تبیین مولفه های برنامه ویژه مدارس (بوم) بر مبنای نظریه شناخت موقعیتی1
محورهای موضوعی : مهندسی آموزشی: طراحی و تکنولوژی آموزشیاقدس باغستانی 1 , امینه احمدی 2 , محمد نوریان 3
1 - معلم
2 - دانشیار گروه¬ مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
کلید واژه: برنامه درسی, برنامه ویژه مدارس (بوم), شناخت موقعیتی, مولفه های برنامه مدارس ویژه.,
چکیده مقاله :
هدف: هدف پژوهش حاضر، تبیین مولفه های برنامه ویژه مدارس (بوم) بر مبنای نظریه شناخت موقعیتی می‌باشد. روش: ازنظر هدف کاربردی و آمیخته (کمی - کیفی) است. روش در بخش کیفی از نوع اسنادی و با استفاده از سنتز پژوهی و در بخش کمی توصیفی - پیمایشی بود. کلیه مقالات معتبر مرتبط با برنامه درسی و شناخت موقعیتی جمع‌آوری و مورد تحلیل قرار گرفت؛ سپس با کمک جامعه خبرگان، اعتبارسنجی گردید و برازش الگو به دست آمد. یافته‌ها: بر این اساس یافته‌های این پژوهش و در سنتز ترکیبی تعداد 10 درون¬مایه و 4 عنصر (مولفه) مشترک و مورد تائید اغلب نظریه‌پردازان برنامه درسی (هدف، محتوا و منابع آموزشی، روش‌های یاددهی یادگیری و ارزشیابی) استخراج گردید. با شناسایی ویژگی‌های عناصر برنامه ویژه مدارس (بوم) و مفاهیم ساختاری ارتباط بین این مولفه ها، با تکیه‌بر نظریه شناخت موقعیتی تبیین شد. نتیجه‌گیری: با توجه به راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، کاهش تمرکز و اجرای برنامه مدارس ویژه، چارچوب برنامه درسي منعطفي را با تأکید بر مفهوم‌سازی خلاقیت و عملکرد، توأمان بودن ارزیابی و یادگیری، ترکیبی و چندبعدی بودن بازخورد گیری از بوم و زیست اجتماعی و ويژگي¬هاي فرهنگي و ملاحظات محیطی جهت آموزش ارائه می‌دهد و به عواملی چون تجارب یادگیری بر تعاملات محیطی، بافت، زمینه و فرهنگ، غوطه‌وری در رابطه و فعالیت، توانمندی شناختی، تمرکز بر زمینه و توجه به تفاوت‌های فردی در تدریس و موقعیت معتبر در آن تأکید می‌کند.
Purpose: The purpose of the current research is to explain the components of the special program for schools (BOM) based on the theory of situational cognition. Method: In terms of purpose, it is applied and mixed (quantitative-qualitative). The method in the qualitative part was of documentary type using research synthesis and in the quantitative part descriptive-survey. All valid articles related to curriculum and situational awareness were collected and analyzed; Then, with the help of the expert community, it was validated and the fit of the model was obtained. Findings: Based on the findings of this research and in a combined synthesis, 10 themes and 4 elements (components) common and approved by most curriculum theorists (purpose, content and educational resources, teaching methods, learning and evaluation) were extracted. By identifying the characteristics of the elements of the special school program (BOM) and the structural concepts of the relationship between these components, it was explained by relying on the theory of situational cognition. Conclusion: According to the solutions of the Fundamental Transformation of Education document, reducing the concentration and implementation of the special school program, the flexible curriculum framework with emphasis on the conceptualization of creativity and performance, the combination of assessment and learning, the combination and multidimensionality of feedback from the environment and social life and It provides cultural characteristics and environmental considerations for education and factors such as learning experiences on environmental interactions, context, context and culture, immersion in relationship and activity, cognitive ability, focus on the context and attention to individual differences in teaching and valid position in It emphasizes.
1. استرنبرگ، رابرت (1392). روانشناسی شناختی. ترجمه سیدکمال خرازی و دکتر الهه حجازی. تهران: انتشارات سمت.
2. بالغی زاده، سوسن (1396) تبیین تکنولوژی آموزشی و پداگوژی. رشد تکنولوژی آموزشی، 33(4)
3. بــراون، د. ج.(2002)، تمركززدايــي در مــديريت آموزشــي. ي ترجمــه هايــده تــوكلي، فصل نامهي مديريت در آموزش و پرورش و 34
4. جاويدي كلاته جعفرآبادي، طاهره. (1386). الگوي برنامه درسي مـذاكره اي، رهيـافتي نو براي تمركززدايي از آموزش متوسطه. فصلنامـهي مطالعـات برنامـه درسـي، (4): 102-85
5. حسینی خواه علی (1392). سیمور برنارد سرسون، دانشنامه ایرانی برنامه درسی.
6. حاتمي، جواد (1392). درباره علم شناختی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
7. حسینی لردگانی، سیده مریم و یادگار زاده، غلامرضا (1399) مروری بر مدل‌های گوناگون طراحی و تدوین برنامه درسی دانشگاهی در آموزش عالی: ارائه‌ی مدل برای آموزش عالی ایران. دو فصلنامه‌ی مطالعات برنامه‌ی درسی آموزش عالی، 11(22): 88- 49
8. خدایی، معصومه (1402)، بررسی اهمیت راهبردهای یادگیری شناختی و مهارت حل مسئله در دانش آموزان، مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی دوره 9، شماره 3، پاییز 1402 صفحات 105-91
9. خرازی، سید کمال. تلخابی، محمود (1390). مباني آموزش‌وپرورش شناختي. تهران: انتشارات سمت.
10. دهقانی، م؛ و امین خندقی، م؛ و جعفری ثانی، ح؛ و نوغانی، م. (1390). واکاوی الگوی مفهومی در حوزه برنامه درسی: نقدی بر پژوهش‌های انجام‌شده با رویکرد طراحی الگو در برنامه درسی. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت (مطالعات تربیتی و روانشناسی مشهد), 1(1), 99-126. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=173045
11. سرمد، زهره. بازرگان، عباس. حجازی، الهه. (1387). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
12. سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی (1380)، کلیات طرح سامان دهی محتوای برنامه های درسی و فناوری آموزشی
13. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (1397) راهنمای عمل برنامه ویژه مدرسه (بوم). شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران. چاپ اول.
14. شاه جوان محبوبه، مومنی مهمویی، حسین، عالی، مرضیه و فلاح مهنه، تورج (1401)، سنتزپژوهی شاخص ها و مؤلفه های برنامه درسی مبتنی بر بهزیستی برای فراگیران دوره دوم ابتدایی، مجله رهبری آموزشی کاربردی، سال سوم، شماره،2 تابستان،1401 صص26-11
15. شون، هومر. (2005) ژاك اكان. ترجمة محمدعلي جعفري و سيد محمد ابراهيم طاهايي.1388 تهران: انتشارات ققنوس.
16. طالبی، سعید و مظلومیان، سعید و صیف، محمدحسن (1391) اصول برنامه‌ريزی درسی. تهران: دانشگاه پیام نور
17. فتحی واجارگاه، کوروش. (1392). برنامه درسی چیست؟ تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.
18. فیروز فر ايرج، عبدالله عالی شیر مرد (1396) مطالعه‌ای پيرامون يادگيری موقعيتی. فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربيتی، 3 (2): 72-65
19. فلاح، وحید؛ حلیمی، علی (1397). بررسی مراحل و اجزای مختلف برنامه های آموزشی و درسی در اجرا، فصلنامه علمی تخصصی روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی، 2(3) صص 32-19
20. قادری، مصطفی (1399). بسترهای فهم برنامه درسی، انتشارات يادواره کتاب، ويرايش دوم، چاپ سوم
21. قراباغی، حسین؛ مقامی، حمیدرضا و فرجی، شیرين. (1389). آموزش الکترونیکی از تئوری تا عمل، مديريت بر آموزش انتظامی، 1389(12)، 26-17
22. قنبری پور طالعی، فرانک (1402)، طراحی و اعتباربخشی الگوی برنامه درسی سواد اطلاعاتی برای دوره متوسطه دوم، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 2، شماره پیاپی، 154 سال سی و نهم، تابستان 1402
23. قاسم پور خوش رودی، ع؛ و دهقانی، م؛ و تلخابی، م؛ و درانی، ک؛ و صالحی، ک. (1398). واکاوی نظریه شناخت موقعیتی و نسبت آن باتربیت معلم. اندیشه‌های نوین تربیتی، 15(1), 161-186. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=485771
24. گويا، زهرا؛ قدكساز خسروشاهي، ليلا. (1386). تبيـين جديـدي بـراي تمركـز و عـدم تمركز در ايران. فصل نامه مطالعات برنامه درسي، 4 1: 28- 17.
25. مهــر محمــدي، محمــود. (1386). مــديريت همزمــان مــدارج تمركززدايــي در نظــام برنامه ريزي درسي. فصلنامه مطالعات برنامه درسي، 4 (1): 16-1.
26. مهر محمدی، محمود. (1392). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها چشم‌اندازها. تهران: انتشارات سمت.
مالکی، م؛ و فردانش، ه؛ و طلایی، ا؛ و حاتمی، ج. (1397). طراحی و اجرای الگوی یادگیری مبتنی بر نمونه‌سازی و تأثیر آن بر یادگیری مفاهیم و کنش‌های نمونه‌سازی. تعلیم و تربیت، 344 (پیاپی 136), 11-34. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=512576
27. ملکی، حسن (1398) مقدمات برنامه‌ريزی درسی. تهران: انتشارات سمت
28. ملکی، حسن (1395). برنامه ريزی درسی راهنمای عمل، انتشارات مدرسه، ويرايش دوم، چاپ دوازدهم.
29. محبی، عظیم و سهیلا فراهانی (1400)، راهنما و الگوی برنامه‌ریزی درسی در سطح مدرسه، وزارت آموزش‌وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
30. نعیمی حسینی، ف؛ و زارع، ح؛ و هرمزی، م؛ و شقاقی، ف؛ و کاوه، م. (1390). تأثیر یادگیری موقعیتی تلفیقی برانگیزش تحصیلی، پیشرفت تحصیلی و اضطراب امتحان دانشجویان. پژوهش‌های برنامه درسی، 1(2), 177-199. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=169896
31. وزارت آموزش و پرورش (1391)، مبانی نظري سند تحول بنيادین در نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی جمهوري اسالمی ایران. وزارت آموزش و پرورش، شوراي عالی انقالب فرهنگی و شوراي عالی آموزش و پرورش.
ب. منابع لاتین:
1. Anderson Patton, V.M. (1998). Creative catalysts: A study of creative teachers from their own perspectives and experiences. Unpublished doctoral dissertation. The University of Temple.
2. Azizi, S. M. Farajollahi, M. Seraji, F. Khatony, A. & Sarmadi, M. R. (2018). Application of Features of Virtual Curriculum Components of Virtual Courses in Medical Sciences. Journal of Medical Education Development, 11 (31), 75- 84.
3. Brown JS, Collins A, Duguid P. (1989). Situated cognition and the culture of learning. 18(1):32-42.
4. Barab, S. Zuiker, S. Warren, S. Hickey, D. Ingram‐Goble, A. Kwon, E. J. Herring, S. C. (2007). Situationally embodied curriculum: Relating formalisms and contexts. Science Education, 91(5), 750-782.
5. Beer, R. D. (2014). Dynamical systems and embedded cognition. The Cambridge handbook of artificial intelligence, 28.
6. Chalmers, I. Hedges, L. V. & Cooper, H. (2002). A brief history of research synthesis. Evaluation & the health professions, 25(1), 12-37
7. Choi, J. I. & Hannafin, M. (1995). Situated cognition and learning environments: Roles, structures, and implications for design. Educational technology research and development, 43(2), 53-69.
8. Dehghani M, Amin Khandaghi M, Jafari Sani H, Noghani Dukh Bahmani M. The study of conceptual model in curriculum field: criticize of researches have been done with model design approach in curriculum. Foundations of Education. 2011;1(1):99-126. (Persian)
9. Engestrom Y Activity theory as a framework for analyzing and redesigning work 2000 960-974.(7)
10. Elo, S. & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
11. Furstenau, B. Y. (2007). Exploration of an Industrial Enterprise as a Method of boundary-using vocational Education. In Tuomi-Gröhn, Tertlu and Engeström: Between school and work new perspective on transfer and boundary-crossing. (pp:85-119), United Kingdom: Emerald.
12. Gough, D. Thomas, J. & Oliver, S. (2017). An introduction to systematic reviews. An introduction to systematic reviews, 1-352.
13. Greeno, J. G. (1998). The Situativity of Knowing, Learning, and Research. American Psychological Association, 53(1), PP 5-26.
14. Greeno JG. On claims that answer the wrong questions. Educational Researcher. 1997;26(1):5-17.
15. Greeno DR Smith,J Moore;learning situated of Transfer Corporation lishingPub Ablex:Jersey New.instruction and,cognition,telligenceIn:trial on Transfer.editors,RJ Sternberg,DK Detterman:In1993.J 25. 99-167.pp
16. Gherardi,S. Odella,D Nicolini. F 1998(situated learn people how of standingunder social a Toward Learning Management.curriculum. (3)29
17. Hatami. J. (2013). About cognition science. Tehran. Amirkabir Publications. [In Persian]
18. Herrington, A. Herrington, J. Oliver, R. Stoney, S. & Willis, J. (2001). Quality guidelines for online courses: The development of an instrument to audit online units.
19. Kharrazi SK, Talkhabi M. (2011). Foundations of cognitive education. Tehran. SAMT Publications. [In Persian]
20. Livingston, K. (2017). he complexity of learning and teaching: challenges for teacher education. European Journal of Teacher Education, 40(2), PP 141-143.
21. Lunce, M. (2006). Simulation: Bringing the benefits of situated learning to traditional classroom. Journal of Applied Educational Technology. 4(1): 37-45.
22. Law. N. yuen. A. & Fox. R (2011). Educational innovations beyond technology. Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
Lave J, Wenger E. Situated learning: Legitimate peripheral participation. Cambridge:Cambridge University Press;1991.
23. Lave, J. & Wenger, E. (2008). Situated learning legimated peripheral participation. United Kingdom: Cambridge university Press.
24. Li, Y. Zhang, X. Dai, D. Y. & Hu, W. (2021). Curriculum innovation in times of the COVID-19 pandemic: the thinking-based instruction theory and its application. Frontiers in Psychology, 12, 1140.
25. McLellan, H. (1993). Evaluation in a situated learning environment. Educational technology, 33(3), 39-45.
26. Nourian M. (2017). Analysis of Iran’s elementary school curriculum. Tehran. Gooyesh Nu Publications. [In Persian]
27. Piri, Mosa; Attaran, Mohammad; Kiamanesh, Alireza & Hossein Nezhad, Gholamreza (2011). Strategic School-centered Curriculum to Decentralize the Curriculum System. Curriculum Research Journal. Iranian Curriculum Studies Association. No. 1. 27-1.
28. Regolith, C.M. & Duffy, F.M. (2014). Paradigm Change in Education: Introduction to Especial Issue. Educational Technology, 54(3), 3-6.
29. Rapanta, C. Botturi, L. Goodyear, P. Guàrdia, L. & Koole, M. (2020). Online university teaching during and after the Covid-19 crisis: Refocusing teacher presence and learning activity. Postdigital Science and Education, 2 (3), 923- 945
30. Siti Norainna, P. B. (2018). Situated Learning Theory: The Key to Effective Classroom Teaching? International Journal for Educational, Social, Political & Cultural Studies, 1(1), PP 49-59.
31. Talkhabi M. (2019). Cognition and education (Cognitive principles of education). Tehran. SAMT Publications. [In Persian]
32. Turgut, U. Colak, A. & Salar, R. (2017). How Is The Learning Environment In Physics Lesson With Using 7e Model Teaching Activities. European Journal of Education Studies.
33. Tellado, G. S. (2012). An evaluation case:The implementation and evaluation of aproblem solving. Training program for adolescents. Evaluation and program planing, 8(1), PP 458-499.
34. Viana, J. & Peralta, H. (2021). Online learning: From the curriculum for all to the curriculum for each individual. Journal of New Approaches in Educational Research, 10 (1), 122-136.
35. ek, J. A. & De Jong, F. P. C. M. Minnaert, A. E. M. G. Wubbels, Th. (2014). Teacher Practice in Secondary Vocational education: Beatween teacher-regulated activities of student learning and student self-regulation. Teacher and Teacher Education, 40, 1-9. doi:10.1016/j.tate.2014.01.005.
36. Wiles, J. W. & Bondi, J. C. (2011). Curriculum development: A guide to practice (8th ed). Boston
37. Wilson AL The promise of situated cognition New Directions for Adult and Continuing Education199371-(57);
38. Young MF Instructional design for situated learning Educational Technology Research and Development 1993. 56.:43-58.(1)41;1
39. Yeoman, P. & Wilson, S. (2019). Designing for situated learning: Understanding the relations between material properties, designed form and emergent learning activity. British Journal of Educational Technology, 50(5), 090-2108.
40. Zadshir, M. Assareh, A. Gholam Azad, S. & Imamjomeh, M. (2023). Components trait of Cognition-based Mathematics Curriculum: A Research Synthesis Study. Journal of Curriculum Studies, 18(68), 79-110. [In Persian]
41. YarMohammadian M. H. (2017). Basics and principles of curriculum planning. Tehran. Yadvare Ketab Publications. [In Persian]
