اسطورۀ پدر و پسر در رمان پدر بی‌ جان و داستان رستم و سهراب از دید روان‌شناسی فروید

محورهای موضوعی : حماسه

احمدرضا سرمدی ¹ , امیرعلی نجومیان ²

1 - زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران
2 - زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/04/12 تاریخ پذیرش : 1397/12/13 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: شاهنامه, دانلد بارتلمی, زیگموند فروید, عقدۀ ادیپ, روان‌شناسی,

چکیده مقاله :

هدف از نگارش مقاله حاضر بررسی اسطورۀ پدر و پسر از دیدگاه فروید در رمان پدر بی جان اثر دانلد بارتلمی و مقایسۀ آن با داستان رستم و سهراب در شاهنامه فردوسی است. برای نیل به این منظور، نویسنده این مقاله از روی‌کرد زیگموند فروید دربارۀ عقدۀ ادیپ در تحلیل رابطۀ پدر و پسر در این دو داستان سود جسته است. این رابطه در دل خانواده شکل می‌گیرد که در رمان بارتلمی به‌خوبی ترسیم شده است. ابتدا به معرفی دانلد بارتلمی پرداخته می‌شود. سپس عقدۀ ادیپ در دید فروید معرفی می‌گردد تا بنیان نظری پژوهش فراهم شود. آن‌گاه، این مفهوم در رمان پدر بی‌ جان و داستان رستم و سهراب ارائه می‌گردد که در نهایت با بررسی هردو اثر از دید روان‌شناسیِ فروید مورد مطالعه قرار می‌گیرد. نویسنده در این مقاله بر آن است تا با تمرکز بر اسطورۀ پدر و پسر از منظر روان‌شناسی فروید، ماهیّت این اسطوره را با تکیه بر متن رمان و شاهنامه به تصویر کِشد. این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و روش مطالعه نیز کتاب‌خانه‌ای.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this article is to study the myth of father and son from Freud’s point of view in the novel of the dead father written by Donald Barthelme and its comparison with the tale of Rostam and Sohrab in Shahnameh.  To reach this end, Freud’s approach regarding Oedipus Complex in analysis of the relationship between father and son in two stories been used.  This relationship is formed in the heart of family overtly portrayed in Barthelme’s novel.  First Donald Barthelme is introduced, then Oedipus Complex from Freud’s point of view is discussed in order to provide the theoretical basis for the research.  Next, this concept in the novel of the dead father, and the tale of Rostam and Sohrab is presented and finally both works from Freud’s psychological approach are studied.  The aim is to focus on the myth of father and the son applying Freud’s psychological approach to portray the nature of this myth based on the text of the novel and Shahnameh.  The method of research is a descriptive analytic one and the method of study makes use of library approach.

منابع و مأخذ:

-         اقبالی، ابراهیم و همکاران. (1386). «تحلیل داستان سیاوش بر پایۀ نظریات یونگ»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، سال 4، شمارۀ 8، صص 85-69.

-         بارتلمی، دانلد. (1975). پدر بی جان، نیویورک: کتاب پنگوئن.

-         بارتلمی، دانلد. (2003). شصت داستان، نیویورک: کتاب پنگوئن.

-         پتسون، ریچارد اف. (1992). مقالات انتقادی بر دانلد بارتلمی، نیویورک: نشر مک میلان.

-         ترشول، پملا. (2000). زیگموند فروید، لندن: راتلج.

-         چتویند، تام. (1982). فرهنگ نمادها، لندن: نشر گرانادا.

-         خالقی مطلق، جلال. (1369). شاهنامه ابوالقاسم فردوسی. نیویورک: انتشارات مزدا.

-         خوان-ناوارو، سانتیاگو. (1991). «دربارۀ بیهودگی پدرکشی: خوانشی لکانی از رمان پدر بی جان اثر دانلد بارتلمی». مطالعات انگلیسی-آمریکایی، شمارۀ 15-14 ، صص 102-88.

-         رایت، الیزابت. (1996). فمینیسم و روان‌کاوی: یک فرهنگ انتقادی، آکسفورد: نشر بلک ول.

-         رحیمی، مصطفی. (1376). تراژدی قدرت در شاهنامه، تهران: نیلوفر.

-         زایتلین، مایکل. (1993). «قتل پدر و نجات پدر: تمثیل های پسا-فرویدی در آثار دانلد بارتلمی». ادبیات معاصر، جلد 34، شمارۀ 2، صص 203-182 .

-         سلامی، سید مسعود و پرستو پنجه شاهی. (1391). «بررسی تطبیقی نبرد پدر و پسر در دو افسانه ژرمنی و ایرانی رستم و سهراب/هیلدبراند و هادوبراند». مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پنجم، شمارۀ 16، صص 117-99.

-         علامی، ذوالفقار و سیما رحیمی. (1394). «فرآیند فردیت در داستان رستم و سهراب بر پایۀ شخصیّت سهراب»، دوفصل‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال 23، شمارۀ 78، صص 144-115 .

-         فروید، زیگموند. (2008). تفسیر رویا، آکسفورد: انتشارات آکسفورد.

-         گوردون، لویس. (1981). دانلد بارتلمی، نیویورک: نشر تواین.

-         گورین، ویلفرد ل. (2011). کتاب راهنمای رویکردهای انتقادی به ادبیات، نیویورک: انتشارات آکسفورد.

-         لس، ابراهام اچ. (1994). فرهنگ اشارات ادبی و کلاسیک، نیویورک: وردزورث.

-         موسوی، سید کاظم و جهانگیر صفری و ابراهیم ظاهری. (1392). «تحلیل شخصیت در داستان رستم و سهراب»، شعر پژوهی، سال پنجم، شمارۀ 2، صص 176-151 .

-     وایلد، الن. (1985). «در جست‌وجوی کوچکی: محدودیت‌ها و ارزش‌های اخیر داستان آمریکایی»،بوندری 2، جلد 13، 369-343.