ارزیابی و نقدی بر طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شیراز؛ مطالعه موردی محله مهدیآباد(کتس بِس)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهرینادر زالی 1 , یوسف رحمتی 2 , نجمه چاره 3
1 - دانشگاه گیلان
2 - دانشگاه گیلان
3 - دانشگاه هرمزگان
الکلمات المفتاحية: اسکان غیررسمی, رویکرد توانمندسازی, سکونتگاههای غیررسمی شیراز, محله مهدیآباد (کتس بِس),
ملخص المقالة :
با تمرکز فقر در شهرها در طول چند قرن اخیر و به موازات صنعتی شدن جهان، جنبههای کالبدی فقر در قالب محلههای فقیرنشین و اسکان غیررسمی عینیت یافت. برای حل این مسأله، رویکرد توانمندسازی در دهه 1980 مطرح شد. این رویکرد، اجتماعات غیررسمی را نه به عنوان یک معضل بلکه به عنوان یک دارایی اجتماعی نگریسته تا توانمندسازی را جایگزین فرهنگ فرهنگ فقر بنماید. بنابراین تحقیق حاضر با تأکید بر مفاهیم و اصول توانمندسازی به بررسی میزان موفقیت طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر شیراز، مطالعه موردی محله مهدیآباد(کتسبِس) با استفاده روشهای آماری و نگرشی کمی-کیفی به ارزیابی طرح پرداخته است. پس از استخراج جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 384 پرسشنامه در بین ساکنین محله مهدیآباد پر شده و دادههای بدست آمده در نرمافزار تحلیل آماری Spss مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان میدهد، در فرضیه اول تحقیق که با استفاده از آزمون تی تک نمونهای(One Sample T-Test) مورد سنجش قرار گرفت، میانگین میزان موفقیت خانه محله مهدیآباد در سطح معناداری 000/0 sig= برابر با 24.3 بوده که با میانگین مورد انتظار(27)دارای اختلاف 2.7- است، بنابراین فرض خلاف تحقیق، یعنی عدم موفقیت خانه محله مهدیآباد در اهداف توانمندسازی، تأیید میشود. در فرضیه دوم تحقیق نیز میانگین میزان موفقیت کلی طرح در دستیابی به اهداف توانمندسازی در محله مهدیآباد، در سطح معناداری 000/0 sig= برابر با 54.43 بوده و با میانگین مورد انتظار 96 دارای اختلاف میانگین 41.57- است، بنابراین فرضیه تحقیق یعنی عدم موفقیت طرح ساماندهی و توانمندسازی محله مهدیآباد در ارتقای شاخصهای توانمندسازی محله، تایید میشود. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که طرح توانمندسازی محله در مسیر دستیابی به اهداف خود تا حال حاضر موفق نبوده، و مهمترین علل آن وجود نگرش آمرانه در مراحل تهیه، تصویب و اجرای طرح است که ناقض مهمترین اصول توانمندسازی یعنی مشارکتمحوری و نهادسازی و آگاهسازی است.
ایراندوست، کیومرث( 1389)، مرور تجربههای کوتاه توانمندسازی سکونتگا ههای غیررسمی، نمونه شهر کرمانشاه. جغرافیا و توسعه. شماره 20 ، ص 59 - 78 .
ایراندوست، کیومرث(1388)، سکونتگاههای غیررسمی و اسطوره حاشیهنشینی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری(وابسته به شهرداری تهران)
پاتر، رابرت. ب و سلی لوید ایونز (1384)، شهر در جهان در حال توسعه، تر جمه کیومرث ایراندوست و دیگران، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران
پیران، پرویز(1382)، باز هم در باب اسکان غیررسمی(مورد شیرآباد زاهدان)، در فصلنامه هفت شهر، سال سوم، شماره نهم و دهم پاییز و زمستان1382، صص 24-7
جوان، جعفر ( 1382 )، نگرشی بر نحوه ساماندهی حاشیه کلان شهرها( نمونه: کلان شهر مشهد)، مجله جغرافیا و توسعة ناحیه ای، شماره اول، صص 73-51
صرافی، مظفر(1387)، ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهری، در فصلنامه هفت شهر، شماره24-23، بهار و تابستان 1387
صرافی،مظفر(1382)، به سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی، از پراکندهکاری گزینش تا همسوئی فراگیر، در فصلنامه هفت شهر سال سوم، شماره نهم و دهم، صص 6-3
عبدی، برهان(1387)، بررسی علل عدم تحقق طرح‌های ساماندهی محلات حاشیه‌نشین و ارائه راهکارهای اجرایی (نمونه موردی: محله جعفرآباد کرمانشاه)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر معماری و شهرسازی، دانشگاه شیراز،1387
علاءالدینی، پویا ، مهدیه مصطفی پورشاد و آزاده جلالی موسوی(1390)، ارتقای وضعیت اهالی سکونتگاههای غیررسمی ایران(مطالعه موردی: بندرعباس)، در فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 41، صص 92-69
مهندسین مشاور پارس آرایه (1388)، طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونگاههای غیررسمی شیراز، شرکت عمران و مسکن سازان فارس
هادیزاده بزاز، مریم(1382)(ترجمه و تدوین)، حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن، شهرداری مشهد
Abbot, John (2002a), An Analysis of Informal settlements Upgrading, an Critique of Existing Mythological Approaches, Habitat international, 26 pp 303-315
Ha, s-k (2007), Housing Regeneration and Building Sustainable low-income communities in korea, Habitat International,31, pp 116-129.
Perlman, Janice. E (2004), Marginality: From Myth to Reality in the Favelas of Rio de Janeiro, 1969-2002 in: Roy,Ananya & Nezar Alsayyad(Eds)(2003)
Sinha , Abhijat (1995), Community development for effective slum upgrading;case study : Indore Habitat Project, Indore,India,School of Architecture MCGill University,Montreal,March,.
UNESCAP (2001) ,Municipal and Management in Asia: A comparative study, In: United Nation Economic and Social Commission for Asia and the specific.
