تصاویر برساخته از مرگ یزدگرد، رستم فرخ زاد و ماهویه در کشاکش گفتمان ها

محورهای موضوعی : حماسه

مختار ابراهیمی ¹ , عباس عشیری لیوسی ²

1 - دانش‌یار زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(نویسنده مسؤول)

تاریخ دریافت : 1399/04/04 تاریخ پذیرش : 1401/04/25 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: شاهنامه, گفتمان, یزدگرد, رستم فرخ‌زاد, ماهویه,

چکیده مقاله :

نگارند گان در این پژوهش بر آن هستند که با پیش کشیدن مرگ یزدگرد، ماهویه و رستم فرّخ زاد در شاهنامه و سنجش آن با منابع تاریخی پیش از آن، هم دوره و پس از آن، به بررسی عناصر ایدئولوژیک و جهت دار در آن ها بپردازند. با این بررسی نقش نویسنده و گزاره ها در مناسبات قدرت معین می شود. به شکلی که هم خودِ نویسنده و شاعر و هم خودِ اثر به مثابه کرداری اجتماعی، برساختۀ مناسبات قدرت و تخاصمات اجتماعی و سیاسی آن دوره بر سر تثبیت گفتمان و معنای وابسته به آن هستند. این امر منجر به قطبی شدن گزاره های به کار رفته توسط نویسنده و شاعر می شود. نویسنده این قطبی شدن ها را بر روی بستری از غیرسازی ، برجسته سازی و حاشیه رانی انجام می دهد. با وجود این، نباید در پی صدق و کذب بودن این روایت ها باشیم؛ بلکه باید آن ها را به عنوان متن های ایدئولوژیک مورد توجه قرار داد. ما از راه برخورد و رویارویی این عوامل، هوّیت متفاوت روایت ها و گزاره های ایدئولوژیک این افراد و آثار را به شکلی عقلانی و اخلاقی درک و دریافت می کنیم.

چکیده انگلیسی:

AbstractThe purpose of this research is to study the biased ideological elements found in the death of Yazdgerd, Rostam Farokhzad, and Mahuy in Shahnameh and to compare it with the historical sources of its time, prior and after it.  In this way the role of the author and statements in the power relations are determined in such a way that not only the author himself, or the poet but also the work itself as a social act are the outcome of the power relations, social and political antagonism of that period in order to establish a discourse and the meaning it entails.  This subject leads to the polarization of the statements used by the author who does this polarization in a context of otherness, foregrounding, and marginalization.  Although one should not be concerned with the truth and falsity of the narratives, instead they should be treated as ideological texts.  By confronting these elements we perceive the different identity of narratives and ideological statements of the authors and their works in a logical and moral sense.

منابع و مأخذ:

-­ ابن ندیم، محمد بن اسحاق. (1346). الفهرست، ترجمۀ م. رضا تجدد، چاپخانه­ بانک بازرگانی.

-­ ابن بلخی. (1385). فارس نامه، تصحیح گای لیسترانج، رینولد الن نیکلسون، تهران: اساطیر.

-­ ابن­ اثیر، عزالدین. (1385). تاریخ کامل، برگردان دکتر سید حسین روحانی، جلد4، تهران: انتشارات اساطیر.

-­ ابوزید، نصرحامد. (1394). متن، قدرت، حقیقت، ترجمۀ احسان موسوی خلخالی، تهران: انتشارات نیلوفر.

-­ اقبال آشتیانی، عباس. (1390). شرح حال عبدالله­ بن ­المقفع، به احتمام عبدالکریم جُربزه­دار، تهران: اساطیر.

-­ اصفهانی، حمزه ­بن ­حسن. (1346). تاریخ ­پیامبران ­و شاهان، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

-­ اشمیتس، توماس. (1389). درآمدی برنظریه­ ادبی جدید و ادبیات کلاسیک، ترجمه دکتر حسین صبوری و صمد علیون، تبریز: انتشارات دانش‌گاه تبریز.

-­ بلاذری، احمد بن یحیی. (1367). فُتوح البُلدان، ترجمه دکتر محمد توکل، نشر نقره.

-­ بودُن، ریمون. (1388). ایدئولوژی در منشأ معتقدات، مترجم ایرج علی­آبادی، تهران: پردیس دانش، شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب.

-­ بابک معین، مرتضی. (1392). چیستی ترجمه در هرمنوتیک گادامر و ریکور، تهران: سخن.

-­ ثعالبی، ابومنصور. (1385). شاهنامۀ ثعالبی، ترجمۀ محمود هدایت، تهران: اساطیر.

-­ ثعالبی، ابومنصور. (1368). تاریخ ثعالبی (غررأخبارملوک الفرس وسیرهم)، ترجمۀ محمد فضائلی: نشر نقره.

-­ ثاقب­فر، مرتضی. (1387). شاهنامۀ فردوسی و فلسفۀ تاریخ ایران، تهران: انتشارات معین – نشر قطره.

-­ خالقی­ مطلق، جلال. (1383). «نبرد رستمِ فرّخزاد با سعدِوقّاص»، نامۀ ایران باستان، سال چهارم، شمارۀ اول،صص3-8.

-­ دینوری، ابوحنیفه. (1390). اخبار الطوال، ترجمۀ دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشرنی.

-­ زریاب، عباس. (1356). «فردوسی و طبری»، یغما، سال سی­ام، شمارۀ دوم، صص65-74.

-­ زند، زاگرس. (1392). «سبک تاریخ­ نویسی شاهنامه فردوسی»، پژوهش­نامۀ ادب حماسی، سال نهم، شمارۀ پانزدهم، بهار و تابستان1392، صص99-77.

-­ زمردی، حمیرا و خاور قربانی. (1390). «سبک تاریخ ­نگاری فردوسی در شاهنامه»، فصل‌نامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شماره دوم، تابستان 1390، صص 265-286.

-­ سلطانی، علی ­اصغر. (1396). قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نشرنی.

-­ صفا، ذبیح الله. (1389). حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

-­ صهبا، فروغ. (1391). کاربرد ابهام در فرایند خوانش متن، تهران: آگه.

-­ طبری، محمد بن­ جریر. (1383). تاریخ الرسل و الملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد5، تهران: انتشارات اساطیر.

-­ فردوسی، ابوالقاسم. (1398). شاهنامه، پیرایش جلال خالقی­ مطلق، جلد4، تهران: سخن.

-­ فتوحی، محمود. (1392). سبک­ شناسی، تهران: سخن.

-­ کلانتری، عبدالحسین. (1391). گفتمان از سه منظر زبان­ شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی، تهران: جامعه­ شناسان.

-­ کالر، جاناتان. (1396). نظریه­ ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشرمرکز.

-­ گردیزی، ابوسعید. (1384). زَین الأخبار، به اهتمام دکتر رحیم رضازاده ملک، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

-­ مسکویه­­ رازی، ابوعلی. (1389). تجارب الأمم (آزمون­های مردم)، ترجمۀ دکتر ابوالقاسم امامی، جلد نخست، تهران: سروش.

-­ مقدسی، مطهر بن طاهر. (1390). آفرینش و تاریخ، ترجمۀ شفیعی کدکنی، جلد2، تهران: آگاه.

-­ میلز، سارا. (1396).  گفتمان، ترجمۀ فتاح محمدی، زنجان: نشر هزارۀ سوم.

-­ مشایخی، عادل. (1395). تبارشناسی خاکستری است، تهران: ناهید.

-­ مُجمل التواریخ و القصص. (1383). تصحیح­­ ملک­الشعرای ­بهار، تهران: دنیای کتاب.

-­ نظامی عروضی، احمد بن عمر. (1388). چهار مقاله، به اهتمام محمد معین، انتشارات معین.

-­ هوارث، دیوید. (1397). گفتمان، ترجمۀ احمد صبوری، تهران: انتشارات آشیان.

-­ یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1396).  نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

-Abu Zayd, Nasr Hamed. (2015). Text, Power, Truth.  Trans.  Ehsan Musavi Khalkhali.  Tehran:  Nilufar. [in Persian].    

 -­ Ibn Nadim, Muhammad Ibn Isaac. (1967) Al- Fehrest.  Trans.  M .Reza Tajadod . Čapkhane Bank-e Bazargani. [in Persian]. 

-­ Ibn Balkhi. (2006). Farsnameh.  Ed.  Guy lestrange & Reynold Nicholson, Tehran: Asatir. [in Persian].       

-­ Ibn Athir, Ezzedin. (2006). The Complete History.  trans.  Sayed Hossein Rouhani . Vol.  4.  Tehran: Asatir. [in Persian].        

-­ Iqbal Ashtiani, Abbas. (2011). Biography of Abdullah Ibn Al-Muqafa’. by Abdul Karim Jorbozehdar. Tehran: Asatir. [in Persian].    

-­ Esfahani, Hamzeh Ibn Hassan. (1967). History of Prophets and Kings.  Trans. Jaafar Shoar.  Bonyad Farhang Iran. [in Persian].    

-­ Schmitz, Thomas A. (2010). An Introduction to modern literary theory and ancient texts.  trans.  Hossein Sabouri & Samad Allion. Tabriz : Tabriz University. [in Persian].    

-­ Balazari, Ahmad Ibn Yahya. (1988). Fotoh- al Boldan.  trans. Mohammad Tavakol.   Noghreh. [in Persian].    

-­ Boudon, Raymond (2009). The origin of values.  trans.  Iraj Ali Abadi.  Tehran: Pardie Danesh, sherkat našr & Pažuheš Današ. [in Persian].    

-­ Babak Moein, Morteza. (2013). The essence of translation according to   Gadamer & Ricoeur's hermeneutics. Tehran: Sokhan. [in Persian].  

 -­ Tha’lebi, Abu Mansour. (2006). Shahnamehye Tha’lebi. trans. Mahmoud Hedayat. Tehran: Asatir. [in Persian].    

-­ Th’alebi, Abu Mansour. (1989). Tarix-e Thalabi's (Qorar ’axbar Moluk-e alfors & seyarahom).  trans.  Mohammad Fazaeli:  Noqre. [in Persian].    

-­ Saghebfar, Morteza. (2008). Shahnamehye Ferdowsi & the philosophy of Persian History. Tehran: Moein- Našr-e qatreh. [in Persian].    

-­ Khaleqi Motlaq, Jalal. (2004). "The combat of Rostam Farrokhzad with Sa’d Waqas", Namaya Iran-e Bastan.  Year 4^th.  No. 1.   3-8. [in Persian].    

- Dinvari, Abu Hanifa. (2011). Axbar al-tval. trans. Mahmoud Mahdavi Damghani   Tehran: Ney. [in Persian].

 -­ Zaryab, Abbas. (1977). "Ferdowsi & Tabari", Yaghma. Year 30^th.    No. 2.  65-74. [in Persian].  

  -­ Zand, Zagros. (2013). " Historiography Style in Shahnameh Ferdowsi", Epic Literature Journal. Year 9.  No.15.   77-99. [in Persian].    

-­ Zomorrodi, Homeyra & Khaavar Qorbani. (2011). " Ferdowsi’s Historiography Style in Shahnameh",  Specialized Quarterely Journal of Stylistics of Persian Prose and Verse (Bahar-e Adab).  Year 4th.   No. 2.   265-286. [in Persian].    

-­ Soltani, Ali Asghar. (2017). Power, Discourse, and Language . Tehran: Ney.­ [in Persian].    

­ -­ Safa, Zabihullah. (2010). Epic Composition in Iran. Tehran: Amir Kabir. [in Persian].    

-­ Sahba, Forough. (2012). The function of ambiguity in text reading process Tehran: Aagah. [in Persian].    

-­ Tabari, Mohammad Ibn Jarir. (2004). Tarix al-rosol & al-moluk.  trans. Abolqasem Payandeh. Vol. 5.   Tehran: Asatir. [in Persian].     

-­ Ferdowsi, Abulqasem. (2019). Shahnameh.  Ed.  Jalal Khaleqi Motlaq. Vol. 4. Tehran: Sokhan. [in Persian].    

-Fotoohi, M. (2011). Stylistics. Tehran: Sokhan. [in Persian].

- Kalantari, ᾽A. (2012). Discourse from the linguistic, philosophical, and sociological point of view . Tehran: Jame᾽shenasan. [in Persian].    

-­ Culler, Jonathan. (2017). Literary Theory.  Trans.  Farzaneh Taheri.  Tehran: Markaz. [in Persian].    

-­ Gardizi, Abu Said. (2005). Zainu᾽l- Akhbar.  By Rahim Rezazadeh Malek. Tehran: Anjomane Asar & Mafaxere Farhangi. [in Persian].    

-­ Moskuyeh Razi, Abuali. (2010). Tajarib Al-umam.  trans.  Abolqasem Emami. Vol.1.   Tehran: Sorush. [in Persian].    

-­ Moqaddasi, Mutahar Ibn Tahir. (2011). Creation and History.  trans. Shafi'i Kadkani.  Vol. 2. Tehran: Agah. [in Persian].    

-­ Mills, S. (2017).  Discourse.  trans.  Fattahe Mohammadi.  Zanjan: Nasre Hezarey Sevom. [in Persian].    

­ -­ Mashayexi, ᾽Adel. (2016). Genealogy is gray.  Tehran: Nahid.­[in Persian].    

-­Mojmel al-tavarix & al-Qasas. (2004). Ed.  Malek al-Sho'arā-ye Bahār.  Donyaye Ketab. [in Persian].

 -­ Nezami ᾽Arouzi, Ahmad Ibn Omar (2009). Čhar maqal-e.  by Mohammed  Moein.  Moein. [in Persian].    

-­ Howarth, David. (2018). Discourse.   Trans. Ahmad Sabouri. Tehran: Ashian. [in Persian].    

-­ Jorgensen, Marianne & Phillips, Louise (2017). Discourse Analysis as Theory and Method. trans.  Hadi Jalili. Tehran: Ney. [in Persian].