بررسی نقش منطقه ی ویژه اقتصادی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی:‌ منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان- استان قم)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علیرضا دربان آستانه ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
مصطفی توکلی نغمه ² (کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
امیر تلخاب ³ (کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی- اقتصاد فضا، دانشگاه تهران، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/05/01 تاریخ پذیرش : 1394/11/05 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: توسعه روستایی, توسعه اقتصادی, توسعه اجتماعی, منطقه ویژه اقتصادی, سلفچگان,

چکیده مقاله :

      مناطق ویژه اقتصادی امروزه نقش و جایگاه ویژه‌ای در توسعه اقتصادی منطقه‌ای دارند. به طوری­که با توجه به آمارها و ارقام در داخل و خارج از کشور این مناطق در توسعه اقتصادی و در قالب شاخص‌های مختلفی چون درآمد افراد، اشتغال، تثبیت و ماندگاری افراد در محل سکونت خود و جلوگیری از مهاجرت به شهر، ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و خدمات زندگی و.... تأثیر به سزایی دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی سلفچگانِ استان قم در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه‌ای به اجرا درآمد. روش تحقیق در پیمایشی می­باشد. جامعه آماری کلیه روستاییان شهرستان سلفچگان در سال 1393 می‌باشد که با استفاده از فرمول نمونه­گیری کوکران، حجم نمونه 110 نفر برآورد شد و از طریق روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای شناسایی و پرسشنامه‌های تحقیق تکمیل شدند. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات صاحب نظران و پایایی آن با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا برای مقیاس‌های مختلف مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. داده­های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. از آزمون کای اسکوئر به منظور بررسی اختلاف نسبت افراد موافق یا مخالف در زمینه مؤلفه­های پژوهش استفاده شد. نتایج نشان داد که پاسخ دهندگان به جز گویه تثبیت جمعیت در مؤلفه تثبیت جمعیت، با سطح اطمینان 99 درصد اثرات مثبت همه مؤلفه­ها و گویه­ها را تأیید نمودند. نتایج آزمون t نیز با سطح اطمینان 99 درصد نشان داد که منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان سبب بهبود مؤلفه­های اشتغال، درآمد، تثبیت جمعیت، خدمات­رسانی و توسعه زیرساخت­های حمل و نقل شده است.

چکیده انگلیسی:

         Special Economic Zones (SEZs) are contained geographic regions within countries, adopting liberal laws and economic policies to encourage foreign-invested manufacturing and services for export. The aims of the zones include: increased trade, increased investment, job creation and effective administration. To encourage setting up businesses in the zone liberal policies are introduced. They are widely used around the world as part of a country’s overall economic development strategy. The aim of present study is study the role of the Salafchegan special economic zone in Qom province for regional economic and social development. The statistical population is the entire rural people lives in Salafchegan County in 2014. Sample sizes were calculated by Cochran's formula and a total of 110 people were selected through multistage sampling method and questionnaires were completed. The validity of questionnaire was confirmed to experts' viewpoints and Reliability of scales were reviewed and approved by using Cronbach's alpha. In order to analyze the data, the analysis of frequency tables, chi-square tests and one-sample t-tests were used. Data from the questionnaire were analyzed by using SPSS software. Chi-square test was used to verify differences in the proportion of people who agree or disagree about research variables. Test results showed that respondents, except stabilized population, were confirmed with a confidence level of 99% the positive effects of all variables. Also, the results of t-test with 99% confidence level showed that Special Economic Zone Salafchegan improved the variables of employment, income, stabilization of population, Services and transportation infrastructures has been developed.

منابع و مأخذ:

1. الموتی، محمود محمدی (1374): مناطق آزاد واثرات اقتصادی– بازرگانی آن، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول، تهران.


2. باقری، محمود؛ حجت زاده، علیرضا و محمد تقی رضائی (1388):‌ «اجرای اصل آزادسازی تجاری در سازمان جهانی تجارت: چالش ها و فرصت ها، ویژه نامه W.T.O»، سال یازدهم، شماره 27، تهران، صص 28-9.


3. پیری، کریم (1378): بررسی امکانات و قابلیت‌های گردشگری استان کردستان، سازمان برنامه و بودجه استان کردستان، سنندج.  


4. چگینی، احمد (1387): مناطق آزاد قوانین و مقررات و آیین نامه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، انتشارات فرهنگستان یادواره، چاپ اول، تهران.


5. دینی ترکمانی، پوریا (1391):‌ «مروری بر نظریه های تجارت بین الملل»، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی، شماره 2، تهران، صص 99-104


6. رحیمی‌فر، مهری (1381): بررسی عملکرد مناطق اقتصادی– تجاری ( قشم،کیش، چابهار) با تأکید بر سرمایه گذاری داخلی و خارجی، شماره 12، تهران.  


7. رفعتی، محمدرضا (1369): اثرات اجتماعی اقتصادی شرکت‌های چند ملیتی در مناطق پردازش صادرات، انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ دوم، تهران.


8. سازمان برنامه و بودجه (1379): بررسی مناطق آزاد تجاری– صنعتی در ایران چهاچوبی برای مکان استقرار بورس در مناطق آزاد، تهران.


9. سالواتوره، دومینگ (1376): تجارت بین المللی، ترجمه: حمید رضا ارباب، نشر نی، چاپ اول، تهران.


10. طاهرخانی، مهدی (1380): «نقش نواحی صنعتی در توسعه اقتصادی مناطق روستایی»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی شماره 40، تهران، صص 121-140.


11. فرهادی، علیرضا (1383):‌ «بررسی آثار تجارت خارجی بر رشد اقتصادی ایران»، فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، دوره9 شماره 1، تهران، صص 27-58.


12. قالیباف، محمدباقر و مهرداد کرمی (1390): «توسعة منطقه‌ای در نواحی مرزی شمال‌غربی ایران (نمونة موردی منطقة آزاد تجاری- صنعتی ارس)»، مجله راهبرد یاس، دوره 15، شماره 3، تهران، صص 133-149.


13. کامران، حسن (1380 ): «علل توسعه نیافتگی مناطق آزاد ایران»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 65، مشهد، صص 42-32.


14. کمیجانی، اکبر (1374): ارزیابی اقتصادی مناطق آزاد تجاری– صنعتی، انتشارات وزارت امور اقتصادی و دارایی، چاپ اول، تهران.


15. لطیفی، غلامرضا و مهرناز امین آرایی (1386): «جایگاه مناطق آزاد در برنامه ریزی منطقه‌ای»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 3، شوشتر، صص 77-102.


16. معتقدی، قدیر (1366): منطقه تجارت آزاد، دفتر اقتصاد سازمان برنامه و بودجه، تهران.


17. مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی (1369): مناطق آزاد و تجاری، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، چاپ اول، تهران.


18. موسایی، میثم و جمال عزیزیانی فر (1387): «توجیه اقتصادی ایجاد منطقه آزاد تجاری در کردستان»، مجله بررسی های بازرگانی، شماره 32، تهران، صص 83-72.


19. تحققی مهدی (1386): «تحلیلی بر وضعیت مناطق آزاد و ویژه در ایران»، ماهنامه بررسی های بازرگانی ، شماره 23، تهران،صص40-28.


20. ولیقلی زاده، علی و یاشار ذکی (1391): «اهمیت استراتژیک پل خلیج فارس در توسعه ی ژئواکونومیکی منطقه ی آزاد قشم»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 44، شماره 4، تهران، صص 222-203.


21. ناهیدی، محمدرضا؛ آذرکسب؛ اصغر؛ محمدنژاد، جواد و ابراهیم علی‌محمدی اصل (1391): «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس و اولویت­بندی آنها بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی»، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره نهم، تهران، صص 155-178.
    
    
    1. Arslan, İ. & Yapraklı, S., (2007): Economic Effects of Free Zones: A Research for Determination of the Effects of Free Zone in Gaziantep, Social Science Journal of Gaziantep University, Vol. 6, No. 2, PP. 168-179. (In Turkish)
    
    
    2. Abraham, F., J. Konings, AND V. Slootmaekers (2010): FDI spillovers in the Chinese manufacturing sector,.The Economics of Transition, vol. 18(1), 143-182.
    
    
    3. Cairns, G., & Śliwa, M. (2008): Classical and neo-classical theories of international trade, London: SAGE Publications Ltd.
    
    
    4. Chiu, Rong-Her;    Taih-Cherng Lirn;     Chia-Yi Li;    Bing-Yan Lu and    Kuo-Chung Shang, (2011): An Evaluation of Free Trade Port Zone in Taiwan, The Asian Journal of Shipping and Logistics, Volume 27, Issue 3, PP: 423–445.
    
    
    5. Langdana,  Farrokh and Peter T. Murphy, (2014): International Trade and Global Macropolicy, springer, (Online) http://link.springer.com/book/
    
    
    6. Oztürk, L., (2004): Foreign Direct Investments in Free Zones: An Assessment by Considering Related Theories, Akdeniz İ.İ.B.F. Journal, Vol.7 No. 1, PP. 110-128.
    
    
    7. Rawat, V., M. Bhushan and S. Surepally, (2011): The impact of special economic zones in India: A case study of Polepally SEZ, International Land Coalition.
    
    
    8. YANG, Yi-Chih, (2009): A Comparative Analysis of Free Trade Zone Policies in Taiwan and Korea based on a Port Hinterland Perspective, The Asian Journal of Shipping and Logistics, Volume 25, Issue 2, PP: 273–303.
    
    
    9. Wang, Jin, (2010): The Economic Impact of Special Economic Zones: Evidence from Chinese Municipalities, North American Summer Meetings of the Econometric Society 2011, pp 1-44.