بررسی مداخله در ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی (نمونه موردی: محله زینبیه زنجان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

اســـماعیل دویـــران ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهـران، ایـران)
ابوالفضـــل مشـــکینی ² (دانشــیار جغرافیــا و برنامــه ریــزی شــهری، دانشــگاه تربیــت مــدرس، تهــران، ایــران)
غلامرضـــا کاظمیـــان ³ (اســـتادیار مـــدیریت شـــهری، دانشـــگاه علامـــه طباطبـــایی، تهـــران، ایـــران)
زینــب علــی آبــادی ⁴ (کارشــــــناس شهرســــــازی، دانشــــــگاه آزاد زنجــــــان، زنجــــــان، ایــــــران)

تاریخ دریافت : 1394/10/13 تاریخ پذیرش : 1394/10/13 تاریخ انتشار : 1390/10/01

کلید واژه: مشارکت, زنجان, بافت فرسوده, فرهنگ‌گرا, کارکردگرا, محله زینبیه,

چکیده مقاله :

بافت فرسوده، به مفهوم فرسودگی کالبدی و اجتماعی، محصول تاثیر و تاثر متقابل فرایندهای اجتماعی و فضای جغرافیایی است. بدین سبب موضوع بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، همواره یکی از مسائل و چالشهای شهرهای امروزی است، که اندیشمندان حوزه های مختلف و مدیران شهری را به حیطه تلاش در جهت بهسازی و نوسازی آن کشانده است. در این راستا رویکردهای مختلفی چون بازسازی، بهسازی، نوسازی، توانمندسازی و ... در چند دهه اخیر مطرح شده و مورد آزمون قرار گرفته است. این اقدامات در ایران بصورت پراکنده و گاهاً متناقض با ویژگی‌های بافت شکل گرفته که همین عامل دریده شدن بافت اجتماعی و فرهنگی را سبب ساز شده است. این امر نتیجه نگاه صرفاً کارکردگرا و اقتصادی و ضعف نگرش فرهنگ گرا (سنت گرا) و لحاظ نکردن مشارکت مردم درفرایند مداخله بافت‌های فرسوده است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تبینی ابتدا مفاهیم و تعاریف مربوط به بافت فرسوده و شیوه‌‌های مداخله در آن پرداخته و سپس با مطالعه محدوده موردی یعنی محله زینبیه شهر زنجان لزوم استفاده از نگرش تلفیقی کارکردگرا و فرهنگ گرا پرداخته است. گردآوری داده ها در این تحقیق کتابخانه ای و میدانی است که در روش میدانی، با استفاده ار روش نمونه گیری کوچران 100نمونه پرسشنامه به شیوه تصادفی ازساکنین بافت تکمیل ودر نرم افزار SPSSپیاده شد. سپس با استفاده از تحلیل آمار خی دو و تی تست(t-test) تجزیه و تحیلل داده‌ها وآزمون فرضیات انجام گرفت. نتایج حاصل نشان دهنده آن است که استفاده از رویکرد ترکیبی با تلفیق رویکرد کارکردگرا (اقتصاد محور) و فرهنگ‌گرا (سنت گرا) با هدف ارتقاء ارزش زمین و بهروه‌وری از آن و حفظ هویت و عناصر فرهنگی و اجتماعی بافت فرسوده مناسب‌ترین شیوه مداخله در بافت‌های فرسوده است. به طوری که هم منافع رویکرد کارکردگرا و هم مزایای رویکرد فرهنگ‌گرا تضمین می‌شود.
 

منابع و مأخذ:

یزدی، محمد سعید، (1380) بررسی تجـارب مرمـت شهری در ایران با تأکید بر تحولات دو دهه اخیر»هفت شهر، فصـلنامه عمـران و بهسـازی شـهری،شماره 3

توسلی، محمود، (1379) اصـلاح شناسـی نوسـازی وبهسازی شهری، فصلنامه هفـت شـهر، سـال اول،شماره دوم

جباری، حبیب و حسن زاده، داود، (1387)مداخلـه دربافتهای فرسوده شهری و چالشهـای پـیش رو،اولـین همـایش بهسـازی و نوسـازی بافـتهـای فرسوده شهری، مشهد، 20 و 21.

جمــالپور، بیتــا، (1385)برنامــهریــزی مداخلــه دربافتهای کهن شهری، اولین همایش بـین المللـی شهر برتر، طرح برتر، سـازمان عمـران شـهرداری همدان، 11 و 12.

جهانشاهی، محمـد حسـین، (1382) سـخن سـردبیر،فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 4، تهران

حبیبــی، کیــومرث، پوراحمــد، احمــد و مشــکینی،ابوالفضل، (1386) بهسازی و نوسازی بافتهـای فرسوده شهری، نشر انتخاب، چاپ اول.

حبیبی، محسـن و مقصـودی، ملیحـه، (1381) مرمـت شهری، انتسارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

دانــش پــور، زهــره، (1387) درآمــدی بــر نظریــات برنامهریـزی بـا تاکیـد بـر برنامـه ریـزی شـهری،انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

ساشورپور، مهـدی، (1388) رونـد مداخلـه در بافـت فرسوده، سومین همایش منطقهای بررسی مسـائل شهرسازی زنجان.

سخایی، سـپیده و مهندسـین مشـاور شـاران، (1385) راهنمای مداخلـه در بافـتهـای فرسـوده، نـاظر شرکت ایده پردازان فن و هنر.

شـکوهی، علـی، (1388)تحلیـل مسـایل بافـتهـای فرسوده شهری بـا اسـتفاده از نقشـههـای فـازی، سومین همایش منطقهای بررسی مسائل شهرسازی زنجان.

شماعی، علی و پوراحمد، احمـد، (1382) بهسـازی ونوسازی شهری از دیـد علـم جغرافیـا، انتشـارات دانشگاه تهران.

شهیدی، اکرم، (1387) پایان نامه کارشناسی ارشد، بـه راهنمایی مظفـر صـرافی، دانشـکده علـوم زمـین دانشگاه شهیدبهشتی تهران.

عنــدلیبی، علیرضــا، (1385) نوســازی بافــتهــای فرســوده، حرکتــی نــو در شــهر تهــران، ســازمان نوسازی شهر تهران. 

 

فنی، زهره، و صـادقی، (1388) یـداالله، توانمندسـازی حاشیه نشینان در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری، فصلنامه جغرافیا آمـایش، شـماره .7

ماجدی، حمید، (1389) توسـعههـای شـهری امـروز، بافتهای فرسوده آینده، نشریه هویت شهر، سـال چهارم، شماره 6.

مهندسین مشـاور فجـر توسـعه، (1386) طـرح منظـر شهری محله خزانه بخارایی، گزارش اولیه طرح.وزارت راه و شهرسازی، (1384) مصوبه شورای عالی شهرســازی در مــورد شناســایی بافــت فرســوده، تهران، وزارت راه و شهرسازی

Tranick, Roger, (1981), finding lost – theories .of urban design