مدیریت نوین صادرات بر مبنای خط مشی های مدل جاذبه کامل (مورد مطالعه: کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی )
محورهای موضوعی : اداره امور عمومی، حکمرانی، سیاستگذاری و خط مشی گذاری عمومی
صدیقه عطرکار روشن
1
(عضو هیأت علمی،گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا)
مرحوم شمس الله شیرین بخش
2
(اقتصاد سنجی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا(س)، تهران)
حمیده زمانی
3
(عضو دانشگاه الزهرا(س))
کلید واژه: تجارت, صادرات, کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی, مدل جاذبه, روش حداقل مربعات تعمیم یافته,
چکیده مقاله :
با توجه به پدیده جهانی شدن اقتصاد و نیاز مبرم به حضور فعال‌تر کشورها در صحنه بین‌المللی، افزایش تجارت بین‌المللی به‌عنوان یکی از مسائل حیاتی در دستور کار بسیاری از دولت‌ها قرار گرفته است. امضای توافق‌نامه‌های بین‌المللی بین کشورهایی که از نظر جغرافیایی به‌هم نزدیک هستند یا ارزش‌های دینی و فرهنگی مشترک دارند، به‌عنوان یک راهبرد مهم برای افزایش تجارت بین این کشورها شناخته می‌شود. با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل‌های خاص، سازمان کنفرانس اسلامی نقش مهمی در اقتصاد جهانی و جهان اسلام ایفا می‌کند. از این منظر این مطالعه با استفاده از مدل جاذبه دوطرفه (کامل) و داده‌های تابلویی، عوامل مؤثر بر حجم صادرات دوجانبه بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی را مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی کشورهای صادرکننده و واردکننده، جمعیت کشورهای واردکننده، نرخ‌ارز حقیقی و شاخص درک فساد کشور صادرکننده، اثر مثبت و معناداری بر حجم صادرات دوجانبه اعضای سازمان دارند. همچنین فاصله‌ی جغرافیایی نیز به‌طور منفی و معناداری بر حجم صادرات بین این کشورها تأثیر می‌گذارد. این پژوهش با ارائه تحلیل به تبیین وضعیت و روندهای موجود در حوزه مدیریت صادرات دوجانبه بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی می‌پردازد و پیشنهاداتی برای بهبود این مدیریت ارائه می‌دهد.
Considering the phenomenon of economic globalization and the urgent need for countries to be more active in the international arena، increasing international trade has been placed on the agenda of many governments as one of the vital issues. Signing international agreements between countries that are geographically close or share religious and cultural values is known as an important strategy to increase trade between these countries. Due to its geographical location and special potential ، the Organization of the Islamic Conference plays an important role in the global economy and the Islamic world. From this point of view، this study has investigated the factors affecting the volume of bilateral exports between the member countries of the Organization of Islamic Conference by using the (full) two-way gravity model and panel data. The results show that the gross domestic product of the exporting and importing countries، the population of the importing countries، the real exchange rate and the corruption perception index of the exporting country have a positive and significant effect on the volume of bilateral exports of the organization's members. Also، the geographical distance has a negative and significant impact on the volume of exports between these countries. This research provides an analysis to explain the current situation and trends in bilateral export management between member countries of the Organization of Islamic Conference and offers suggestions for improving this management.
منابع 1. اکبرزاده، مریم. زارع، هاشم؛ (1395). "تحلیل عوامل موثر بر تجارت ایران با تاکید بر شاخص مدل جاذبه"؛ پنجمین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری. https://www.sid.ir/paper/865803/fa#downloadbottom
2. امینی ، تکتم. افشاری، زهرا؛ (1388). " بررسی ارتباط بین شدت تجارت دوجانبه و همزمانی ادوار تجاری ایران و اعضای اکو با استفاده از یک الگوی ترکیبی" ؛ پایان¬نامه کارشناسی ارشد ؛ دانشگاه الزهرا(س)، دانشکده علوم اجتماعی واقتصاد.https://pajooheshnameh.itsr.ir/article_9152_ba4b3a17bbce2fc5fa5dcabc33a57a6d.pdf
3. آذربایجانی، کریم. رنجبر، همایون . قدوسی¬دهنوی، پروین؛ (1392). "تأثیر نهادهای حاکمیتی بر تجارت کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)" ؛ اولین همایش الکترونیکی ملی چشم¬انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی.
https://civilica.com/doc/260216/ 4. پهلواني مصيب, دهمرده نظر, حسيني سيدمهدي؛ (1386). "تخمين توابع تقاضاي صادرات و واردات در اقتصاد ايران با استفاده از روش همگرايي"؛ فصل¬نامه بررسی¬های اقتصادی، دوره 4، شماره 3
. magiran.com/p699129 5. پیری، مهدی. صبوحی، محمود؛ (1386)."بررسی تأثیر نوسانات نرخ¬ارز بر قیمت صادراتی محصولات کشاورزی، مطالعه موردی زعفران" ؛ ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران.
https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1044293.pdf 6. مختاری شیرهجینی، جعفر. هادیان، ابراهیم. صمدی، علی حسین. صدرایی جواهری، احمد؛ (1401). "نقش متنوع سازی شرکای تجاری در میزان اثربخشی نوسانات اقتصادی بین¬المللی در اقتصاد ایران"؛ نشريه علمی پژوهشهاي اقتصادي(رشدوتوسعهپايدار)سال بیست وسوم، شماره چهارمhttps://ecor.modares.ac.ir/article -18-65584-fa.pdf
7. جلالی اسفندآبادی، سیدعبدالمجید . طالقانی ، فاطمه . منگالی، هدی . آرامش، حکیمه؛ (1392). "شبیه¬سازی و پیش¬بینی صادرات غیرنفتی ایران تا افق 1440" ؛ فصل¬نامه راهبرد اقتصادی ؛ سال دوم، شماره چهارم.
https://econrahbord.csr.ir/article_103231_c08277483a8b28850318fd71bc0398ad.pdf 8. حسین¬مردی ، هانیه؛ (1390). "تأثیر جنسیت بر فساد مالی در کشورهای منتخب جهان" ؛ پایان¬نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه مازندران ، دانشکده¬ی اقتصاد.
https://doi.org/10.22080/iejm.2023.20367.1819 9. دیزجی، سجاد. نجارزاده، رضا. جاریانی، فرزانه؛ (1397). "تأثیر تحریم ها بر تجارت متقابل محصولات کشاورزی بین ایران و کشورهای منطقه منا و اتحادیه اروپا"؛ مجله اقتصاد کشاورزی. دوره 12، شماره 2 https://ensani.ir/file/download/article/1549435641-9437-97-2-4.pdf
10. رازینی، ابراهیم¬علی. شاهانی، فائقه. وجدانی طهرانی، هدیه؛ (1392). " بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگ¬های(SCO) با استفاده از مدل جاذبه"؛ فصلنامه¬ی پژوهش¬نامه بازرگانی، شماره69.
https://pajooheshnameh.itsr.ir/article_6301_bf524b4dd8d2edcb9610ec4482352f5e.pdf 11. روشن¬رو، محمد. ابراهیمی، مهرزاد. زارع، هاشم؛ (1403). "بررسی آثار تحریم های اقتصادی بر اقتصاد ایران با تأکید بر سرمایه انسانی"؛ فصلنامه مدلسازی اقتصادی، شماره 64، دوره 17https://sanad.iau.ir/Journal/eco/Article/1118501
12. زراءنژاد، منصور. فقه مجیدی، علی؛ (1393). " بررسی اثر تشکیل اتحادیه پولی بر تجارت بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی - OIC - با استفاده از تئوری منطقه پولی بهینه - OCA - و مدل جاذبه تعمیم یافته". https://civilica.com/doc/703580/download/
13. سعادت، رحمان؛ محسنی، ناهید؛ (1393). "بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای حوزه¬ی دریای خزر(کاربردمدل جاذبه)". پژوهش¬نامه¬ی بازرگانی شماره7.
https://pajooheshnameh.itsr.ir/article_11829_b87b90a611e5d389c3731a06f6311d66.pdf 14. سوری، امیررضا (1393)."تحلیل عوامل مؤثر برهمگرایی تجاری ایران با بلوک¬های منطقه¬ای منتخب :کاربرد مدل جاذبه" ؛ فصل¬نامه پژوهش¬نامه اقتصادی(دانشگاه علامه)، دوره 14، شماره 2، ص37-63.
https://joer.atu.ac.ir/article_416_bf99db9fc54c8a6fd62aedd82ef0bb9b.pdf 15. شاهمرادی، زیبا؛ (1391). "بررسی اثر هزینه¬های نظارت بازار بر اعمال قوانین حد نوسان" ؛ پایان¬نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه الزهرا (س) ، دانشکده¬ی علوم اجتماعی و اقتصاد.
https://civilica.com/doc/1395024 16. شقاقی شهری، وحید؛ (1395). "یکپارچگی اقتصادی- منطقه¬ای و تاثیر آن بر سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی متقابل"؛ فصلنامه پژوهش¬های بازرگانی.
https://ensani.ir/file/download/article/1549435641-9437-97-2-4.pdf 17. شهنازی، روح¬الله؛ (1391). "عوامل مؤثر بر تولید صنایع با فناوری برتر در اقتصاد دانش¬محور"؛ فصل¬نامه تخصصی پارک¬ها و مراکز رشد، سال نهم، شماره 33
https://www.sid.ir/paper/144982/fa 18. طبیبی، کمیل؛ معلمی، مژگان؛ (1380). "یکپارچکی تجاری ایران با کشورها عضو اکو: کاربرد مدل جاذبه"؛ نشریه پژوهش های بازرگانی، شماره 21. https://www.sid.ir/paper/458198/fa#downloadbottom
19. ظریف، معصومه؛ سالارپور، ماشاالله؛ کرباسی، علیرضا؛ (1390). "ارزیابی تجارت بخش کشاورزی ایران با استفاده از مدل جاذبه و داده های ترکیبی". دانشگاه فردوسی مشهد ؛ نشریه¬ی علمی- پژوهشی اقتصاد و توسعه¬ی کشاورزی ، جلد25 ، شماره 2.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.20084722.1390.25.2.6.8 20. عابدینی، جواد؛ مسگری، ایمان؛(1391). "برآورد ظرفیت¬های صادراتی دوجانبه در صنایع غیرنفتی سازمان همکاریهای اقتصادی-اکو-". مجله تحقیقات مدل¬سازی اقتصادی، دوره 3 شماره 7.
http://dorl.net/dor/20.1001.1.22286454.1391.2.7.4.1 21. علیزاد هلداری، مجید. سعادت، رحمان. ابونوری، اسمعیل؛ (1400). "اثر جهش نرخ ارز و مداخله بانک مرکزی بر تجارت ایران با کشورهای حوزه دریای خزر"؛ فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین دوره 16. شماره 2
. https://doi.org/10.30465/jnet.2022.7337 22. فهیمی¬فرد، سید محمد؛ (1393). "بررسی همگرایی اقتصادی ایران با کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، با استفاده از مدل جاذبه" ؛ فصل¬نامه علمی- پژوهشی Money and Economy ، ج8 ، شماره 1، ص 169-
https://civilica.com/doc/819254 23. لطفعلی¬پور ، محمدرضا؛ شاکری ، سیده¬زهرا ؛ کبری بطا، فاطمه؛ (1390). "همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین (کاربرد مدل جاذبه ) " ؛ پژوهش¬های رشد و توسعه¬ی اقتصادی ، شماره 3.
https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1027369.pdf 24. متفکرآزاد، محمدعلی. سجودی، سکینه؛ (1390). "بررسی تأثیر هم¬زمان تجارت خارجی و سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی در کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی" ، پژوهش¬نامه¬ی اقتصاد کلان ، سال هفتم، شماره13.
SID. https://sid.ir/paper/479758/fa 25. مهرگان، نادر. غفاری¬فرد، محمد. کاظمی، مرتضی؛ (1401). "نقش تحریم¬های اقتصادی در تجارت بین ایران و افغانستان"؛ فصلنامه علمی اقتصاد و بانکداری اسلامی.دوره 11. شماره 38
http://mieaoi.ir/article-1-1097-fa.html 26. میرزایی، عباس. رحمتی، مصطفی. نوشاد، محمد. بهبهانی، مصطفی؛ (1399). "بررسی اثر اتخاذ استانداردهای آفلاتوکسین شرکای تجاری بر میزان صادرات پسته ایران"؛ فصلنامه علوم و صنایع غذایی. جلد17. شماره 102 DOI: 10.29252/fsct.
27. Abu-Hussin, M. F. (2010). "Exploring International Trade between Malaysia and GCC Countries: Empirical Analysis on Trends, Developments and Challenges". Unpublished Doctoral Thesis, Durham University: United Kingdom
https://etheses.dur.ac.uk/455/
28. Bhattacharya, S. K. (2007). “Does BIMSTEC-Japan Economic Cooperation Promote Intra-Regional Trade The Case for Free Trade Arrangement”, Discussion Paper No.
https://hdl.handle.net/10419/25770 29. Bobbo Amadou and Hamed Yazid, 2023. "The Relationship between Macroeconomic Factors and Tourism Demand for OIC Countries".
DOI: https://doi.org/10.35609/jber.2023.8.2(2) 30. Brun, Jean-Francois, & Et Al. (2005) ."Has Distance Died? Evidence From A Panel Gravity Model". The World Bank Economic Review 19.1: 99-120.
https://www.jstor.org/stable/40282208 31. Eita, Joel H. "Determinants Of Namibian Exports: A Gravity Model Approach." 13th African Econometric Conference, University Of Pretoria, South Africa. 2008.
https://www.jstor.org/stable/26415534 32. Evelyn S., Ahmad, Z., & Thirunaukarasu, S. (2011). "Leveraging Trade Opportunities with Non-Traditional Partners: The Malaysia-GCC Perspective". International Conference on International Trade and Investment: Globalisation at Crossroads – Implications for the ,Developing World, Le Meridien Hotel, Mauritius, 20-21 December.
http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1960470 https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=057353b3a023b4c9760357496f154e1ca098ee52 33. Evenett, Simon and Wolfgang Keller. "On Theories Explaining the Success of the Gravity Equation"., NBER Working Paper, No. 6529, (1998) https://www.jstor.org/stable/10.1086/338746
34. Frankel, J. A and A. K. Rose )1998(. "The Endogeneity of the Optimum Currency Area Criteria", The Economic Journal, Vol. 108. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/75001/1/dp106.pdf
35. Irwan Shah Zainal Abidin, And Rizaudin Sahlan. (2013) ."The Determinants Of Exports Between Malaysia And The Oic Member Countries: A Gravity Model Approach." Procedia Economics And Finance 5: 12-19.
https://doi.org/10.1016/S2212-5671(13)00004-X 36. Ismail, Normaz Wana, And Rusmawati Said. (2010)."Explaining Malaysian Bilateral Trade With Oic Members.": 1-14. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=057353b3a023b4c9760357496f154e1ca098ee52
37. King, Pamela S.,& Et Al. (2012). "Longitudinal Trajectories Of Metabolic Control Across Adolescence: Associations With Parental Involvement, Adolescents' Psychosocial Maturity, And Health Care Utilization." Journal Of Adolescent Health 38. Kristjánsdóttir, Helga. "A Gravity Model For Exports From Iceland." Centre For Applied Microeconometrics, Department Of Economics, University Of Copenhagen (2005). https://hdl.handle.net/10419/210829
39. Marimoutou, Vêlayoudom, Denis Peguin, And Anne Peguin-Feissolle. (2009). "The Distance-Varying" Gravity Model In International Economics: Is The Distance And Obstacle To Trade?" Economics Bulletin 29.2: Pp-1157.
http://www.accessecon.com/Pubs/EB/2009/Volume29/EB-09-V29-I2-P61.pdf 40. Markusen, James R. (1995); “The Boundaries of Multinational Enterprises and the Theory of International Trade”, Journal of Economic Perspectives, vol. 9, pp. 169-189 https://www.jstor.org/stable/2138172
41. Martinez-Zarzoso, Inmaculada. (2012)."Gravity Model: An Application To Trade Between Regional Blocs." Atlantic Economic Journal 31.2: 174-187. https://journals.ut.ac.ir/article_53410_58255324e56c2fe1fc77d0782d3b5f1f.pdf
42. Mélitz, J. (2008), “Language and Foreign Trade,” European Economic Review 52 (4),667-699 DOI:10.1016/j.euroecorev.2007.05.002
43. Nagengast, Arne & Yotov, Yoto, 2023. "Staggered Difference-in-Differences in Gravity Settings: Revisiting the Effects of Trade Agreements," School of Economics Working Paper Series 2023-6, LeBow College of Business, Drexel University.
https://www.cesifo.org/en/wp 44. PATELLI Aurelio & MAZZILLI Dario & SBARDELLA Angelica & TACCHELLA Andrea & PIETRONERO Luciano, 2024. "Economic Complexity Analysis of Export Prices," JRC Research Reports JRC136943, Joint Research Centre.
https://dx.doi.org/10.2760/035046 45. Roy, Mili, And Md Israt Rayhan. (2011) ."Trade Flows Of Bangladesh: A Gravity Model Approach." Economics Bulletin 31.1: 950-959. https://www.etsg.org/ETSG2003/papers/rahman.pdf
46. Ruiz, Juan M., And Josep M. Vilarrubia. (2007). "The Wise Use Of Dummies In Gravity Models: Export Potentials In The Euro-med Region." Banco De España Research Paper No. Wp-0720. http://www.bde.es/f/webbde/SES/Secciones/Publicaciones/PublicacionesSeriadas/DocumentosTrabajo/07/Fic/dt0720e.pdf
47. Serhan Cevik, (2024(. "Geopolitics and International Trade: The Democracy Advantage," IMF Working Papers, International Monetary Fund.
http://dx.doi.org/10.5089/9798400266393.001 48. Son, Chʻan-Hyŏn, And Jinna Yoon.( 2001). "Does The Gravity Model Fit Korea's Trade Patterns: Implications For Korea's Fta Policy And North-South Korean Trade". No. 1. Korea Institute For International Economic Policy,. https://www.econ.ynu.ac.jp/cessa/publication/pdf/CITSWP2005-02.pdf
49. Yusheng Lin ,Et Al .( 2014)."Market Itegration And Energy Trade Efficiency : An Aplication of Malmqvist Index to Analyse Multy Product Trade". ERIA-DP, NO.20 http://www.eria.org/ERIA-DP-2014-20.pdf
