سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری بافت‌های فرسوده شهری در برابر مخاطرات محیطی ( نمونه موردی : بافت فرسوده کلان شهر کرج )

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مهسا اسدی عزیزآبادی ¹ (گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)
کرامت الله زیاری ² (گروه جغرافیای انسانی ، دانشکده جغرافیا ، دانشگاه تهران ، تهران ، ایران .)
محسن وطن خواهی ³ (گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/09/11 تاریخ پذیرش : 1397/11/12 تاریخ انتشار : 1397/11/01

کلید واژه: تاب آوری شهری, بعد کالبدی_محیطی, بعد اجتماعی, بعد سازمانی_نهادی, بعد اقتصادی,

چکیده مقاله :

امروزه معضلات و مشکلات بافت‌های فرسوده شهری یکی از مسائلی است که در حوزه شهرسازی شهروندان را با مشکلات متعددی مواجه ساخته است و همچنین یکی از مهم­ترین چالش­های شهری با توجه به نبود زیرساخت­های مناسب شهری و افت عملکرد این بافت ها از نظر ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی در مواجه با مخاطرات می­باشد. در این پژوهش به سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری بافت­های فرسوده شهر کرج در برابر مخاطرات محیطی پرداخته شده است. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی، با هدف شناسایی شاخص­ها و عوامل مؤثر بر ابعاد تاب آوری در بافت فرسوده شهر کرج و ارائه چارچوبی به منظور سنجش ابعاد تاب­آوری در بافت های فرسوده شهری انجام پذیرفته است. جامعه­ی آماری مشتمل بر 100 نفر از نخبگان دانشگاهی، افراد خبره و تصمیم‌گیر در حوزه مرتبط با تحقیق است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها، از آزمون­های t تک نمونه­ای، آزمون F و تحلیل مسیر در محیط نرم­افزار SPSS استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ابعاد تاب­آوری در بافت فرسوده شهر کرج از نظر بعد کالبدی_ محیطی، بعد اجتماعی، بعد سازمانی_نهادی و بعد اقتصادی به ترتیب دارای میانگینی معادل 3.49، 3.23، 3.01 و 3.42  و کمتر از میانگین مفروض (4) می­باشند؛ از این­رو بافت فرسوده شهر کرج از نظر ابعاد تاب آوری آسیب­ پذیر است. همچنین نتایج آزمون تحلیل مسیر نیز نشان داد بعد کالبدی به صورت مستقیم 0.523 درصد در تاب آوری بافت فرسوده شهر کرج تأثیرگذار است.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, the problems and challenge of the deteriorated urban fabrics is one of the issues which leads citizens to face some problems. Also, due to the lack of appropriate urban infrastructure and the decline in the performance of these tissues in terms of physical, social, economic and institutional dimensions in dealing with hazards, it is one of the most important urban challenges. Therefore, in this research, the resilience of the deteriorated urban fabrics to environmental hazards was evaluated and measured. This research is an applied. furthermore, this research was carried out by using descriptive-analytical method with the aim of identifying indicators and factors affecting the resilience dimensions in the deteriorated urban fabrics of Karaj as well as providing a framework for measuring the resiliency dimensions in urban worn out tissues. The statistical population of the research is 100 university elites, experts and decision makers in the field of research. For data analysis, one-sample T-test, F test and path analysis were used by SPSS software. The result of research showed that the resilience dimensions in the deteriorated urban fabrics of Karaj have an average of 3.49, 3.23, 3.01, and 3.42 from the physical- environmental dimension, social dimension, institutional dimension, and economic dimension respectively, and there are less than the assumed mean (4). Hence, the deteriorated urban fabrics of Karaj is vulnerable to the resilience dimensions. Also, the results of the path analysis test showed that the physical dimension directly affects 0.523% of the deteriorated urban fabrics of Karaj.

منابع و مأخذ:

1. حافظ نیا، محمد رضا (1391). روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب درسی).


2. رضایی، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی و سید مصطفی حسینی (1392). سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع­های شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: محله­های شهر تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 47، شماره 4، 623-609.


3. صباغی، عاطفه (1392). تدوین سازوکار به­کارگیری بازافرینی شهری در مواجه با بافت­های فرسوده شهری؛ مطالعه موردی شهر همدان، پژهش­های شهری هفت حصار، شماره چهارم، سال اول 56-45.


4. صفایی پور مسعود، زارعی جواد (1394). برنامه ریزی محله محور و بازآفرینی پایدار بافت­های فرسوده شهری با تاکید بر سرمایه اجتماعی، نمونه مورد: محله جولان همدان، مجله آمایش جغرافیایی فضایی، فصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه گلستان، سال هفتم، شماره مسلسل بیست و سوم.


5. عباس­زادگان، مصطفی (1394). بافت­های فرسوده درون شهری، چالش و راهبردها،همایش توسعه محله­ای چشم انداز توسعه پایدار شهر تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.


6. محمدی، اکبر، آشوری، کسری و محمد بشیر رباطی (1395). تبیین و ارزیابی مولفه­های تاب آوری نهادی و اجتماعی در سکونتگاه­های خود انگیخته شهری؛ مطالعه موردی: ناحیه منفصل شهری نایسر، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، شماره بیست و دوم، 88-75.


7. رفیعیان مجتبی, رضایی محمدرضا, عسگری علی, پرهیزکار اکبر, شایان سیاوش. (1390). تبیین مفهومی تاب ‌آوری و شاخص‌ سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور (CBDM). برنامه ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی). 15 ، 4(72) : 19-41.
   
   
   1. Agudelo, V. Claudia, M. (2012). "Harvesting urban resources towards more resilient cities. In: Resources". Conservation and Recycling. 64. Pp. 3-12.
   
   
   2. Fayers, Peter, Machin, David.(2000). Quality of life, Assessment, Analysis and Interpretation, John Wiley & Sons, New York.
   
   
   3. Evans, J. P. (2011). Resilience, Ecology and Adaptation in the Experimental City. Transactions of the Institute of British Geographers, 36, 223-237.
   
   
   4. Folke, C., S.R. Carpenter, B.H. Walker, M. Scheffer, F.S. Chapin III, and J. Rockström. (2010). Resilience Thinking: Integrating Resilience, Adaptability and Transformability. Ecology and Society 15(4): 20.
   
   
   5. Holling, C. S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecological Systems, 4: 1–23.
   
   
   6. Leichenko,R. (2011). Climate Change and Urban Resilience. Current Opinion in Environmental Sustainability. 3(3): 164-168.
   
   
   7. Ross, H., Cuthill, M., Maclean, K. Jansen, D. and Witt, B. (2010). Understanding, Enhancing and Managing for Social Resilience at the Regional Scale: Opportunities in North Queensland. Report to the Marine and Tropical Sciences Research Facility. Reef and Rainforest Research Centre Limited, Cairns (186pp.).
   
   
   8. Gupta, N. Clavin, C.T. Petropoulos, Z.E. Mudd, A.B. Nek, R.; Tinkle, S.S. (2016). Case studies of community resilience policy. National Institute of Standards and Technology (NIST).Prepared for U.S. Department of Commerce Engineering Laboratory National Institute of Standards and Technology.
   
   
   9. Lengnick-Hall, Cynthia A. ; Beck, Tammy E. ; Lengnick-Hall, Mark L. (2011). Developing a capacity for organizational resilience through strategic human resource management. Human resource management review. Vol. 21: 3, 243-256.
   
   
   10. George A. Bonanno, Sara A. Romero & Sarah I. Klein (2015) The Temporal Elements of Psychological Resilience: An Integrative Framework for the Study of Individuals, Families, and Communities, Psychological Inquiry: An International Journal for the Advancement of Psychological Theory, 26:2, 139-169.
   
   
   11. Cutter, Susan, Christopher G. Burton and Christopher T. Emrich.(2010). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions, Journal of Homeland Security and Emergency Management, 7(1), Economics. 9(2).235–239.
   
   
   12. Standish, R.J. Hobbs, R.J. Mayfield, M.M. Bestelmeyer, B.T. Suding, K.N. Battaglia, L.L. Eviner, V. Hawkes, C.V. Temperton, V.M. Cramer, V.A. Harris, J.A. Funk, J.L. Thomas, P.A. (2014). Resilience in ecology: Abstraction, distraction, or where the action is? Biological Conservation ,177: 43–51.
   
   

Quinlan, A. E., M. Berbés-Blázquez, L. J. Haider, and G. D. Peterson. )2015(. Measuring and assessing resilience: broadening understanding through multiple disciplinary perspectives. Journal of Applied Ecology 53(3):677-687. http://dx.doi.org/10.1111/1365-2664.12550