تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه‌یافتگی محلات شهری از منظر عدالت فضایی (نمونه موردی: مقایسه تطبیقی محله ارم و ابیوردی- شهر شیراز)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ایعلی اکبر جیدری 1 , مریم دیزیجانی 2
1 - دکتری معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
2 - کارشناسی ارشد معماری، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
کلید واژه: شیراز, عدالت فضایی, محله ابیوردی, توسعه نامتوازن, محله ارم,
چکیده مقاله :
امروزه ایجاد عدالت فضایی در محلات به یکی از بزرگترین چالشهای مدیران و برنامهریزان شهری تبدیل شده است. در حالیکه پیشرفت نامتوازن محلات در شهر، یکی از موضوعات است که سبب توسعه ناهمگون محلات میشود. پژوهش حاضر با انتخاب دو محله در شهر شیراز با موقعیت مکانی و امکان برخورداری از خدمات شهری در شرایط تقریباً مساوی، مجموعه عواملی که منجر به توسعه نامتوازن آنها شده است را مورد ارزیابی قرار میدهد. در گام نخست، این دو محله از نظر شعاع دسترسی به امکانات شهری مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس با استفاده از روش کیفی شامل انجام مصاحبه با جامعه آماری 179 نفره که متشکل از ساکنین هر محله، مدیران و کارشناسان مرتبط با امور شهری، متخصصین در امور املاک و مردم ساکن در سایر محلات شهر، به استخراج مجموعه عوامل عدم رشد مساوی در این دو محله پرداخته شد. در ادامه با استفاده از آزمون تحلیل عاملی، به وزن دهی دادههای تحقیق پرداخته و در نهایت از میان مجموعه عوامل مربوط به حوزههای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی، مهمترین عوامل توسعه و یا عدم آن، در دو محله استخراج گردید. نتایج نشان داد که محله ابیوردی، علیرغم همجواری با محله ارم، از منظر توسعه فضایی از سطح پایینتری برخوردار است. از جمله علل توسعه یافتگی محله ارم نسبت به محله ابیوردی در بعد کالبدی میتوان به وجود قطعات بزرگ زمین، وجود فضای سبز مناسب و سیمای بصری زیبای این محله اشاره نمود. در بعد اجتماعی نیز افزایش نسبی امنیت در محله ارم، وجود عناصر هویت بخش در این محله از جمله عوامل توسعه یافتگی تبیین شدهاند. در زمینه اقتصادی نیز، تمایل سازندگان به سرمایه گذاری به دلیل استقبال مردم و توجیهپذیر بودن آن، سبب پایدارتر شدن این محله شده است. با این حال چنین به نظر میرسد که توجه توامان به سه شاخص کالبدی، اجتماعی و اقتصادی در سطح محلات، میتواند زمینه رشد متوازن و برقراری عدالت فضایی را در سطح محلات شهری فراهم آورد
Now a days, creating spatial fairness in neighborhoods has become one of the biggest challenges facing urban planners. While the uneven progress of neighborhoods in the city is one of the issues that causes the development of heterogeneous neighborhood. The present study was conducted by selecting two neighborhoods in Shiraz with almost equal conditions with respect to the location and the possibility of having urban services. In this study, a series of factors that lead to their unbalanced development were evaluated. In the first step, these two neighborhoods were evaluated in terms of the radius of access to urban facilities. Then, using a qualitatie method including a series of interviews in each neighborhood with 179 residents, managers and experts in urban affairs, real estate professionals and people living in other neighborhoods of the city, a set of factors regardingthe the lack of growth in these two neighborhoods was extracted. Then, using factor analysis, the data were weighted. Finally, among the set of factors related to the physical, social, and economic fields, the main factors which lead to development or absence of development were extracted in two neighborhoods. The results showed that the Abiverdy quarter, regardless of being in the neighborhood of the Eram quarter, had a lower level of spatial development. In the physical aspect, one of the reasons of the development of the quarter of Eram compared to the Abiverdy quarter was the presence of large parts of the earth, the presence of good green space, and the beautiful visual appearance of the neighborhood. In the social dimension, there was also a relative increase in security in the quarter of Eram. The existence of the elements of identity in this quarter were identified as developmental factors. From the economic prespective, the willingness of builders to invest due to the public acceptance and justifiability has made the neighborhood more stable. It was cocluded that focusing on the three physical, social and economic indicators at the local level can provide the basis for a balanced growth and the establishment of spatial justice at the level of urban quarters.
1. Ahmadi A.M. (2006): Industrial Development and Regional Inequalities in Lorestan Province, Management and Planning Organization of Lorestan Province (In Persian).
2. Athari, K.(2003): Justice in space. Journal of Haft Shahr, (Vol.9,10). Pp.2-32 (In Persian)..
3. Behravan, H. (2008): Urban culture and justice planning in 12 areas of Mashhad. Proceedings and Conferences of Urban Planning and Management, pp.1-28 (In Persian).
4. Dadashpour, H. & Rostami,F. (2012): Investigate and analysis of the distribution of urban public services from the perspective of spatial justice (case study: yasouj city). Journal of Geography and Regional Development, (Vol.16), pp.171-198 (In Persian).
5. Harvey, D. (2000):"Spaces of Hope", Edinburgh University Press, Edinburgh.
6. Hataminejad, H. Farhoodi, R. & Mohamadpour, M. (2009): Analysis of Social Inequality in Utilization of Urban Services: Case Study: Esfarayen. Human Geographic Research, (Vol.65), Tehran University (In Persian).
7. JomehPour, M. (2007): Introduction to Rural Development Planning: Views and Methods, Semat Publication, Tehran (In Persian).
8. Liu.c.xu.m, Chen.s.an.jm and Yan.pl,(2007) "Assessing the impact of urbanization on regional net primary productivity in Jiangyin County, China". Journal of Environmental Management 85 ,597– 606,, www .elsevier .com /locate/jenvman .
9. Mohamadi, K. (2010): Evaluation and zoning of land parity for physical development of Karaj city and surrounding lands based on natural factors and hierarchical analysis process method. Journal of Natural Geography. Pp.59-74 (In Persian).
10. Mansourfar, K. (2009): Statistical Approaches, edition(9). Tehran Publication(In Persian).
11. Nam,Ng Yun Yu, Xi,, Cho (2007). Spatial and temporal dynamics of urban sprawl along two urban – rural transects: A case study of Guangzhou, China, , Available online at www.sciencedirect.com.
12. Pourfathi, J. & AsheriEmam, A. (2011): Analysis of Spatial Inequality Rural Settlements in Ahar city. Geographic space Journal, (Vol.10), pp:95-116 (In Persian).
13. Qadeer, M.A., (2004) "Urbanization by implosion". Guest Editoial/Habitate International, PP.1-12
14. Rawls, John. (1971) "A Theory of Justice", Cambridge, Massachusetts.
15. Rawls, J.(2007): Justice, fairness and decision-making.
16. Sharifi, AN. (2007): Social Justice and the City: An Analysis of Regional Inequalities in Ahvaz City. PHd Thises, Tehran university (In Persian).
17. Sohel Rana. M.D., "Status of water use sanitation and hygienic condition of urban slums: A study on Rupsha Ferighat slum, Khulna", Desalination 246,322-328 ,(2009), www .science direct.com
18. Soja, E. (2008). The city and justice spatial. The conference spatial justice, Paris, Nanterra.
19. TsouKo-Wan , Hung Yu-Ting ; Chang Yao-Lin ,(2005). “An accessibility- based integrated measure of relative spatial equity in urban public Facilities”. Department of Urban Planning, National Cheng Kung University, Taiwan , 22( 6), 424-435.
20. Van der Wusten, H .and Musterd, S. (1998) Welfare State Effects on Inequality and segregation. In: S. Musterd & W. Ostendorf in Western cities, London: Routledge, pp:238-248
21. Varesi, H.R. Rahmati, GH. & Bastanifar, I.(2008): Investigating the effects of urban services distribution on spatial imbalance of population, case study: Isfahan. Journal of Geography and Development, pp.91-106 (In Persian).
