بررسی نقش منطقه ی ویژه اقتصادی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی:‌ منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان- استان قم)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علیرضا دربان آستانه ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
مصطفی توکلی نغمه ² (کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
امیر تلخاب ³ (کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی- اقتصاد فضا، دانشگاه تهران، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 26 الأربعاء , رمضان, 1435 تاريخ التأكيد : 15 الإثنين , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1437

الکلمات المفتاحية: توسعه روستایی, توسعه اقتصادی, توسعه اجتماعی, منطقه ویژه اقتصادی, سلفچگان,

ملخص المقالة :

      مناطق ویژه اقتصادی امروزه نقش و جایگاه ویژه‌ای در توسعه اقتصادی منطقه‌ای دارند. به طوری­که با توجه به آمارها و ارقام در داخل و خارج از کشور این مناطق در توسعه اقتصادی و در قالب شاخص‌های مختلفی چون درآمد افراد، اشتغال، تثبیت و ماندگاری افراد در محل سکونت خود و جلوگیری از مهاجرت به شهر، ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و خدمات زندگی و.... تأثیر به سزایی دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی سلفچگانِ استان قم در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه‌ای به اجرا درآمد. روش تحقیق در پیمایشی می­باشد. جامعه آماری کلیه روستاییان شهرستان سلفچگان در سال 1393 می‌باشد که با استفاده از فرمول نمونه­گیری کوکران، حجم نمونه 110 نفر برآورد شد و از طریق روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای شناسایی و پرسشنامه‌های تحقیق تکمیل شدند. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات صاحب نظران و پایایی آن با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا برای مقیاس‌های مختلف مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. داده­های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. از آزمون کای اسکوئر به منظور بررسی اختلاف نسبت افراد موافق یا مخالف در زمینه مؤلفه­های پژوهش استفاده شد. نتایج نشان داد که پاسخ دهندگان به جز گویه تثبیت جمعیت در مؤلفه تثبیت جمعیت، با سطح اطمینان 99 درصد اثرات مثبت همه مؤلفه­ها و گویه­ها را تأیید نمودند. نتایج آزمون t نیز با سطح اطمینان 99 درصد نشان داد که منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان سبب بهبود مؤلفه­های اشتغال، درآمد، تثبیت جمعیت، خدمات­رسانی و توسعه زیرساخت­های حمل و نقل شده است.

المصادر:

1. الموتی، محمود محمدی (1374): مناطق آزاد واثرات اقتصادی– بازرگانی آن، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول، تهران.


2. باقری، محمود؛ حجت زاده، علیرضا و محمد تقی رضائی (1388):‌ «اجرای اصل آزادسازی تجاری در سازمان جهانی تجارت: چالش ها و فرصت ها، ویژه نامه W.T.O»، سال یازدهم، شماره 27، تهران، صص 28-9.


3. پیری، کریم (1378): بررسی امکانات و قابلیت‌های گردشگری استان کردستان، سازمان برنامه و بودجه استان کردستان، سنندج.  


4. چگینی، احمد (1387): مناطق آزاد قوانین و مقررات و آیین نامه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، انتشارات فرهنگستان یادواره، چاپ اول، تهران.


5. دینی ترکمانی، پوریا (1391):‌ «مروری بر نظریه های تجارت بین الملل»، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی، شماره 2، تهران، صص 99-104


6. رحیمی‌فر، مهری (1381): بررسی عملکرد مناطق اقتصادی– تجاری ( قشم،کیش، چابهار) با تأکید بر سرمایه گذاری داخلی و خارجی، شماره 12، تهران.  


7. رفعتی، محمدرضا (1369): اثرات اجتماعی اقتصادی شرکت‌های چند ملیتی در مناطق پردازش صادرات، انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ دوم، تهران.


8. سازمان برنامه و بودجه (1379): بررسی مناطق آزاد تجاری– صنعتی در ایران چهاچوبی برای مکان استقرار بورس در مناطق آزاد، تهران.


9. سالواتوره، دومینگ (1376): تجارت بین المللی، ترجمه: حمید رضا ارباب، نشر نی، چاپ اول، تهران.


10. طاهرخانی، مهدی (1380): «نقش نواحی صنعتی در توسعه اقتصادی مناطق روستایی»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی شماره 40، تهران، صص 121-140.


11. فرهادی، علیرضا (1383):‌ «بررسی آثار تجارت خارجی بر رشد اقتصادی ایران»، فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، دوره9 شماره 1، تهران، صص 27-58.


12. قالیباف، محمدباقر و مهرداد کرمی (1390): «توسعة منطقه‌ای در نواحی مرزی شمال‌غربی ایران (نمونة موردی منطقة آزاد تجاری- صنعتی ارس)»، مجله راهبرد یاس، دوره 15، شماره 3، تهران، صص 133-149.


13. کامران، حسن (1380 ): «علل توسعه نیافتگی مناطق آزاد ایران»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 65، مشهد، صص 42-32.


14. کمیجانی، اکبر (1374): ارزیابی اقتصادی مناطق آزاد تجاری– صنعتی، انتشارات وزارت امور اقتصادی و دارایی، چاپ اول، تهران.


15. لطیفی، غلامرضا و مهرناز امین آرایی (1386): «جایگاه مناطق آزاد در برنامه ریزی منطقه‌ای»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 3، شوشتر، صص 77-102.


16. معتقدی، قدیر (1366): منطقه تجارت آزاد، دفتر اقتصاد سازمان برنامه و بودجه، تهران.


17. مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی (1369): مناطق آزاد و تجاری، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، چاپ اول، تهران.


18. موسایی، میثم و جمال عزیزیانی فر (1387): «توجیه اقتصادی ایجاد منطقه آزاد تجاری در کردستان»، مجله بررسی های بازرگانی، شماره 32، تهران، صص 83-72.


19. تحققی مهدی (1386): «تحلیلی بر وضعیت مناطق آزاد و ویژه در ایران»، ماهنامه بررسی های بازرگانی ، شماره 23، تهران،صص40-28.


20. ولیقلی زاده، علی و یاشار ذکی (1391): «اهمیت استراتژیک پل خلیج فارس در توسعه ی ژئواکونومیکی منطقه ی آزاد قشم»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 44، شماره 4، تهران، صص 222-203.


21. ناهیدی، محمدرضا؛ آذرکسب؛ اصغر؛ محمدنژاد، جواد و ابراهیم علی‌محمدی اصل (1391): «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس و اولویت­بندی آنها بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی»، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره نهم، تهران، صص 155-178.
    
    
    1. Arslan, İ. & Yapraklı, S., (2007): Economic Effects of Free Zones: A Research for Determination of the Effects of Free Zone in Gaziantep, Social Science Journal of Gaziantep University, Vol. 6, No. 2, PP. 168-179. (In Turkish)
    
    
    2. Abraham, F., J. Konings, AND V. Slootmaekers (2010): FDI spillovers in the Chinese manufacturing sector,.The Economics of Transition, vol. 18(1), 143-182.
    
    
    3. Cairns, G., & Śliwa, M. (2008): Classical and neo-classical theories of international trade, London: SAGE Publications Ltd.
    
    
    4. Chiu, Rong-Her;    Taih-Cherng Lirn;     Chia-Yi Li;    Bing-Yan Lu and    Kuo-Chung Shang, (2011): An Evaluation of Free Trade Port Zone in Taiwan, The Asian Journal of Shipping and Logistics, Volume 27, Issue 3, PP: 423–445.
    
    
    5. Langdana,  Farrokh and Peter T. Murphy, (2014): International Trade and Global Macropolicy, springer, (Online) http://link.springer.com/book/
    
    
    6. Oztürk, L., (2004): Foreign Direct Investments in Free Zones: An Assessment by Considering Related Theories, Akdeniz İ.İ.B.F. Journal, Vol.7 No. 1, PP. 110-128.
    
    
    7. Rawat, V., M. Bhushan and S. Surepally, (2011): The impact of special economic zones in India: A case study of Polepally SEZ, International Land Coalition.
    
    
    8. YANG, Yi-Chih, (2009): A Comparative Analysis of Free Trade Zone Policies in Taiwan and Korea based on a Port Hinterland Perspective, The Asian Journal of Shipping and Logistics, Volume 25, Issue 2, PP: 273–303.
    
    
    9. Wang, Jin, (2010): The Economic Impact of Special Economic Zones: Evidence from Chinese Municipalities, North American Summer Meetings of the Econometric Society 2011, pp 1-44.