نقش میانجیگری و شفاعت در تحقق عدالت ترمیمی

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

حمیدرضا مطیع ¹ (دانشجوی دکتری فقه ومبانی حقوق ، دانشکده علوم انسانی ، واحدساری ، دانشگاه آزاداسلامی،ساری ، ایران)
سیدمهدی احمدی ² (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، واحد ساری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری ، ایران (نویسنده مسئول)[e-mail] )
حسین رحیمی واسکسی ³ (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق ، واحد ساری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری ، ایران)

تاریخ دریافت : 1403/03/26 تاریخ پذیرش : 1403/03/26 تاریخ انتشار : 1403/03/31

کلید واژه: میانجیگری , شفاعت , اصلاح ذات البین , عدالت ترمیمی , عدالت کیفری,

چکیده مقاله :

عدالت ترمیمی فرآیندی است که تلاش دارد در مقابل عدالت کیفری که از روش های سزادهی و رضایت استفاده می کند، به روابط شخصی توجه و اصالت دهد و آنچه موجب تخریب این روابط شده است را دوباره بسازد بگونه ای که بزه دیده، بزهکار و جامعه محلی در آن داوطلبانه بصورت فعال حضور داشته باشند و در اثر این مشارکت، عدالتی که هدف آن ترمیم روابط است محقق شود. یعنی ضرر و زیان ناشی از جرم جبران و با تحلیل و بررسی علل، آثار و نتایج جرم و مشکلات ناشی از آن، راه حل مناسب در اصلاح روابط پایدار تحصیل شود. تحقق عدالت ترمیمی، عدالتی که با کرامت انسانی قریب تر است و اصلاح رفتارها و ترمیم روابط را برای تعالی جامعه، اندیشه می کند. مستلزم توسعه و بکارگیری روش هایی است که تلاش کند با استفاده از ظرفیت های مختلف، حداکثر توفیقات را تحصیل و سلامت افراد جامعه را به روشی مانا با هدف اجتماعی سازی روابط تقویت نماید. از جمله روش های اجرای عدالت ترمیمی، روش میانجیگری است، که تلاش دارد در فضای مناسب علل ، آثار و نتایج جرم انتسابی و راه های جبران خسارات ناشی از آن را با مدیریت میانجیگر و در صورت ضرورت با حضور سایر اشخاص مؤثر ، به گفتگو بنشیند و توفیقاتی حاصل کند که به اصلاح و ترمیم روابط منتج گردد. در فقه اسلامی معیارهای عدالت ترمیمی و میانجیگری مبتنی بر اصلاح ذات البین توصیه و تأکید شده است. معیارهایی برای اصلاح روابط بین افراد که خود از فضائل اخلاقی است. در این مقاله با هدف شناخت و تبیین جایگاه میانجیگری و شفاعت به نقش آنها در تحقق عدالت ترمیمی و اصلاح ذات البین پرداخته می شود.

چکیده انگلیسی:

Restorative justice is a process that tries to give attention and authenticity to personal relationships in contrast to criminal justice that uses methods of punishment and satisfaction and rebuild what has caused the destruction of these relations in such a way that the victim, the offender and the local community are actively present in it and as a result of this participation, justice is realized which aims to restore relations. It means to compensate the losses caused by the crime and by analyzing and examining the causes, effects and results of the crime and the problems caused by it, find the appropriate solution to improve stable relationships. The realization of restorative justice, justice that is closer to human dignity, and reforming behaviors and restoring relationships for the betterment of society. It requires the development and application of methods that try to use different capacities to achieve maximum success and improve the health of society members in a meaningful way with the aim of socializing relationships. Among the methods of implementing restorative justice is the mediation method, which tries to discuss the causes, effects and results of the attributed crime and the ways to compensate for the resulting damages with the management of the mediator and, if necessary, with the presence of other effective persons. and achieve success that leads to the repair and restoration of relations. In Islamic jurisprudence, the criteria of restorative justice and mediation based on the reform of Zat al-Bin have been recommended and emphasized. Criteria for improving relationships between people, which are moral virtues. In this article, with the aim of understanding and explaining the role of mediation and intercession, their role in realizing restorative justice and reforming Zat al-Bin is discussed.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم
ابن¬منظور، محمد. (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعه.
احمدی، لیلی. (1393). میانجیگری الگویی برای رفع تعارضات(روشی مؤثر در تحقق عدالت ترمیمی)،فصلنامه مددکاری اجتماعی،دور3،شماره1،پیاپی7،ص51-44
جبران مسعود. (1376). الرائد. مشهد: چاپ انتشارات آستان قدس رضوی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
حسینی، سیده سمانه؛ کاظمی گلوردی، محمدرضا؛ شایگان فرد، مجید. (1401). مبانی فقهی میانجیگری کیفری در عرصه جرائم تعزیری با تاکید بر عدالت ترمیمی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه، شماره6، ص102-79
حسینی، سیدمحمد؛ صفرزاده، داوود؛ امیرپور، حیدر. (1390). تحلیل مبانی فقهی و حقوقی شورای حل اختلاف و نهادهای مشابه. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
حسینوند ، موسی. (1397). میانجیگری کیفری در پرتو آموزه های عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات مجد.
دهخدا ، علی اکبر. (1377). لغت نامه. تهران: انتشارات و مؤسسه انشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی ، حسین بن محمد. (1375). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. بی جا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412). مفردات. بیروت: دار العلم.
رضایی، کاوه؛ سبزواری، ابراهیم؛ کارگر، مسعود؛ تیرافکن، بهنام؛ علی جانی، ایوب. (1398). بازتاب سیاست کیفري ایران در قانون آیین دارسی کیفري مصوب 1392درخصوص قرار میانجی گري از سوي نهاد دادسرا در پرتو عدالت ترمیمی، فصلنامه علمی-حقوقی قانون یار، دوره سوم، شماره دوازدهم،ص91-115
زهر ، هوارد. (۱۳۸۳). کتاب کوچک عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات مجد.
ساداتی، سیدمحمدمهدی؛ ساداتی، سیدمحمدجواد؛ محمدی کراچی، بابک. (1399). میانجیگری در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران، دو فصلنامه علمی مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، سال چهادهم، شماره41، ص30-5
سبزواری ، عبدالکریم. (1401). عدالت ترمیمی در دادسرا. تهران: انتشارات قانون یار.
سعیدی ، یاسمن. (1401). الگوی میانجیگری از عدالت ترمیمی در نظام حقوقی ایران و اسلام. فصلنامه علمی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، دوره10، شماره3 ، شماره پیاپی ( 23)، ص190-173
سودانی سادری ، بدر. (1399). میانجیگری کیفری. تهران: انتشارات دادگستر.
شهابی ، محمود. (1417). ادوار فقه. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
شیری ، عباس. (1385). عدالت ترمیمی(مبانی و کنشگران). تهران: رساله دکتری ، دانشگاه شهید بهشتی ،دانشکده حقوق.
صبوحی ، رحمان. (1394). عدالت کیفری در نظام کیفری موضوعه ایران. تهران: انتشارات مجد.
صوفی، فرشید؛ افراسیابی، سعید. (1397). جایگاه میانجیگری در دادرسی کیفری.تهران: انتشارات قانون یار.
طباطبايى، محمدحسين‌. (1417ق). تفسیر المیزان. قم: جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى‌.
طباطبايى حائرى ، سيد على بن محمد على بن ابى المعالى. (1422). رياض المسائل في بيان أحكام الشرع بالدلائل. قم: مؤسسة النشر الاسلامي.
طريحی ، فخرالدين. (1408). مجمع البحرين. بی جا: مکتبه نشر الثقافة الاسلامی.
عباسی ، مصطفی. (1382). میانجی گري کیفري. تهران: نشر دانشور.
عباسی ، مصطفی. (1382). افق های نوين عدالت ترمیمی در میانجیگری کیفری. تهران: نشر دانشور.
عسگری نیاسر ، مسعود. (1398). میانجیگری کیفری قاضی و پلیس جلوه‌ای نوین از عدالت ترمیمی. تهران: آریا دانش.
عميد، حسن. (1377). فرهنگ فارسي عميد. تهران: انتشارات اميركبير.
غلامی ، حسین. (1385). عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات سمت.
فرشی ، حمید. (1399). مباحث ‬حقوقی ‬کاربردی ‬میانجیگری ‬در ‬امور‬کیفری. تهران: انتشارات چتر دانش.
معین، محمد. (1375). فرهنگ فارسی. تهران: چاپخانه سپهر تهران.
مکارم شیرازی،ناصر. (1377). اخلاق در قرآن.قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع).
مکارم شیرازی، ناصر.(1384). یکصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث شامل سیصد آیه و هفتصد حدیث. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
میرخلیلی، احمد؛ کلانتری خلیل آباد، عباس؛ دشتی، حسین. (1398). قلمرو شفاعت در اقسام مجازات. مجله فقه و اصول دانشگاه فردوسی مشهد،سال پنجاه و یکم، شماره 119،ص137-115.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین. (1380). از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی. مجله دانشگاه علوم اسلامی رضوی ، سال سوم، شماره2،ص36-1.
نوبهار، رحیم. (1393). شفاعت در حدّ و تعزیر. پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره7،ص130-103.
نوریزاد، عزت اله؛ مجتهد سلیمانی، ابوالحسن؛ سید مرتضی حسینی، راحله. (1398). میانجیگری کیفری آموزه ای از عدالت ترمیمی از منظر حقوق و اخلاق، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پانزدهم، شماره4
هاشمی شاهرودی، محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت(ع).