آسیب‌شناسی فقهی سیاست جنایی قضایی و اجرایی ایران در بحث حجاب و عفاف
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهآزاد قاسمی 1 , مریم نقدی دورباطی 2 , محمد رسول اهنگران 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
3 - استاد، گروه فقه و حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: حجاب, عفاف, سیاست جنایی قضایی, سیاست جنایی اجرایی, حقوق کیفری ایران,
چکیده مقاله :
حجاب و عفاف از موضوعات حساس و چالش‌برانگیز در نظام حقوقی و فرهنگی ایران است که سیاست‌های جنایی اتخاذ شده در این حوزه، تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی و اعتماد عمومی داشته است. این پژوهش با هدف آسیب‌شناسی سیاست‌های جنایی قضایی و اجرایی ایران در موضوع حجاب و عفاف، به بررسی نقاط ضعف، چالش‌ها و کاستی‌های موجود پرداخته و راهکارهایی برای بهبود این سیاست‌ها ارائه کرده است. دغدغه اصلی تحقیق این است که سیاست جنایی قضایی و اجرایی ایران در حوزه حجاب و عفاف چه ضعف‌ها و کاستی‌هایی دارد و چگونه می‌توان آن‌ها را اصلاح کرد؟ برای پاسخ به این سؤال، از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده و منابع کتابخانه‌ای، اسناد حقوقی، و داده‌های میدانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که سیاست جنایی قضایی در این حوزه به‌دلیل تمرکز بیش‌ازحد بر رویکردهای کیفری، منجر به افزایش حجم پرونده‌های قضایی مرتبط با حجاب شده و نظام قضایی را با فشار مضاعف مواجه کرده است. همچنین، استفاده از مجازات‌های سخت‌گیرانه، بدون در نظر گرفتن عوامل فرهنگی و اجتماعی، باعث کاهش مشروعیت این سیاست‌ها در میان اقشار مختلف جامعه شده است. در سیاست جنایی اجرایی نیز نبود هماهنگی میان نهادهای مرتبط، اجرای غیرشفاف قوانین، و عدم توجه به راهبردهای پیشگیرانه به‌عنوان ضعف‌های اساسی شناسایی شده‌اند. تمرکز بر برخوردهای قهری به‌جای اقناعی و عدم ارزیابی مستمر سیاست‌ها از دیگر چالش‌های موجود در سیاست جنایی اجرایی است که به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای اجرایی منجر شده است. نقدهای وارده بر این سیاست‌ها شامل نقض آزادی‌های فردی و اجتماعی، تأثیرات منفی بر انسجام اجتماعی، و نبود رویکرد جامع در تدوین و اجرای سیاست‌های پیشگیرانه است. در بخش راهکارها نیز پیشنهاد شده که سیاست‌های قضایی و اجرایی از برخوردهای قهری به مداخلات اقناعی تغییر یابند، هماهنگی و شفافیت در نهادهای مرتبط تقویت شود، و از ابزارهای هوشمند و فناوری‌محور برای نظارت و اجرای سیاست‌ها استفاده شود. همچنین، تدوین راهبردهای پیشگیرانه جامع و ایجاد مکانیسم‌های بازخورد و ارزیابی مستمر می‌تواند به بهبود سیاست‌ها و افزایش اعتماد عمومی کمک کند. این پژوهش بر این باور است که بازنگری در سیاست‌های جنایی قضایی و اجرایی و حرکت به‌سمت سیاست‌های مبتنی
Hijab and chastity are sensitive and challenging issues in the Iranian legal and cultural system, and the criminal policies adopted in this area have had profound effects on the social structure and public trust. This research aims to diagnose the weaknesses, challenges, and shortcomings of Iran’s judicial and executive criminal policies on the issue of hijab and chastity, and presents solutions for improving these policies. The main concern of the research is what weaknesses and shortcomings Iran’s judicial and executive criminal policy has in the area of hijab and chastity, and how can they be corrected? To answer this question, a descriptive-analytical research method was used and library resources, legal documents, and field data were examined. The research findings show that judicial criminal policy in this area, due to excessive focus on criminal approaches, has led to an increase in the volume of judicial cases related to hijab, and has placed additional pressure on the judicial system. Also, the use of harsh punishments, without considering cultural and social factors, has reduced the legitimacy of these policies among different segments of society. In executive criminal policy, the lack of coordination between relevant institutions, non-transparent implementation of laws, and lack of attention to preventive strategies have also been identified as fundamental weaknesses. Focusing on coercive rather than persuasive approaches and the lack of continuous evaluation of policies are other challenges in executive criminal policy that have led to a decrease in public trust in executive institutions. Criticisms of these policies include violations of individual and social freedoms, negative effects on social cohesion, and the lack of a comprehensive approach in formulating and implementing preventive policies. In the solutions section, it is also suggested that judicial and executive policies change from coercive approaches to persuasive interventions, coordination and transparency in relevant institutions be strengthened, and smart and technology-based tools be used to monitor and implement policies. Also, developing comprehensive preventive strategies and establishing continuous feedback and evaluation mechanisms can help improve policies and increase public trust. This research believes that reviewing judicial and executive criminal policies and
1) اردبیلی، محمد علی (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، تهران، نشر میزان.
2) اسلاملو، نعیمه (1400)، بی پرده با حجاب، کاربردی‌ترین پاسخ‌ها به شبهات و چالش‌های عفاف و حجاب، تهران، نشر تلاوت آرامش.
3) افسران، قاسم و علوی، ابوذر، (1387)، آئین دادرسی کیفری در آئینه نمودار، تهران، نشر نگاه بینه.
4) انصاری، عبدالباسط (1402)، مساله حجاب و پوشش و سه موضوع مغفول مانده، تهران، نشر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف.
5) ایروانی، جواد (1399)، حجاب اجباری آری یا نه؟ تحلیل قرآنی – روایی حجاب شرعی و الزام حکومتی آن، مشهد، نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
6) ترابی اردکانی، محمد و طباطبایی، زهرا (1400)، آموزه‌های حجاب، تهران، نشر کتابک.
7) رحمدل، منصور، (1393)، آیین دادرسی کیفری، تهران، نشر دادگستر.
8) رزاقی، احمد (1388)، آسیب‌شناسی اجتماعی: سهم خانواده و نهادهای اجتماعی در مقابله با فساد و بدحجابی، تهران، نشر راه ابریشم.
9) رضایی، مهری (1400)، معیارهای حجاب و عفاف در زنان و مردان و رابطه آن با سلامت روحی و روانی جامعه، تهران، نشر قدر ولایت.
10) زراعت، عباس (1390)، شرح قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر ققنوس.
11) شمس، نیلوفر و ساکی، ستار (1400)، مروارید در صدف، تهران، نشر اردیبهشت.
12) صفائی، محمدرضا (1400)، فلسفه حقوقی و روانشناختی مساله حجاب از دیدگاه اسلام، تهران، نشر بید.
13) عزیزی، عباس (1398)، کیفر و عقاب بدحجابی و بی حجابی، تهران، نشر صلاه.
14) علی آبادی، عبدالحسین (1377)، حقوق جنایی، جلد دوم، تهران، نشر فردوسی.
15) غلامی، علی و موسوی، محمدرضا (1399)، مساله حجاب در غرب، بررسی حقوقی جامعه شناختی، تهران، نشر دانشگاه امام صادق (ع).
16) فیاض، محمد اسحاق و هاشم، عادل (1400)، مسائل فی الستر: بحث فقهی، تهران، نشر طباعت و نشر.
17) کاکایی، صبا و محمدی، سیاوش (1399)، از حجاب تا زیبایی پایدار، تهران، نشر ملائک.
18) گلدوزیان، ایرج (1394)، محشی قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر میزان.
19) گلدوست جویباری، رجب (1396)، آیین دادرسی کیفری، تهران، نشر جنگل.
20) محسني، مرتضي (1391)، دوره حقوق جزاي عمومي پديده جنايي، جلد 2، تهران، نشر مجد.
21) محقق داماد، سید مصطفی، (1395)، قواعد فقه (بخش جزایی)، تهران، نشر علوم اسلامی.
22) میرشاکری، سیده اکرم (1400)، رنگ در پوشش جوامع اسلامی دوره معاصر، تهران، نشر سنجش و دانش.
