منظومة «شهنامه» اثر حماسی تازه‎ یافته از سدۀ دوازدهم هجری

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

حمیدرضا دهقانی پور ¹ , احمدرضا یلمه‌ها ²

1 - PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran.
2 - استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و استعدادهای درخشان، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/07/23 تاریخ پذیرش : 1396/11/21 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: مثنوی, حماسه, کلید واژه‌ها: تصحیح, شرر, شهنامه, نسخة خطّی,

چکیده مقاله :

چکیدهتصحیح متونی که به‌ صورت دست نویس باقی‌مانده است، از مهمّ ترین پژوهش های ادبی است. یکی از آن‌ متون مثنوی شهنامهاز شاعری گمنام متخلّص به شرراست که 8156 بیت دارد. از این شاعر در هیچ تذکره ای نامی برده نشده است و از تاریخ تولّد و وفات او اطلاعی در دست نیست. فقط از روی چند غزل که در همین مثنوی وجود دارد، معلوم می شود که تخلّصش شرر است و وطنش بخاراست و به اجبار آوارة هندوستانشده است. با توجّه به چند بیت دیگر هم معلوم می شود که نام این مثنوی شهنامه و دربارة جنگ های محمّدشاه هندیاست. منظومة شهنامه در سدة دوازدهم سروده شده و به خطّ نستعلیق هندی است. در فهرست های نسخ خطّی فقط یک دست نوشته از این منظومه وجود دارد که آن هم در کتابخانة آیت الله گلپایگانی قم به شمارة 2612 است امّا مصحّح این منظومه موفّق به یافتن نسخة دیگری از این مثنوی شد که این نسخه در انتهای همان نسخه بود و این تصحیح بر اساس همین دو نسخه انجام شده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract        Correction of the texts left in handwriting is one of the most important literary researches. One of these texts, the Mathnavi of Shahnameh with 8156 distiches, is from an anonymous poet with the pseudonym of Sharar. The poet has not been mentioned in any literary annals. No information is available on his birth and death. Only from a few lines in the same source it turns out that his pen-name was Sharar and his home city was Bukhara and was forced to live in India. According to several other passages, the Mathnavi of Shahnameh is about the wars of Mohammad Shah of India. The poetry of Shahnameh was written in the twelfth century and was transcribed in Indian calligraphy. In the manuscript catalog, there is only one handwriting of this system which is also in the library of Ayatollah Golpayegani in Qom, registered with the number 2612. But the compilers of this system managed to find another version of this mathnavi which was in the later section of the same version. This correction is based on those two copies.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن مجید


• تمیم­داری، احمد، (1372)، عرفان و ادب در عصر صفوی، ج اوّل، تهران، حکمت.


• جعفری­تبار، حسن، (1388)، در دلو آفتاب (گفتاری در تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی) تهران، دادگستر.


• جهان­شاهی افشار، علی (1395)، «تجلّی قرآن کریم در دیوان ادیب‌الممالک فراهانی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های ادبی قرآنی سال چهارم، شمارة چهارم (زمستان 5931).


• حلبی، علی‌اصغر، (1372)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیّات فارسی، تهران، اساطیر.


• درایتی، مصطفی. (1390). فهرستگان نسخه‎های خطّی ایران (فنخا). تهران، سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران.


• ذوالفقاری، حسن، (1392)، یک‌صد منظومۀ عاشقانه در زبان فارسی، تهران، چرخ.


• راستگو، سیّد محمّد، (1380)، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران، سمت.


• شرر، (قرن دوازده). شهنامه، دست‌نوشتة اوّل کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی به شمارة 2612.


• ___________، (قرن دوازده). شهنامه، دست‌نوشتة دوم کتابخانة آیت‌الله گلپایگانی به ‌شمارة 2612.


• ___________، (1396)، مثنوی شهنامه، رسالة دکتری زبان و ادبیّات فارسی، مصحّح دهقانی­پور، حمیدرضا، به راهنمایی دکتر احمدرضا یلمه­ها دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.


• صدر، هاشمی سندیلوی، (1347)، مخزن­الغرائب، به اهتمام محمّدباقر، لاهور، دانشگاه پنجاب.


• غلامرضایی، محمّد، (1382)، سبک­شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران، گلشن.


• فدایی، غلامرضا، (1386)، آشنایی با نسخ خطّی و آثار کمیاب، تهران، سمت.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1960)، شاهنامة فردوسی، چاپ مسکو، ادبیّات خاور.


• فروزانفر، بدیع­الزّمان، (1387)، احادیث مثنوی، تهران، انتشارات امیرکبیر.


• کاشانی، تقی­الدّین، (1384)، خلاصه­الاشعار و زبده­الافکار، تهران، میراث مکتوب.


• مؤتمن، زین‌العابدین، (1364)، شعر و ادب فارسی، تهران: زریّن.


• همایی، جلال­الدّین. (1377)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، هما.