تبیین مولفه های برنامه ویژه مدارس (بوم) بر مبنای نظریه شناخت موقعیتی1
الموضوعات : مهندسی آموزشی: طراحی و تکنولوژی آموزشیاقدس باغستانی 1 , امینه احمدی 2 , محمد نوریان 3
1 - معلم
2 - دانشیار گروه¬ مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: برنامه درسی, برنامه ویژه مدارس (بوم), شناخت موقعیتی, مولفه های برنامه مدارس ویژه.,
ملخص المقالة :
هدف: هدف پژوهش حاضر، تبیین مولفه های برنامه ویژه مدارس (بوم) بر مبنای نظریه شناخت موقعیتی می‌باشد. روش: ازنظر هدف کاربردی و آمیخته (کمی - کیفی) است. روش در بخش کیفی از نوع اسنادی و با استفاده از سنتز پژوهی و در بخش کمی توصیفی - پیمایشی بود. کلیه مقالات معتبر مرتبط با برنامه درسی و شناخت موقعیتی جمع‌آوری و مورد تحلیل قرار گرفت؛ سپس با کمک جامعه خبرگان، اعتبارسنجی گردید و برازش الگو به دست آمد. یافته‌ها: بر این اساس یافته‌های این پژوهش و در سنتز ترکیبی تعداد 10 درون¬مایه و 4 عنصر (مولفه) مشترک و مورد تائید اغلب نظریه‌پردازان برنامه درسی (هدف، محتوا و منابع آموزشی، روش‌های یاددهی یادگیری و ارزشیابی) استخراج گردید. با شناسایی ویژگی‌های عناصر برنامه ویژه مدارس (بوم) و مفاهیم ساختاری ارتباط بین این مولفه ها، با تکیه‌بر نظریه شناخت موقعیتی تبیین شد. نتیجه‌گیری: با توجه به راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، کاهش تمرکز و اجرای برنامه مدارس ویژه، چارچوب برنامه درسي منعطفي را با تأکید بر مفهوم‌سازی خلاقیت و عملکرد، توأمان بودن ارزیابی و یادگیری، ترکیبی و چندبعدی بودن بازخورد گیری از بوم و زیست اجتماعی و ويژگي¬هاي فرهنگي و ملاحظات محیطی جهت آموزش ارائه می‌دهد و به عواملی چون تجارب یادگیری بر تعاملات محیطی، بافت، زمینه و فرهنگ، غوطه‌وری در رابطه و فعالیت، توانمندی شناختی، تمرکز بر زمینه و توجه به تفاوت‌های فردی در تدریس و موقعیت معتبر در آن تأکید می‌کند.
1. استرنبرگ، رابرت (1392). روانشناسی شناختی. ترجمه سیدکمال خرازی و دکتر الهه حجازی. تهران: انتشارات سمت.
2. بالغی زاده، سوسن (1396) تبیین تکنولوژی آموزشی و پداگوژی. رشد تکنولوژی آموزشی، 33(4)
3. بــراون، د. ج.(2002)، تمركززدايــي در مــديريت آموزشــي. ي ترجمــه هايــده تــوكلي، فصل نامهي مديريت در آموزش و پرورش و 34
4. جاويدي كلاته جعفرآبادي، طاهره. (1386). الگوي برنامه درسي مـذاكره اي، رهيـافتي نو براي تمركززدايي از آموزش متوسطه. فصلنامـهي مطالعـات برنامـه درسـي، (4): 102-85
5. حسینی خواه علی (1392). سیمور برنارد سرسون، دانشنامه ایرانی برنامه درسی.
6. حاتمي، جواد (1392). درباره علم شناختی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
7. حسینی لردگانی، سیده مریم و یادگار زاده، غلامرضا (1399) مروری بر مدل‌های گوناگون طراحی و تدوین برنامه درسی دانشگاهی در آموزش عالی: ارائه‌ی مدل برای آموزش عالی ایران. دو فصلنامه‌ی مطالعات برنامه‌ی درسی آموزش عالی، 11(22): 88- 49
8. خدایی، معصومه (1402)، بررسی اهمیت راهبردهای یادگیری شناختی و مهارت حل مسئله در دانش آموزان، مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی دوره 9، شماره 3، پاییز 1402 صفحات 105-91
9. خرازی، سید کمال. تلخابی، محمود (1390). مباني آموزش‌وپرورش شناختي. تهران: انتشارات سمت.
10. دهقانی، م؛ و امین خندقی، م؛ و جعفری ثانی، ح؛ و نوغانی، م. (1390). واکاوی الگوی مفهومی در حوزه برنامه درسی: نقدی بر پژوهش‌های انجام‌شده با رویکرد طراحی الگو در برنامه درسی. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت (مطالعات تربیتی و روانشناسی مشهد), 1(1), 99-126. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=173045
11. سرمد، زهره. بازرگان، عباس. حجازی، الهه. (1387). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
12. سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی (1380)، کلیات طرح سامان دهی محتوای برنامه های درسی و فناوری آموزشی
13. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (1397) راهنمای عمل برنامه ویژه مدرسه (بوم). شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران. چاپ اول.
14. شاه جوان محبوبه، مومنی مهمویی، حسین، عالی، مرضیه و فلاح مهنه، تورج (1401)، سنتزپژوهی شاخص ها و مؤلفه های برنامه درسی مبتنی بر بهزیستی برای فراگیران دوره دوم ابتدایی، مجله رهبری آموزشی کاربردی، سال سوم، شماره،2 تابستان،1401 صص26-11
15. شون، هومر. (2005) ژاك اكان. ترجمة محمدعلي جعفري و سيد محمد ابراهيم طاهايي.1388 تهران: انتشارات ققنوس.
16. طالبی، سعید و مظلومیان، سعید و صیف، محمدحسن (1391) اصول برنامه‌ريزی درسی. تهران: دانشگاه پیام نور
17. فتحی واجارگاه، کوروش. (1392). برنامه درسی چیست؟ تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.
18. فیروز فر ايرج، عبدالله عالی شیر مرد (1396) مطالعه‌ای پيرامون يادگيری موقعيتی. فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربيتی، 3 (2): 72-65
19. فلاح، وحید؛ حلیمی، علی (1397). بررسی مراحل و اجزای مختلف برنامه های آموزشی و درسی در اجرا، فصلنامه علمی تخصصی روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی، 2(3) صص 32-19
20. قادری، مصطفی (1399). بسترهای فهم برنامه درسی، انتشارات يادواره کتاب، ويرايش دوم، چاپ سوم
21. قراباغی، حسین؛ مقامی، حمیدرضا و فرجی، شیرين. (1389). آموزش الکترونیکی از تئوری تا عمل، مديريت بر آموزش انتظامی، 1389(12)، 26-17
22. قنبری پور طالعی، فرانک (1402)، طراحی و اعتباربخشی الگوی برنامه درسی سواد اطلاعاتی برای دوره متوسطه دوم، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 2، شماره پیاپی، 154 سال سی و نهم، تابستان 1402
23. قاسم پور خوش رودی، ع؛ و دهقانی، م؛ و تلخابی، م؛ و درانی، ک؛ و صالحی، ک. (1398). واکاوی نظریه شناخت موقعیتی و نسبت آن باتربیت معلم. اندیشه‌های نوین تربیتی، 15(1), 161-186. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=485771
24. گويا، زهرا؛ قدكساز خسروشاهي، ليلا. (1386). تبيـين جديـدي بـراي تمركـز و عـدم تمركز در ايران. فصل نامه مطالعات برنامه درسي، 4 1: 28- 17.
25. مهــر محمــدي، محمــود. (1386). مــديريت همزمــان مــدارج تمركززدايــي در نظــام برنامه ريزي درسي. فصلنامه مطالعات برنامه درسي، 4 (1): 16-1.
26. مهر محمدی، محمود. (1392). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها چشم‌اندازها. تهران: انتشارات سمت.
مالکی، م؛ و فردانش، ه؛ و طلایی، ا؛ و حاتمی، ج. (1397). طراحی و اجرای الگوی یادگیری مبتنی بر نمونه‌سازی و تأثیر آن بر یادگیری مفاهیم و کنش‌های نمونه‌سازی. تعلیم و تربیت، 344 (پیاپی 136), 11-34. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=512576
27. ملکی، حسن (1398) مقدمات برنامه‌ريزی درسی. تهران: انتشارات سمت
28. ملکی، حسن (1395). برنامه ريزی درسی راهنمای عمل، انتشارات مدرسه، ويرايش دوم، چاپ دوازدهم.
29. محبی، عظیم و سهیلا فراهانی (1400)، راهنما و الگوی برنامه‌ریزی درسی در سطح مدرسه، وزارت آموزش‌وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
30. نعیمی حسینی، ف؛ و زارع، ح؛ و هرمزی، م؛ و شقاقی، ف؛ و کاوه، م. (1390). تأثیر یادگیری موقعیتی تلفیقی برانگیزش تحصیلی، پیشرفت تحصیلی و اضطراب امتحان دانشجویان. پژوهش‌های برنامه درسی، 1(2), 177-199. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=169896
31. وزارت آموزش و پرورش (1391)، مبانی نظري سند تحول بنيادین در نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی جمهوري اسالمی ایران. وزارت آموزش و پرورش، شوراي عالی انقالب فرهنگی و شوراي عالی آموزش و پرورش.
ب. منابع لاتین:
1. Anderson Patton, V.M. (1998). Creative catalysts: A study of creative teachers from their own perspectives and experiences. Unpublished doctoral dissertation. The University of Temple.
2. Azizi, S. M. Farajollahi, M. Seraji, F. Khatony, A. & Sarmadi, M. R. (2018). Application of Features of Virtual Curriculum Components of Virtual Courses in Medical Sciences. Journal of Medical Education Development, 11 (31), 75- 84.
3. Brown JS, Collins A, Duguid P. (1989). Situated cognition and the culture of learning. 18(1):32-42.
4. Barab, S. Zuiker, S. Warren, S. Hickey, D. Ingram‐Goble, A. Kwon, E. J. Herring, S. C. (2007). Situationally embodied curriculum: Relating formalisms and contexts. Science Education, 91(5), 750-782.
5. Beer, R. D. (2014). Dynamical systems and embedded cognition. The Cambridge handbook of artificial intelligence, 28.
6. Chalmers, I. Hedges, L. V. & Cooper, H. (2002). A brief history of research synthesis. Evaluation & the health professions, 25(1), 12-37
7. Choi, J. I. & Hannafin, M. (1995). Situated cognition and learning environments: Roles, structures, and implications for design. Educational technology research and development, 43(2), 53-69.
8. Dehghani M, Amin Khandaghi M, Jafari Sani H, Noghani Dukh Bahmani M. The study of conceptual model in curriculum field: criticize of researches have been done with model design approach in curriculum. Foundations of Education. 2011;1(1):99-126. (Persian)
9. Engestrom Y Activity theory as a framework for analyzing and redesigning work 2000 960-974.(7)
10. Elo, S. & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
11. Furstenau, B. Y. (2007). Exploration of an Industrial Enterprise as a Method of boundary-using vocational Education. In Tuomi-Gröhn, Tertlu and Engeström: Between school and work new perspective on transfer and boundary-crossing. (pp:85-119), United Kingdom: Emerald.
12. Gough, D. Thomas, J. & Oliver, S. (2017). An introduction to systematic reviews. An introduction to systematic reviews, 1-352.
13. Greeno, J. G. (1998). The Situativity of Knowing, Learning, and Research. American Psychological Association, 53(1), PP 5-26.
14. Greeno JG. On claims that answer the wrong questions. Educational Researcher. 1997;26(1):5-17.
15. Greeno DR Smith,J Moore;learning situated of Transfer Corporation lishingPub Ablex:Jersey New.instruction and,cognition,telligenceIn:trial on Transfer.editors,RJ Sternberg,DK Detterman:In1993.J 25. 99-167.pp
16. Gherardi,S. Odella,D Nicolini. F 1998(situated learn people how of standingunder social a Toward Learning Management.curriculum. (3)29
17. Hatami. J. (2013). About cognition science. Tehran. Amirkabir Publications. [In Persian]
18. Herrington, A. Herrington, J. Oliver, R. Stoney, S. & Willis, J. (2001). Quality guidelines for online courses: The development of an instrument to audit online units.
19. Kharrazi SK, Talkhabi M. (2011). Foundations of cognitive education. Tehran. SAMT Publications. [In Persian]
20. Livingston, K. (2017). he complexity of learning and teaching: challenges for teacher education. European Journal of Teacher Education, 40(2), PP 141-143.
21. Lunce, M. (2006). Simulation: Bringing the benefits of situated learning to traditional classroom. Journal of Applied Educational Technology. 4(1): 37-45.
22. Law. N. yuen. A. & Fox. R (2011). Educational innovations beyond technology. Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
Lave J, Wenger E. Situated learning: Legitimate peripheral participation. Cambridge:Cambridge University Press;1991.
23. Lave, J. & Wenger, E. (2008). Situated learning legimated peripheral participation. United Kingdom: Cambridge university Press.
24. Li, Y. Zhang, X. Dai, D. Y. & Hu, W. (2021). Curriculum innovation in times of the COVID-19 pandemic: the thinking-based instruction theory and its application. Frontiers in Psychology, 12, 1140.
25. McLellan, H. (1993). Evaluation in a situated learning environment. Educational technology, 33(3), 39-45.
26. Nourian M. (2017). Analysis of Iran’s elementary school curriculum. Tehran. Gooyesh Nu Publications. [In Persian]
27. Piri, Mosa; Attaran, Mohammad; Kiamanesh, Alireza & Hossein Nezhad, Gholamreza (2011). Strategic School-centered Curriculum to Decentralize the Curriculum System. Curriculum Research Journal. Iranian Curriculum Studies Association. No. 1. 27-1.
28. Regolith, C.M. & Duffy, F.M. (2014). Paradigm Change in Education: Introduction to Especial Issue. Educational Technology, 54(3), 3-6.
29. Rapanta, C. Botturi, L. Goodyear, P. Guàrdia, L. & Koole, M. (2020). Online university teaching during and after the Covid-19 crisis: Refocusing teacher presence and learning activity. Postdigital Science and Education, 2 (3), 923- 945
30. Siti Norainna, P. B. (2018). Situated Learning Theory: The Key to Effective Classroom Teaching? International Journal for Educational, Social, Political & Cultural Studies, 1(1), PP 49-59.
31. Talkhabi M. (2019). Cognition and education (Cognitive principles of education). Tehran. SAMT Publications. [In Persian]
32. Turgut, U. Colak, A. & Salar, R. (2017). How Is The Learning Environment In Physics Lesson With Using 7e Model Teaching Activities. European Journal of Education Studies.
33. Tellado, G. S. (2012). An evaluation case:The implementation and evaluation of aproblem solving. Training program for adolescents. Evaluation and program planing, 8(1), PP 458-499.
34. Viana, J. & Peralta, H. (2021). Online learning: From the curriculum for all to the curriculum for each individual. Journal of New Approaches in Educational Research, 10 (1), 122-136.
35. ek, J. A. & De Jong, F. P. C. M. Minnaert, A. E. M. G. Wubbels, Th. (2014). Teacher Practice in Secondary Vocational education: Beatween teacher-regulated activities of student learning and student self-regulation. Teacher and Teacher Education, 40, 1-9. doi:10.1016/j.tate.2014.01.005.
36. Wiles, J. W. & Bondi, J. C. (2011). Curriculum development: A guide to practice (8th ed). Boston
37. Wilson AL The promise of situated cognition New Directions for Adult and Continuing Education199371-(57);
38. Young MF Instructional design for situated learning Educational Technology Research and Development 1993. 56.:43-58.(1)41;1
39. Yeoman, P. & Wilson, S. (2019). Designing for situated learning: Understanding the relations between material properties, designed form and emergent learning activity. British Journal of Educational Technology, 50(5), 090-2108.
40. Zadshir, M. Assareh, A. Gholam Azad, S. & Imamjomeh, M. (2023). Components trait of Cognition-based Mathematics Curriculum: A Research Synthesis Study. Journal of Curriculum Studies, 18(68), 79-110. [In Persian]
41. YarMohammadian M. H. (2017). Basics and principles of curriculum planning. Tehran. Yadvare Ketab Publications. [In Persian]
