آسیب‌شناسی فقهی سیاست جنایی قضایی و اجرایی ایران در بحث حجاب و عفاف

الموضوعات :

آزاد قاسمی ¹ , مریم نقدی دورباطی ² , محمد رسول اهنگران ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
3 - استاد، گروه فقه و حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 18 الثلاثاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 09 الثلاثاء , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: حجاب, عفاف, سیاست جنایی قضایی, سیاست جنایی اجرایی, حقوق کیفری ایران,

ملخص المقالة :

حجاب و عفاف از موضوعات حساس و چالش‌برانگیز در نظام حقوقی و فرهنگی ایران است که سیاست‌های جنایی اتخاذ شده در این حوزه، تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی و اعتماد عمومی داشته است. این پژوهش با هدف آسیب‌شناسی سیاست‌های جنایی قضایی و اجرایی ایران در موضوع حجاب و عفاف، به بررسی نقاط ضعف، چالش‌ها و کاستی‌های موجود پرداخته و راهکارهایی برای بهبود این سیاست‌ها ارائه کرده است. دغدغه اصلی تحقیق این است که سیاست جنایی قضایی و اجرایی ایران در حوزه حجاب و عفاف چه ضعف‌ها و کاستی‌هایی دارد و چگونه می‌توان آن‌ها را اصلاح کرد؟ برای پاسخ به این سؤال، از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده و منابع کتابخانه‌ای، اسناد حقوقی، و داده‌های میدانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که سیاست جنایی قضایی در این حوزه به‌دلیل تمرکز بیش‌ازحد بر رویکردهای کیفری، منجر به افزایش حجم پرونده‌های قضایی مرتبط با حجاب شده و نظام قضایی را با فشار مضاعف مواجه کرده است. همچنین، استفاده از مجازات‌های سخت‌گیرانه، بدون در نظر گرفتن عوامل فرهنگی و اجتماعی، باعث کاهش مشروعیت این سیاست‌ها در میان اقشار مختلف جامعه شده است. در سیاست جنایی اجرایی نیز نبود هماهنگی میان نهادهای مرتبط، اجرای غیرشفاف قوانین، و عدم توجه به راهبردهای پیشگیرانه به‌عنوان ضعف‌های اساسی شناسایی شده‌اند. تمرکز بر برخوردهای قهری به‌جای اقناعی و عدم ارزیابی مستمر سیاست‌ها از دیگر چالش‌های موجود در سیاست جنایی اجرایی است که به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای اجرایی منجر شده است. نقدهای وارده بر این سیاست‌ها شامل نقض آزادی‌های فردی و اجتماعی، تأثیرات منفی بر انسجام اجتماعی، و نبود رویکرد جامع در تدوین و اجرای سیاست‌های پیشگیرانه است. در بخش راهکارها نیز پیشنهاد شده که سیاست‌های قضایی و اجرایی از برخوردهای قهری به مداخلات اقناعی تغییر یابند، هماهنگی و شفافیت در نهادهای مرتبط تقویت شود، و از ابزارهای هوشمند و فناوری‌محور برای نظارت و اجرای سیاست‌ها استفاده شود. همچنین، تدوین راهبردهای پیشگیرانه جامع و ایجاد مکانیسم‌های بازخورد و ارزیابی مستمر می‌تواند به بهبود سیاست‌ها و افزایش اعتماد عمومی کمک کند. این پژوهش بر این باور است که بازنگری در سیاست‌های جنایی قضایی و اجرایی و حرکت به‌سمت سیاست‌های مبتنی 

المصادر:

1) اردبیلی، محمد علی (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، تهران، نشر میزان.
2) اسلاملو، نعیمه (1400)، بی پرده با حجاب، کاربردی‌ترین پاسخ‌ها به شبهات و چالش‌های عفاف و حجاب، تهران، نشر تلاوت آرامش.
3) افسران، قاسم و علوی، ابوذر، (1387)، آئین دادرسی کیفری در آئینه نمودار، تهران، نشر نگاه بینه.
4) انصاری، عبدالباسط (1402)، مساله حجاب و پوشش و سه موضوع مغفول مانده، تهران، نشر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف.
5) ایروانی، جواد (1399)، حجاب اجباری آری یا نه؟ تحلیل قرآنی – روایی حجاب شرعی و الزام حکومتی آن، مشهد، نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
6) ترابی اردکانی، محمد و طباطبایی، زهرا (1400)، آموزه‌های حجاب، تهران، نشر کتابک.
7) رحمدل، منصور، (1393)، آیین دادرسی کیفری، تهران، نشر دادگستر.
8) رزاقی، احمد (1388)، آسیب‌شناسی اجتماعی: سهم خانواده و نهادهای اجتماعی در مقابله با فساد و بدحجابی، تهران، نشر راه ابریشم.
9) رضایی، مهری (1400)، معیارهای حجاب و عفاف در زنان و مردان و رابطه آن با سلامت روحی و روانی جامعه، تهران، نشر قدر ولایت.
10) زراعت، عباس (1390)، شرح قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر ققنوس.
11) شمس، نیلوفر و ساکی، ستار (1400)، مروارید در صدف، تهران، نشر اردیبهشت.
12) صفائی، محمدرضا (1400)، فلسفه حقوقی و روانشناختی مساله حجاب از دیدگاه اسلام، تهران، نشر بید.
13) عزیزی، عباس (1398)، کیفر و عقاب بدحجابی و بی حجابی، تهران، نشر صلاه.
14) علی آبادی، عبدالحسین (1377)، حقوق جنایی، جلد دوم، تهران، نشر فردوسی.
15) غلامی، علی و موسوی، محمدرضا (1399)، مساله حجاب در غرب، بررسی حقوقی جامعه شناختی، تهران، نشر دانشگاه امام صادق (ع).
16) فیاض، محمد اسحاق و هاشم، عادل (1400)، مسائل فی الستر: بحث فقهی، تهران، نشر طباعت و نشر.
17) کاکایی، صبا و محمدی، سیاوش (1399)، از حجاب تا زیبایی پایدار، تهران، نشر ملائک.
18) گلدوزیان، ایرج (1394)، محشی قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر میزان.
19) گلدوست جویباری، رجب (1396)، آیین دادرسی کیفری، تهران، نشر جنگل.
20) محسني، مرتضي (1391)، دوره حقوق جزاي عمومي پديده جنايي، جلد 2، تهران، نشر مجد.
21) محقق داماد، سید مصطفی، (1395)، قواعد فقه (بخش جزایی)، تهران، نشر علوم اسلامی.
22) میرشاکری، سیده اکرم (1400)، رنگ در پوشش جوامع اسلامی دوره معاصر، تهران، نشر سنجش و دانش.