marriage; Steadfastness; Stupor of the Plain and Thirst of Desert) and collected primary data using a library-survey method.The results showed that the architectural space, transformed into a system of meaningful places for the artist, can be manifested in the painting as spatial codes. The painter expresses her idea of ​​the urban space in spatial signs in the form of isotopia, heterotopia, or utopia, which can be read in syntagmatic layers.In the textual and media layers, the physical reading of space is matched with the architectural typology method. In a principled correlation, spatial approaches are decoded in the code and text layer. Finally, spatial-phenomenological relations are identified from the painter's existential space in the intertextuality-coding layer. These may be read in textual, intertextuality, and coding layers, as well as semiotics, phenomenology, and typology.

منابع و مأخذ:

1. آدامز، لویی. (1395). روش­شناسی هنر. (علی معصومی، مترجم). تهران: نظر. (نشر اثر اصلی 1996).


2. بهروز، سید محمد؛ ضرغامی، اسماعیل؛ و مهدی نژاد، جمال الدین. (1393). پارادایم های معاصر هستی شناسی فضا و نسبت آن با شناخت شناسی معماری. روش شناسی علوم انسانی، 20(81)، 31-52.


3. بذرافکن، کاوه. (1395). چه کسی از ]علیه[ فرمالیسم می­هراسد؟ ]علیه[ فرمالیسم: «خیلی دور-خیلی نزدیک». معمار، (101)، 64-69.


4. پانوفسکی، اروین. (1395). معنا در هنرهای تجسمی. (ندا اخوان اقدم، مترجم). تهران: چشمه. (نشر اثر اصلی 2013).


5. پناهی، سیامک. (1384). تاثیر سوپرماتیسم بر معماری زاها حدید نگاهی دیگر به مفهوم در معماری. معماری و فرهنگ، 7(22)، 20-27.


6. پناهی، سیامک. (1397). معماری و سینمای معناگرا. تهران: عصر کنکاش.


7. چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه­شناسی. (مهدی پارسا، مترجم). تهران: سوره مهر. (نشر اثر اصلی 2002).


8. حسنوند، محمد کاظم؛ سجودی، فرزان؛ و خیری، مریم. (1384). بررسی نگاره «آزمودن فریدون و پسرانش را» از منظر نشانه ­شناسی لایه­ایی. هنرهای زیبا، 24(0)، 97-104.


9. دباغ، امیر مسعود؛ مختاباد امرئی، سید مصطفی. (1390). تاویل معماری پسامدرن از منظر نشانه­­شناسی. هویت شهر، 5(9)، 59-72.


10. رز، ژیلیلن. (1393). روش و روش شناختی تحلیل تصویر. (سید جمال الدین اکبر زاده جهرمی، مترجم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و 11. ارتباطات؛ مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما. (نشر اثر اصلی 1999).


11. رودولف، آرنهایم. (1388). پویه شناسی صور معماری. (مهدی قیومی بید هندی، مترجم). تهران: فرهنگستان هنر. (نشر اثر اصلی 1975).


12. سجودی، فرزان. (1387). نشانه­شناسی کاربردی. تهران: قصه.


13. سمیعی، امیر؛ خدابخش، سحر؛ و فروتن، منوچهر. (1395). مطالعه تطبیقی بازنمایی فضای معماری سنتی در آثار نقاشی و معماری معاصر ایران، نمونه موردی آثار نقاشی پرویز کلانتری و آثار معماری سید هادی میرمیران. آرمان شهر، 9(17)، 63-78.


14. شعیری، حسین. (1393). تحلیل نشانه معناشناختی تصویر. تهران: علم.


15. شولتز، کریستیان نوربرگ. (1381). مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی. (محمود امیریاراحمدی، مترجم). تهران: آگه. (نشر اثر اصلی 1985).


16. شولتز، کریستیان نوربرگ. (1393). معماری: معنا و مکان. (ویدا نوروز برازجانی، مترجم). تهران: پرهام نقش. (نشر اثر اصلی 1988).


17. ذوالفقاری، محسن؛ و قنبریان شیاده، سکینه. (1397). خوانش شنانه شناسی لایه­ای در فرایند معنایی منظومه خسرو و شیرین نظامی. متن شناسی ادب فارسی،10(1)، 49-62.


18. فروتن، منوچهر. (1389). زبان معمارانه نگاره­های ایرانی. هویت شهر، 4(6)، 131-142.


19. فکوهی، ناصر. (1383). انسان شناسی شهری. تهران: نی.


20. کشمیرشکن، حمید. (1396). هنر معاصر ایران. تهران: نظر.


21. گروتر، یورگ­کورت. (1390). زیبایی شناسی در معماری. (جهانشاه پاکزاد، مترجم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی. (نشر اثر اصلی 1987).


22. گیدئون، زیگفرید. (1386). فضا، زمان و معماری. (منوچهر مزینی، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی. (نشر اثر اصلی 1948).


23. مظفری ساوجی، مهدی. (1397). گفتگو با ایران درودی. تهران: ثالث.


24. معماریان، غلامحسین. (1393). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: سروش دانش.


25. مک­کارتر، رابرت. (1397). فضای درون؛ تجربه داخلی خاستگاه معماری است. (رضا امیررحیمی، مترجم). تهران: معمار نشر. (نشر اثر اصلی 2016).


26. نعیمی، محمدرضا؛ و مراثی، محسن. (1398). مطالعه تطبیقی هندسه شطرنجی در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی. باغ نظر، 16(81)، 31-38.


27. نوروزی­طلب، علیرضا؛ مقبلی، آناهیتا و جودت، شهرناز. (1393). روانکاوی تحولات نقاشی و معماری در بستر تاریخی جنگ جهانی اول تا جنگ جهانی دوم. باغ نظر، 11(31)، 17-32.


28. ولی، انسیه؛ پناهی، سیامک؛ فروتن، منوچهر و اردلانی، حسین. (1401). مطالعه تطبیقی رهیافت­های فرمی- فضایی معماری و نقاشی در مرور آثار مهرداد ایروانیان و علیرضا تغابنی. باغ نظر، 19(106)، 5-18.


29. Becker, J. & Fletcher, J. D. (2014). Lebbeus Woods, Architect (Drawing Papers) Paperback. The Drawng Center :New York.


30. Blau, E. & Troy, N. (2002). Architecture and Cubism. Cambridge: MIT press


31. Carman, T. (2008). Merleau-Ponty. Routledg Taylor & Francis Group, University of Texas: Austtin.


32. Peters, P. O. & Olabode, O. (2018). Comparative Analysis between Art and Architecture. Online Journal of Art and Design, 6(2). 15-32.


33. Irandarroudi (2019). Retrieved July, 2019.