نوزایی شهری رویکردی نوین جهت احیا و ارتقا کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهرها (نمونة موردی: محدودة میدان امام علی (ع) شهر اصفهان و بافت پیرامون آن)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سعیده مویدفر ¹ (دکترای جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران)
سارا اسحاقی ² (کارشناسی ارشد شهرسازی-برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، دانشکده هنر و معماری، یزد، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/11/19 تاریخ پذیرش : 1398/03/30 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, بافت تاریخی, تحلیل شبکه, نوزایی شهری, میدان امام علی(ع) اصفهان,

چکیده مقاله :

       در چند دهه اخیر رشد بی­رویه و ناهماهنگ محیط شهری به­صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت زندگی شهری، بافت­های تاریخی و ارزشمند و انسان تأثیرگذار بوده است.÷ وسعت زیاد بافت­های قدیمی و فرسوده و معضلات پیچیده آن­ها و تأثیر مستقیم بر کیفیت زندگی شهری، مسئولان شهری را وادار به اتخاذ رویکردهای جدید در جهت مقابله با این معضلات کرده است. رویکردهای مرمت و بهسازی درگذر زمان تکامل‌یافته‌اند که از جدیدترین رویکردها می­توان به نوزایی شهری اشاره نمود. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محدوده پیرامونی بافت تاریخی میدان امام علی (ع) اصفهان بر اساس سه معیار اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با رویکرد نوزایی شهری می­باشد. روش تحقیق به­صورت توصیفی- تحلیلی بوده و کاربردی می­باشد. جامعه آماری ساکنین محدوده موردمطالعه و متخصصین شهری می­باشند که 30 نفر به­صورت هدفمند انتخاب و پرسشنامه­ها بین آن­ها توزیع‌شده است. از طریق روش سوات به تحلیل وضعیت موجود پرداخته و زیرمعیارهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و همچنین گزینه‌های نوزایی شهری از طریق مدل تحلیل شبکه‌ای (ANP) اولویت‌بندی گردیده­اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مهم­ترین معیار در جهت ارتقا کیفیت زندگی، معیار اقتصادی با وزن 41/0 و در رده بعد معیار کالبدی با وزن 31/0 و درنهایت معیار اجتماعی با وزن 25/0 می­باشد. در زیر معیار اجتماعی میزان رضایت از محله، در زیر معیار اقتصادی بازار مسکن و زمین، در زیر معیار کالبدی نظارت بر ساخت‌وساز جدید و در گزینه­های نوزایی شهری برنامه­های توسعه مناسب و انعطاف­پذیر از مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی در محدوده مورد مطالعه شناخته‌شده‌اند. بر این مبنا راهکارهایی همچون برقراری تعادل بین عملکردهای بافت از طریق تزریق فعالیت­های تجاری و گردشگری، تدوین ضوابط شهرسازی با در نظر گرفتن اقتصاد زمین، نظارت بر نظام انسانی در ساخت‌وسازهای جدید برای جلوگیری از کم‌ارزش شدن بناهای باارزش جهت احیا مجدد این محدوده می‌تواند ارائه گردد.

چکیده انگلیسی:

In recent decades, the growth of inconsistent in urban environments has had a direct and indirect impact on the quality of life, historical and valuable textures and human beings. Improvement approaches have evolved over time that newest approach is the urban renaissance.
Current research is the assessment of life quality in the historical context of Imam Ali Square (Isfahan) based on three social, economic and physical criteria with regards to urban renaissance approach. The method was descriptive-analytical. Also, the statistical population is the area residents and the urban experts, 30 of them were selected selectively and the questionnaires were distributed among them. Then the SWOT method analyzed the present situation and then the social, economic and physical, as well as the urban renaissance options, were prioritized through the Analytical Network Model.
The results of this research showed the most important criterion for improving the quality of life was the economic criteria. For social quality criterion, the satisfaction level of the neighborhood, for economic criterion the housing and land market, and in the basic criterion for monitoring new construction and in urban renewal alternatives, flexible development plans are one of the most important factors. The impact on quality of life was recognized in the study area. In the end, strategies such as balancing the functions of the tissue by injecting business, tourism, etc. for achieving this goal were presented.

منابع و مأخذ:

1. پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث و مهناز کشاورز (1389): سیر تحول مفهوم بازآفرینی شهری به­عنوان رویکردی نو در بافت فرسوده شهری، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورة 1، شمارة 1، صص 92-73.


2. چربگو، نصیبه (1395): نوزایی شهری، انتشارات دانشگاه هنر تهران، تهران.


3. حاتمی­نژاد، حسین، منوچهری میاندوآب، ایوب، بهارلو، ایمان، ابراهیم پور، احمد و حجت حاتمی­نژاد (1391): شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محله­ای (مطالعه‌ی موردی: محله‌های قدیمی شهر میاندوآب)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 80، تهران، صص 63-41.


4. حاجی پور، خلیل (1386): مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دوره زمانی بعد از جنگ جهانی اول تا آغاز هزاره سوم)، فصلنامه اندیشه ایرانشهر، سال دوم، شماره 9 و 10، صص 24-14.


5. حناچی، پیروز، دیبا، داراب و محمدجواد مهدوی نژاد (1386): حفاظت و توسعه در ایران، تجزیه ‌و تحلیل مرمت در بافت­های باارزش شهرهای تاریخی ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 32، تهران، صص 60-51.


6. رهنمایی، محمدتقی، منوچهری میاندوآب، ایوب و امین فرجی ملایی (1390): تحلیل کیفیت زندگی در بافت فرسوده میاندوآب، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 28، شماره پاییز و زمستان، صص 240-223.


7. زبردست، اسفندیار (1389): کاربرد فرایند تحلیل شبکه­ای در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، نشریه هنرهای زیبا، شماره 41، تهران، صص 90-79.


8. سالنامه آماری استان اصفهان (1390): سازمان برنامه‌وبودجه استان اصفهان، اصفهان.


9. شماعی، علی و احمد پوراحمد (1384): بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.


10. علی‌اکبری، اسماعیل و مهدی امینی (1389): کیفیت زندگی شهری در ایران (1385-1365)، نشریه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، تهران، صص 148-121.


11. نژداغی، نسترن (1394): نوزایی شهری به‌مثابه بازتولید سنت در شهر با رویکرد ایجاد سازمان فضایی نوین در شهر اسلامی بافت تاریخی شیراز، اولین همایش ملی معماری ایرانی، اسلامی (سیمای دیروز چشم‌انداز فردا)، جلد سوم، صص 2050- ۲۰۳۶.


12. Brereton, F. Clinch, J. P. and S. Ferreira, (2008): Happiness, geography and the environment, Ecological Economics, 65 (2), pp: 544-567.


13. Gavrilidisa, A. Ciocăneaa, C. Nițăa, M. Onosea, D. and Irina Iulia Năstasea, (2016): “Urban Landscape Quality Index – planning tool for evaluating urban landscapes and improving the quality of life”. Procedia Environmental Sciences 32, pp: 155 –167.


14. Li, G. and Q. Wang, (2007): Measuring the Quality of Life in City of Indianapolis by Integration of Remote Sensing and Census Data, International Journal of Remote Sensing, Vol. 28, No. 2, pp: 249-267.


15. Marans, R.W. (2012): “Quality of Life Studies: An Overview and Implications for Environment-Behaviour Research”, Procedia- Social and Behavioral Scienes, No. 35, pp: 9-22.


16. Mostafa, A. (2012): Quality of Life Indicators in Value Urban Areas: Kasr Elnile Street in Cairo, Procedia - Social and Behavioral Sciences 50, pp: 254 – 270.


17. Mulligan, G. Carruthers, J. and M. Cahill (2004): Urban quality of life and public policy: A survey in R. Capello & Nijkamp (Esd), Advances in urban economics, Amsterdam: Elsevier Science B, pp: 729-802.


18. Pacione, M. (2003): “Urban environmental quality and human wellbeing-a social geographical perspective”, Landscape and Urban planning, No. 65, pp: 19-30.


19. Saaty, T.L. and L.G. Vargas, (1998): Diagnosis with Dependent Symptoms: Bayes Theorem and the Analytic Hierarchy Process, 46(4), pp: 491-502.