بررسی تاثیرات احداث تقاطع‌های غیرهم سطح در تحقق اهداف شهر اکولوژیک مطالعه موردی: شهر قزوین

محورهای موضوعی : دو فصل‌نامه فضای زیست

پوریا سیدمصلائی ¹ , منوچهر طبیبیان ² , سیدمحمدرضا خطیبی ³

1 - دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد قزوین
2 - استاد گروه شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دانشکده معماری و شهرسازی
3 - هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

تاریخ دریافت : 1403/04/08 تاریخ پذیرش : 1403/06/29 تاریخ انتشار : 1403/12/28

کلید واژه: تقاطع غیرهم سطح, شهر اکولوژیک, روگذر, زیرگذر, قزوین,

چکیده مقاله :

امروزه غیرهم­سطح‌سازی تقاطع‌ها جهت توسعه شبکه حمل‌ونقل شهری، باتوجه به پیشرفت‌‎‌های حاصل در زمینه طراحی و ساخت انواع پل‌ در کشور، گسترش و نمود ویژه‌ای پیداکرده‌است. احداث تقاطع‌های غیرهم­سطح مانند هر پروژه شهری و زیرساختی دیگر، سطح تاثیرگذاری وسیعی در مقیاس خرد، میانی و کلان بر ابعاد مختلف زندگی شهروندان دارد. از دیگرسو، مفهوم «شهر اکولوژیک» به عنوان رویکردی شاخص در شهرسازی، اهمیت یافته است به­گونه­ای که تحقق آن در بخش­های مختلف جهان دنبال می­شود. پرسش اصلی پژوهش این است که احداث تقاطع­هاي غيرهم­سطح شهری چگونه می­تواند در تحقق اهداف شهر اکولوژيک اثرگذار باشد. در مطالعه حاضر، اهداف شهر اکولوژیک در پنج بعد، مطرح گردید و تعداد 30 مولفه زیرمجموعه ابعاد مذکور شناسایی شدند. مطالعه موردی شامل 9 تقاطع غیرهم­سطح در شهر قزوین (6 روگذر و 3 زیرگذر) می­باشد. روش تحقیق از لحاظ ماهیت، آمیخته (کیفی و کمی) بوده و از نظر نحوه انجام، از سه نوع تحقیقات توصیفی (میدانی، پیمایشی و اسنادی) استفاده شده است. نتایج فرآیند تحلیل سلسه­مراتبی نشان داد ابعاد پنج­گانه به لحاظ اهمیت و وزن به ترتیب عبارتنداز: بعد حمل و نقل و ترافیک، محیط زیست و منابع، بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و ادراکی_ بصری. در تحلیل دوم، نتیجه تحلیل تاپسیس نشان داد در بعد اجتماعی- فرهنگی، روگذرها برتری بسیار زیادی را نسبت به زیرگذرها به­دست آورده­اند. هم­چنین در بعد حمل­ونقل و ترافیک، بعد محیط­زیست و منابع، بعد اقتصادی و بعد ادراکی- بصری نیز به­طور­کلی، برتری با روگذرها بوده است. در نهایت مشاهده شد روگذرها با کسب 86.3 درصد از اهمیت کل، رتبه اول و زیرگذرها با کسب 13.7 درصد رتبه پایین­تر را در تحقق اهداف شهر اکولوژیک کسب کرده­اند. نتیجه این­که احداث تقاطع­ غيرهم­سطح به ویژه روگذر برای حل بخشی از مشکلات ترافیکی، مفید است، با این­حال باید به مواردی محدود شود که امکان توجیه علمی مضرات در راستای تحقق اهداف شهر اکولوژیک، میسر باشد.

چکیده انگلیسی:

Today, considering the design and construction of bridges at the national level, interchanges are increasingly becoming a key component of urban transportation development. Like any other urban or infrastructure project, the construction of interchanges has influenced the various aspects of citizens’ lives at micro-, medium- and macro levels. On the other hand, the concept of Eco-city as a major approach to urbanization is well received and pursued in different areas worldwide. The main question of the study is: “How would the construction of urban interchanges contribute to the realization of the ecocity goals?” The present study incorporated the goals of the ecocity into five dimensions, i.e., transportation and traffic, the environment and resources, economic, social-cultural, and visual-perceptual dimensions, finally providing 30 components as the sub-sets of the aforementioned dimensions. The case study under investigation consisted of 9 interchanges in Qazvin City (6 overpasses and 3 underpasses). The methodology of the study is a mix of qualitative and quantitative design from a nature perspective, and from a procedure perspective, three types of descriptive research (i.e., field, survey, and documentation) were used. AHP results demonstrated that in terms of importance and weight the above five dimensions were as follows: transportation and traffic, the environment and resources, economic, social-cultural, and visual-perceptual dimensions, respectively. As for the second analysis, TOPSIS analysis showed that the overpasses highly outperformed the underpasses in the social-cultural dimension, as the underpasses underperformed the overpasses in the transportation, the environment and resources, economic, and visual-perceptual dimensions. It was concluded that the overpasses gained a score of 86.3% of the total importance to rank first, while the underpasses scored 13.7% to gain a lower rank in terms of realizing the ecocity goals. The findings also showed that the construction of interchanges, especially overpasses, would be useful in tackling traffic problems; however, this must take into consideration the relevant barriers to the realization of the ecocity goals and that it must be limited to cases where it is possible to scientifically justify the harms and damages in line with meeting the ecocity goals

منابع و مأخذ:

 بازرگان، عباس. (1389). مقدمه¬ای بر روش¬های تحقیق کیفی و آمیخته. چاپ دوم، تهران: نشر دیدار.
 بهزدافر، مصطفی و گلریزان، فاطمه. (1387). حمل و نقل پایدار. ماهنامه بین¬المللی راه و ساختمان، 6 (55): 28-16.
 جمعه¬پور، محمود و اتحاد، سید شبناز و نوریان، فرشاد. (1397). بومی سازی الگوی اکوسیتی بر اساس آینده پژوهی سناریومبنا. نمونه موردی؛ شهر بجنورد، فصلنامه برنامه¬ریزی توسعه شهری و منطقه¬ای، 3(7):30-1.
 جمعه¬پور، محمود و اتحاد، سید شبناز و نوریان، فرشاد. (1399). تبیین اصول، ابعاد و مولفه¬های رویکرد اکوسیتی (مطالعه موردی: شهر بجنورد). پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، 8(2):413-391.
 جنکز، مایک و جونز، کولین. (1397). ابعاد شهر پایدار. مترجم: مجتبی رفیعیان، هودسنی، هانیه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
 سلطانی، علی. (1390). مباحثی در حمل و نقل شهری با تأکید بر رویکرد پایداری. شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
 سیدمصلائی، پوریا. (1396). بررسی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی ناشی از احداث تقاطعات غیرهم¬سطح زیرگذر و روگذر بر محلات. استاد راهنما: مریم خستو، پایان¬نامه کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
 شرکت دی، " بی تا" آرشیو اسناد تقاطع¬های شهید مطهری، شهید رجایی و سرداران.
 شرکت سازندگی انصار. " بی تا" آرشیو اسناد تقاطع¬های 7 دی و 9دی.
 شرکت ملی ساختمان. " بی تا" آرشیو اسناد تقاطع¬ سیدحسن نصرالله.
 شهرداری قزوین، معاونت شهرسازی و معماری، " بی تا" نقشه GIS شهر قزوین.
 طاهری، فروزان. (1396). تبیین چشم انداز شهر شاندیز با تاکید بر نظریه شهر اکولوژیک در افق 1404. استاد راهنما: محمدرحیم رهنما، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
 محمدی غفاری، پریسا و المدرسی، سیدعلی و مرادی، عباس. (1401). سنجش و اولویت¬بندی شاخص¬های شهر اکولوژیک در توسعه شهری با مدلیابی معدلات ساختاری (SEM) (مورد مطالعه: شهر بندرعباس). دانش شهرسازی، 6(1): 58- 70.
 موسسه شهید رجایی قرارگاه سازندگی خاتم¬الانبیا. " بی تا" آرشیو اسناد تقاطع¬های قدس، خلیج فارس و امام رضا.
 مهندسین مشاور آتیه¬ساز شرق. (1389). مطالعات جامع حمل¬و¬نقل و ترافیک مجموعه شهری قزوین. کارفرما: شهرداری قزوین.
 Coskun, Hülya. (2023). Eco-City Planning; Concepts and Contemporary Models. Global Journal of Ecology, 8(2):110-120. Retrieved January 21, 2024, from: DOI: 10.17352/gje.000090.
 Ecocity Builders. (2013). The Ecocity Framework. Oakland: Ecocity Builders Publication. Retrieved September 19, 2023, from: https://www.ecocitystandards.org/wp-content/uploads/2017/06/IES-Brochure_5-2017.pdf.
 Gaffron, Philine. & Huismans, Gé. & Skala, Franz. (2005). Ecocity: A Better Place to Live. Vienna: Faculties Verlags- and Buchhandels AG. Retrieved September 19, 2023, from: http://www.amazon.com/dp/3-200-00421-5.
 Hoai Nguyen, Thu. & Huong Thi Vu, Giang. (2023). Eco-city Paradigm: Urban Planning Towards Sustainable Development Goals. E3S Web of Conferences 403, 01002 (2023). Retrieved March 12, 2024, from: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202340301002.
 Kenworthy, Jeffrey. (2006). The Eco City: Ten Key Transport and Planning Dimensions for Sustainable City Development. Environment and Urbanization, 18(1), 67–85. Retrieved December 22, 2022, from DOI: 10.1177/0956247806063947.
 Mersal, Amira. (2017). Eco City Challenge and Opportunities in Transferring a City into Green City. Procedia Environmental Sciences, 37, 22- 33. Retrieved September 20, 2021, from https://doi.org/10.1016/j.proenv.2017.03.010.
 Moore, Jennie. & Miller, Kirstin. & Register, Richard. & Campbell, Sarah. (2014). International Ecocity Standards. Oakland: Ecocity Builders Publication. Retrieved December 22, 2022, from: https://ecocitystandards.org/brochure/.
 Rajak, Sonu. & Parthiban, Punniyakotti. & Dhanalakshmi, Radhalayam. (2016). Sustainable Transportation Systems Performance Evaluation using Fuzzy Logic. Ecological Indicators, 71, 503-513. Retrieved December 22, 2022, from https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2016.07.031.
 Rapoport, Elizabeth Ruth. & Vernay, Anne-Lorène. (2014). Defining the Eco-City: A Discursive Approach. Management and Innovation for a Sustainable Built Environment, 1–15. Retrieved March 10, 2023, from https://www.researchgate.net/publication/322232797_Defining_the_eco-city_A_discursive_approach.
 Register. Richard. (1987), Ecocity Berkeley: Building Cities for a Healthy Future. California: North Atlantic Books.
 Roseland, Mark. (1997). Dimensions of the Eco-City. Cities, 14(4): 197- 202. Retrieved November 14, 2021, from: https://doi.org/10.1016/S0264-2751(97)00003-6.
 Saad, Moataz Moustafa. & Ibrahim, Mohamed AbdelAll. & El Sayad, Zeyad. (2017). Eco-City as an Approach for Sustainable Development. American Scientific Research Journal for Engineering, Technology, and Sciences, 28(1), 54–74. Retrieved September 20, 2021, from: https://asrjetsjournal.org/index.php/American_Scientific_Journal/article/view/2623.
 Seyed Mosallaie, Pouria. & Khastou, Maryam. (2017). Investigating the Social, Economic and Environmental Impacts of Constructing Urban Interchanges. Space Ontology International Journal, 6 (3): 37- 57. Retrieved September 19, 2023, from: DOI: 20.1001.1.23456450.2017.6.3.3.8.
 Song, Yijun. (2011). Ecocity and Urban Sustainable Development. Procedia Engineering, International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities 21:142–146. Retrieved December 22, 2022, from: https://doi.org/10.1016/j.proeng.2011.11.1997.
 URL 1: https://ecocitybuilders.org/ Retrieved September 26, 2022.
 URL 2: https://ecocitystandards.org/ Retrieved March 10, 2023.
 Vasilyeva, Elena. (2018). Eco-City or “Steady city” as the Way of Improvement of Living Conditions for Urban Population. MATEC Web of Conferences 193, 01025, ESCI 2018. Retrieved March 10, 2023, from: https://doi.org/10.1051/matecconf/201819301025.
 Wu, Yegang. & Swain, Robert Eckles. & Jiang, Nan. & Qiao, Mengying. & Bai, Haihua Wang Jialin. & Zhou, Xi. & Sun, Xuefeng. & Xu, Jing. & Xu, Meng. & Hu, Chen. & Xing, Yimin. & Wu, Jenny Zhenjia. (2020) Design with Nature and Eco-City Design. Ecosystem Health and Sustainability, 6:1, 1781549. Retrieved March 10, 2023, from: DOI: 10.1080/20964129.2020.1781549.