تعیین مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی گیاهان‌دارویی ( مطالعه موردی: رازیانه، بادیان، انیسون و گشنیز)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

محمد خداوردیزاده ¹ (استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه ارومیه)
سمیه محمدی ² (دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه ارومیه)

تاریخ دریافت : 1394/03/17 تاریخ پذیرش : 1396/05/31 تاریخ انتشار : 1396/05/01

کلید واژه: ایران, صادرات, مزیت نسبی, ساختار بازار, گیاهان دارویی, هرفیندال,

چکیده مقاله :

   بمنظور کاهش آسیب­پذیری اهداف توسعه­ اقتصادی، گسترش صادرات غیرنفتی و تنوع بخشیدن به درآمد­های صادراتی کشور ضرورت دارد. نظر به اهمیت گیاهان ­دارویی در صادرات غیرنفتی کشور این پژوهش با هدف تعیین مزیت­ نسبی و تحلیل ساختار ­بازار صادرات جهانی گیاهان دارویی انجام شده است. دوره مورد مطالعه­ این پژوهش  2011-2000 می‌باشد. بمنظور تعیین مزیت نسبی کشورهای صادرکننده­ گیاهان­ دارویی از دو شاخص مزیت­نسبی آشکار شده و مزیت نسبی آشکار شده متقارن و برای تعیین ساختار بازار صادرات جهانی گیاهان دارویی از دو شاخص نسبت تمرکز و هرفیندال استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان دادند از بین کشور­های صادرکننده گیاهان دارویی کشورهای سوریه، افغانستان، ایران، هند، مصر، بلغارستان، مراکش، مقدونیه و ترکیه دارای مزیت نسبی بالاتری نسبت به سایر کشورهای جهان می­باشند. افزون بر این، نتایج نشان دادند طی سال‌های مورد مطالعه مزیت نسبی ایران ثبات لازم را نداشته و همیشه در نوسان می­باشد. نتایج مربوط به ساختار بازار نشان دادند که بازار صادرات جهانی گیاهان دارویی طی دوره مورد بررسی از سه نوع رقابت انحصاری، انحصار چندجانبه بسته و باز پیروی می­کند. کشور ایران در مقایسه با کشورهایی که سهم ناچیز از صادرات جهانی را دارند، دارای قیمت صادراتی پایینی می­باشد که دلیل این امر ضعف در فرآیند بازاریابی جهانی می­باشد. لذا ارتباط با بازارهای نو، دسترسی به بازارهای مطمئن خارجی و در پیش گرفتن سیاست ایجاد تنوع در بازارهای هدف صادراتی و کاهش تمرکز روی تعدادی بازار محدود، می­تواند مزیت نسبی و قیمت صادراتی ایران را بهبود ببخشد.

چکیده انگلیسی:

    Due to importance of medicinal plants in Iran’s non-petroleum export, present study aims to determine comparative advantages and global export market structure of selected export commodities during 2000-2001 periods. To determine comparative advantages of exporting countries in international market, two indices of Revealed Comparative Advantages and Revealed Symmetric Comparative Advantage were applied. In order to determine global export market structure of medicinal plants, Herfindahl and Concentration ratio indices was used. Results revealed that among selected medicinal plants export countries of Syria, Afghanistan, Iran, India, Egypt, Bulgaria, Morocco, Macedonia and Turkey had relatively higher comparative advantage .The results showed that comparative advantage is always fluctuating in studied time period. The results revealed that international market structure of medicinal plants composed of three types of monopolistic, open oligopoly and close oligopoly. The result of study showed that Iran’s export price was lower in contrast to countries where their share of global exports was small. For improvement of comparative advantage and increase the export price of Iranian plants diversification of export markets is recommended.  

منابع و مأخذ:

- انویه تکیه­، ل. (1386). مقایسه مزیت نسبی صادرات سیب ایران با کشورهای عمده صادرکننده این محصول. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. 15(58) : 177-203.

- پورمقیم، س ج. (1386). تجارت بین الملل: نظریه ها و سیاست‌های بازرگانی، چاپ یازدهم، نشرنی.

- حسینی،  م.­ و هومن، ت­. (1386). مطالعه بازار جهانی خرما و بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 15 (57): 1- 29.

- حسینی، م ع. و پرمه، ز. (1383). ساختار بازار جهانی فرش دستباف و بازارهای هدف صادراتی ایران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. 1 (30) : 83-114.

- دشتی، ق. خداوردی­زاده، م. و محمدرضایی، ر. (1389). تحلیل مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی پسته،نشریه اقتصاد و توسعه­ی کشاورزی.  24(1):99-106.

- سلیمی­فر، م. و میرزایی­خلیل­آبادی، ص. (1391). مزیت نسبی ایران در تولید و صادرات پسته. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. 21(38) :7-27.

- صادقی، ک­. خداوردی­زاده، ص­. و خداوردی­زاده، م. (1390). تعیین مزیت نسبی صادراتی و ساختار بازار صادرات و واردات جهانی زعفران، تحقیقات اقتصاد کشاورزی. 3 ( 3) :59-76.

- طیب زاده، ع­. (1385). نگاه اجمالی به عملکرد صادرات غیر نفتی ایران، گروه پژوهشی بررسی متغیرهای کلان. پایگاه اینترنتی توسعه صادرات ایران.

- عزیزی، م­. (1383). مطالعه ساختار بازار جهانی و تعیین بازارهای هدف زعفران ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، تهران.

- فهیمی­فر، ج. و فتحی، ی. (1381). بررسی مزیت نسبی و اولویت­بندی بازار­های هدف صادرات پوشاک ایران، چاپ اول، مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های بازرگانی، تهران.

- کشفی بناب، ع­. (1388). مزیت نسبی اقتصادی کشت وتجارت گیاهان دارویی در ایران و ارزش آن در بازار های جهانی. مجله سبز زیست، 2(6): 36-48.

- محمودی، ع. و ولی بیگی، ح. (1383). تجزیه و تحلیل مزیت­های نسبی و اولویت­بندی بازارهای هدف صادرات فراورده­های لبنی ایران، مجموعه سخنرانی‎ها و گزیده مقالات نهمین همایش توسعه صادرات غیر­ نفتی کشور، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز: 159-194.

- مهرابی بشرآبادی، ح. (1379). بررسی صادرات غیرنفتی استان کرمان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان، چاپ نخست.

Refrences

- Bahta, S.T. & Jooste, A. (2005). The Effect of Internationalisation on the Beef and Maize Sub-sectors: The Relevance of Revealed Comparative Advantage Measures, Agrekon, 44: 452-464.

- De Vany, A. & Lee Hong Kim, C. (2003). Stochastic Market Structure: Concentration Measures and Motion Picture Antitrust, Institute for Development Policy and Management, University of  Manchester.

- Food and Agriculture Organization (FAO). (2012) <www.fao.org>.

- HE Shu-Quan. (2008). On the Dynamics of Trade Patterns: the Case of Chinese Agriculture Sector, The Journal of World Economy, 357: 24-33.

- Laursen, K. (1998). Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialization. Druid Working Paper No. 30-98

- Li, K.W. & Bender, S. (2002). The gain and loss of Comparative Advantage in manufactured exports among regions. Center Discuss Paper.

- Kumar, N.R. Rai, A.B. & Mathura, R. (2008). Export of Cucumber and Gherkin from India: Performance, Destinations, Competitiveness and Determinants, Agricultural Economics Research Review, 21:­130-138.

- Maddala, G.C. Dobson, S. & Millen, E. (1995). Microeconomics, The Regulation of Monopoly, Mc Grawhill Book Company Press.

- Serin, V. & Civan, A. (2008). Revealed Comparative Advantage and Competitiveness: A Case Study for Turkey towards the EU, Journal of Economic and Social Research, 10(2): 25-41.

- Vallrath, T. (1991). A Theoretical Evaluation of Alternative Trade Intensity Measures of Revealed Comparative Advantage, Weltwirstchaftliches, 127(2):265-280