سنجش بازار سرپوشیده اردبیل به لحاظ برخورداری از مؤلفه‌های پویایی فضای شهری

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

هوشنگ سرور ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران)
امیر کاشانی ² (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران)
وحید صلاحی ³ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران)
زهرا افضلی ⁴ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/02/02 تاریخ پذیرش : 1396/07/04 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: اردبیل, فضای شهری, بازار, مؤلفه‌های پویایی فضای شهری, آزمون t تک نمونه‌ای,

چکیده مقاله :

فضاهای شهری مکان‌هایی برای برقراری ارتباطات و تعامل جوامع انسانی هستند که افراد با علایق و خواست‌های متفاوت گرد هم می‌آیند. بازارها و مراکز تجاری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری که به اشکال مختلف در کالبد شهرها تبلور یافته‌اند، جز مهمی از سیستم فضای شهری محسوب می‌شوند. بازارها اعم از سنتی و مدرن در حکم اسناد هویت‌بخش به یک جامعه شهری محسوب می‌شوند، به‌طوری‌که حیات شهر و بازار به هم پیوند خورده‌اند. ویژگی کالبدی و معماری این مراکز به‌گونه‌ای بوده که آن‌ها را به دنیایی از فعالیت‌ها و تعاملات اجتماعی و فرهنگی و اتفاقات شهری تبدیل نموده است. هدف این پژوهش ارزیابی بازار سرپوشیده اردبیل از لحاظ برخورداری از مؤلفه‌های پویایی فضای شهری و روش این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و برای جمع‌آوری داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای و میدانی استفاده‌شده است. جامعه آماری این تحقیق را متخصصان، کارشناسان و بازدیدکنندگان بازار سرپوشیده تشکیل می‌دهد. با توجه به جمعیت شهر اردبیل، 384 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شده و برای تجزیه تحلیل دادها از روش‌های آزمون t تک نمونه‌ای و رگرسیون گام به گام استفاده‌شده است. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه­ای نشان می‌دهد که وضعیت بازار سرپوشیده اردبیل از لحاظ برخورداری از مؤلفه‌های پویای فضای شهری به‌طور کلی با مقدار محاسبه 44/3 که بالاتر از حد مبنا (3) است، در وضعیت مطلوبی قرار دارد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نیز نشان می‌دهد از میان مؤلفه‌های پویایی فضای شهری, مؤلفه کاربری‌های مختلط و گوناگون با ضریب بتا 397/0 بیشترین تأثیر را داشته است و بعد از آن به ترتیب مؤلفه‌های ساختار، فرم و انعطاف‌پذیری، تأمین ایمنی و امنیت، زمان‌مندی و نفوذ‌پذیری و دسترسی مناسب در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند.

چکیده انگلیسی:

Urban spaces are places for making relationship and Interaction of human societies, where persons with different interests and demands come together. Markets and commercial centers as one of the most important urban spaces which have emerged in different forms in cities framework, are considered as an important part of urban space system. Both traditional and modern markets are considered as documents which give urban society identity, so that city’s life and market are linked. Physical and architectural features of these centers are in such ways that have changed them to a world of activities and cultural and social interactions and urban events. The aim of this research is to evaluate Ardebil covered bazaar in terms of enjoyment of urban space dynamism components and its method is descriptive- analytical. In order to collect data, library and field sources were used. Statistical population of this research is specialists, experts and visitors of covered bazaar. According to the population of Ardabil city, 384 individuals were selected as sample size and in order to analyze the data, statistical methods, one sample t test and stepwise regression have been used. The result of one sample t test shows that the status of covered bazaar in terms of enjoyment of urban space dynamism components is in a desired status because its mean value is 3.44 which is higher than threshold value, i.e. 3. The results of stepwise regression indicate that among urban space dynamism components, the component of mixed and diverse land uses have greatest impact because it has a beta coefficient of 0.397, then structure, form and flexibility, supplying safety and security, timing and permeability and suitable access components are in the next ranks, respectively.

منابع و مأخذ:

پارسی، حمید.رضا، (1381)، شناخت محتوای فضای شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره 11، تهران.

پروزن، ادریس، (1392)، تحلیل فضایی– کالبدی و شناخت عناصر هویت‌بخش در شهرهای اسلامی، همایش شهر اسلامی در دانشگاه هنر تبریز.

رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. تهران: نشر آگاه.

رفیعی، امیررضا رضوانی، ایمان و مهرداد کریمی، (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر ارتقاء کیفیت فضایی میادین با رویکرد طراحی شهری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، شماره 173.

شاهی، الهه و وحید وزیری، (1394)، بررسی عوامل رویکرد پایدار اقتصادی در بازار اردبیل، کنفرانس ملی معماری و شهرسازی پایدار با رویکرد انسان و محیط، 1394.

شکری، شهره، (1390)، نقش فرهنگی مراکز تجاری در شهر (مطالعه‌ی موردی بر پاساژ مرکزی اسلامشهر). رساله جهت اخذ درجه کارشناسی. استاد راهنما : دکتر ناصر فکوهی،.دانشگاه تهران.

شماعی، علی و پوراحمد، احمد، (1385)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. انتشارات: دانشگاه تهران. چاپ دوم.

شیخی، محمدتقی، (1389)، جامعه‌شناسی شهری، انتشارات رهنما.

عباس زادگان، مصطفی و آذری، عباس، (1388)، بررسی نقش فضایی بازار در ساختار شهرهای ایرانی با بهره‌گیری از روش چیدمان فضا)؛ نمونه­های موردی تهران، تبریز، کرمان و اصفهان. فصلنامه تخصصی شهرسازی و معماری آبادی.ش 64.

علی پور، روجا؛ خادمی، مسعود؛ سنماری، محمدمهدی و رفیعیان، مجتبی، (1391)، بررسی شاخصه‌های کیفیت محیطی در شناسایی اولویت‌های مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندرلنگه، تهران: فصلنامه باغ نظر. 9 (20): 13-21.

فریدون، فرهت؛ پیل جو، داوود؛ رجبی، علی و شیوا آجیلیان ممتاز، (1392)، مقایسه بازارهای قدیم و جدید با رویکر ارتقاء کیفیت فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر تبریز)، هشتیمن کنفرانس معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، مشهد، دی ماه 1392.

فصیحی،‌هادی؛ کیانی، اکبر و حامد محمود بابوئی، (1393)، توسعه پایدار انسانی با تأکید بر منظر شهری بازار (مطالعه موردی: بازار شهر یزد)، کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، 1393

لاری بقال، کیانوش، (1380)، اصول طراحی فضای عمومی مطلوب در شهر، ماهنامه پژوهشی آموزشی اطلاع‌رسانی شهرداری‌ها. شماره 30.

ماجدی، حمید؛ منصوری، الهام؛ حاجی احمدی، آذین، (1390)، باز تعریف فضای شهری(مطالعه موردی: محور ولیعصر تهران). مدیریت شهری، شماره 27، بهار و تابستان.

محسنی، هومن و علی بهمنی، (1393)، فضاهای شهری و نقش آنها در توسعه اجتماعی (مطالعه موردی بازار اصفهان)، همایش ملی معماری، فرهن و مدیریت شهری، اسفند، 1393.

مدنی پور، علی، (1384)، طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی. تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.چاپ دوم.

مرادی، محمد ؛ بهمنی، اصغر؛ اسکویی، فرشته، (1389)، بازار سنتی تبلور آرمان‌های شهرسازی معاصر. فصلنامه طراح، شماره 1.، صص 138-131.

منصوری، فرهاد و کاکاوند، سیامک، (1387)، فضای معماری و معماری فضا چگونگی اندیشیدگی بر مقوله فضای معماری، ماهنامه شوراها، شماره 29، آذر 1387.

نظریان، اصغر؛ زال نژاد، کاوه و شهروز ایرانی، (1392)، مبلمان شهری و مسائل و چالش‌ها، انتشاراتی پژوهشگران نشر دانشگاهی.

یغفوری، حسین و آقائی، واحد، (1390)، تحلیلی بر جاذبه‌های گردشگری شهری و نقش آن در تحول اقتصادی(موردی: شهر اردبیل)، مجموعه مقالات اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.

Carmona M., Heath, T., Oc T. & Tiesdell, S. (2003). Public Places - Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. Oxford: Architectural Press.