ارزیابی و نقدی بر طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شیراز؛ مطالعه موردی محله مهدی‌آباد(کتس بِس)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

نادر زالی ¹ (دانشگاه گیلان)
یوسف رحمتی ² (دانشگاه گیلان)
نجمه چاره ³ (دانشگاه هرمزگان)

تاریخ دریافت : 1393/09/21 تاریخ پذیرش : 1395/03/25 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: اسکان غیررسمی, رویکرد توانمندسازی, سکونتگاه‌های غیررسمی شیراز, محله مهدی‌آباد (کتس بِس),

چکیده مقاله :

با تمرکز فقر در شهرها در طول چند قرن اخیر و به موازات صنعتی شدن جهان، جنبه­های کالبدی فقر در قالب محله­های فقیرنشین و اسکان غیررسمی عینیت یافت. برای حل این مسأله،­ رویکرد توانمندسازی در دهه 1980 مطرح شد. این رویکرد، اجتماعات غیررسمی را نه به عنوان یک معضل بلکه به عنوان یک دارایی اجتماعی نگریسته تا توانمندسازی را جایگزین فرهنگ فرهنگ فقر بنماید. بنابراین تحقیق حاضر با تأکید بر مفاهیم و اصول توانمندسازی به بررسی میزان موفقیت طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی شهر شیراز، مطالعه موردی محله مهدی­آباد(کتس­بِس) با استفاده روش­های آماری و نگرشی کمی-کیفی به ارزیابی طرح پرداخته است. پس از استخراج جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 384 پرسشنامه در بین ساکنین محله مهدی­آباد پر شده و داده­های بدست آمده در نرم­افزار تحلیل آماری Spss مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان می­دهد، در فرضیه اول تحقیق که با استفاده از آزمون تی تک نمونه­ای(One Sample T-Test) مورد سنجش قرار گرفت، میانگین میزان موفقیت خانه محله مهدی­آباد در سطح معناداری 000/0 sig= برابر با 24.3 بوده که با میانگین مورد انتظار(27)دارای اختلاف 2.7- است، بنابراین فرض خلاف تحقیق، یعنی عدم موفقیت خانه محله مهدی­آباد در اهداف توانمندسازی، تأیید می­شود. در فرضیه دوم تحقیق نیز میانگین میزان موفقیت کلی طرح در دستیابی به اهداف توانمندسازی در محله مهدی­آباد، در سطح معناداری 000/0 sig= برابر با 54.43 بوده و با میانگین مورد انتظار 96 دارای اختلاف میانگین 41.57- است، بنابراین فرضیه تحقیق یعنی عدم موفقیت طرح ساماندهی و توانمندسازی محله مهدی­آباد در ارتقای شاخص­های توانمندسازی محله، تایید می­شود. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که طرح توانمندسازی محله در مسیر دستیابی به اهداف خود تا حال حاضر موفق نبوده، و مهمترین علل آن وجود نگرش آمرانه در مراحل تهیه، تصویب و اجرای طرح است که ناقض مهمترین اصول توانمندسازی یعنی مشارکت­محوری و نهادسازی و آگاه­سازی است.

چکیده انگلیسی:

The concentration of poverty in urban areas over the last century as well as the industrialization of the world, the physical aspects of poverty in slums and informal settlements were formed. Enabling approach to solving this problem was proposed in the 1980s, this approach not as a problem but as an informal gathering a view to strengthening the social capital necessary to replace the culture of poverty. Therefore, the present study emphasize the concepts and principles of enabling and organization plan to evaluate the success of informal settlements in the city of Shiraz, Mehdi Abad neighborhood case study (Katas-Bes) using statistical methods with quantitative-qualitative approach to the evaluation plan is discussed. After extraction of the sample using the formula Cochran, 384 questionnaires among residents Mehdi Abad filled and data were analyzed with statistical analysis software Spss. The results show, the first hypothesis that using one-sample t-test (One Sample T-Test) were measured, the average success rate Mehdi Abad neighborhood House sig = 0 /000significance level was equal to 24.3 the expected mean (27) has a mean - 2.7sets. Thus, contrary to the assumption of the study, the failure houses Mehdi Abad neighborhood enabling goals is verified. The second hypothesis of the study, the average success rate in achieving the goals of empowering the Mehdi Abad neighborhood, significant at a level sig = 0/000equal to 54.43 and the average expected -41.57 average difference is 96, Thus the hypothesis that the failure of organizing and empowering neighborhood in the promotion of enabling Mehdi Abad neighborhood, is confirmed. The results indicate that the project is on track to achieve its aims to enabling neighborhood already failed, the most important reason that authoritarian attitudes in the preparation, approval and implementationIn violation of the principles of participation, enabling and institution-building and awareness is key.

منابع و مأخذ:

ایراندوست، کیومرث( 1389)، مرور تجربه­های کوتاه توانمندسازی سکونتگا ههای غیررسمی، نمونه شهر کرمانشاه. جغرافیا و توسعه. شماره 20 ، ص 59 - 78 .

ایراندوست، کیومرث(1388)، سکونتگاه­های غیررسمی و اسطوره حاشیه­نشینی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری(وابسته به شهرداری تهران)

پاتر، رابرت. ب و سلی لوید ایونز (1384)، شهر در جهان در حال توسعه، تر جمه کیومرث ایراندوست و دیگران، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران

پیران، پرویز(1382)، باز هم در باب اسکان غیررسمی(مورد شیرآباد زاهدان)، در فصلنامه هفت شهر، سال سوم، شماره نهم و دهم پاییز و زمستان1382، صص 24-7

جوان، جعفر ( 1382 )، نگرشی بر نحوه ساماندهی حاشیه کلان شهرها( نمونه: کلان شهر مشهد)، مجله جغرافیا و توسعة ناحیه ای، شماره اول، صص 73-51

صرافی، مظفر(1387)، ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهری، در فصلنامه هفت شهر، شماره24-23، بهار و تابستان 1387

صرافی،مظفر(1382)، به سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی، از پراکنده­کاری گزینش تا همسوئی فراگیر، در فصلنامه هفت شهر سال سوم، شماره نهم و دهم، صص 6-3

عبدی، برهان(1387)، بررسی علل عدم تحقق طرح‌های ساماندهی محلات حاشیه‌نشین و ارائه راهکارهای اجرایی   (نمونه موردی: محله جعفرآباد کرمانشاه)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر معماری و شهرسازی، دانشگاه شیراز،1387

علاءالدینی، پویا ، مهدیه مصطفی پورشاد و آزاده جلالی موسوی(1390)، ارتقای وضعیت اهالی سکونتگاه­های غیررسمی ایران(مطالعه موردی: بندرعباس)، در فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 41، صص 92-69

مهندسین مشاور پارس آرایه (1388)، طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونگاه­های غیررسمی شیراز، شرکت عمران و مسکن سازان فارس

هادیزاده بزاز، مریم(1382)(ترجمه و تدوین)، حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن، شهرداری مشهد

Abbot, John (2002a), An Analysis of Informal settlements Upgrading, an Critique of Existing Mythological Approaches, Habitat international, 26 pp 303-315

 Ha, s-k (2007), Housing Regeneration and Building Sustainable low-income communities in korea, Habitat International,31, pp 116-129.

Perlman, Janice. E (2004), Marginality: From Myth to Reality in the Favelas of Rio de Janeiro, 1969-2002 in: Roy,Ananya & Nezar Alsayyad(Eds)(2003)

 Sinha , Abhijat (1995), Community development for effective slum upgrading;case study : Indore Habitat Project, Indore,India,School of Architecture MCGill University,Montreal,March,.

UNESCAP (2001) ,Municipal and Management in Asia: A comparative study, In: United Nation Economic and Social Commission for Asia and the specific.