نقد و بررسی جُنگ نویافته از قرن هفتم هجری قمری (جُنگ کاشی)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مجتبی صفرعلیزاده ¹

1 - استادیارکروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/01/20 تاریخ پذیرش : 1399/05/25 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: کلید واژهها: عزّالدّین کاشی, شمسالدّین کیشی, مؤلّف جُنگ, قرن هفتم و هشتم,

چکیده مقاله :

چکیده نوشتۀ حاضر برآن است با اتکا به مستندات برون متنی و درون متنی معلوم کند که کاتب و مؤلّف دست ‌نویس حاضر، از عزّالدّین عبدالعزیز کاشی شاعر، نویسنده و کاتب اواخر قرن هفتم و ابتدای قرن هشتم ه‍.ق است. با جستجوی اشعار مؤلّف در جُنگ‌ها و سفینه‌های مختلف برخی از اشعار وی در روضةالنّاظر، نزهةالخاطر و مقدمة رسالة قلمیّه تحت عنوان مؤلّف یافت گردید که این دست نویس به خط و همّت عزّالدّین عبدالعزیز کاشی تألیف شده است. آغاز و انجام این نسخة خطی افتادگی دارد. در این جُنگ ادبی شعر شاعران معروف (فردوسی، دقیقی، اسدی طوسی، خاقانی، حافظ، متنبّی، ابونواس و ...) و گمنام (شمس کاشی، صاین‌الدّین تبریزی، صدر‌الدّین اشنوایی، توره پشتی، یوسفی، رستمی و ...) درج گردیده که در نوع خود نویافته و بی‌سابقه است و همچنین ضبط متفاوتی از اشعار شاعران با نام یافت می‌شود که می‌تواند در تصحیح انتقادی متون نظم به عنوان مأخذ موثّق در اختیار ادب پژوهان قرار بگیرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         The present article, based on the intra and extra textual documentaries, is to reveal that the writer and author of the present transcription is Ezzoddin Abdolaziz Kashi who was the poet, writer and author of that work in the late 7th and early 8th c A.H. By investigating the author's poetry in the miscellanies and numerous books of prose and verse, we encountered some of his poems in the Rozatonnazer, the Nozhatolkhater, and in the introduction of the Ghalamiyeh Thsis and we became ensured that this transcript had been written by Ezzoddin Abdolaziz Kashi. A few pages of the beginning and the ending of the book are missing. In this literary miscellany, the works of some famous poets such as Ferdowsi, Daghighi, Assadi Toosi, Khaghani, Hafez, Motanabbi, Abu Novas … and also some unknown poets as Shams Kashi, Sayenaddin Tabrizi, Sadroddin Oshnavaei, Tooreh Poshti, Yusefi and Rortami have been written which are newly found in their genre and unprecedency;  and also there are poems with their composers that can be utilized by literary researchers in critical correction of the verses as a dependable source.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• اصفهانی، محمود بن محمّد بن الحسین، (1364ش)، دستورالوزارة، تصحیح انزابی نژاد، تهران: امیرکبیر.


• تبریزی، ابوالمجدبن مسعود، (1381)، سفینۀ تبریز، تهران: نشردانشگاهی.


• جربادگانی(گلپایگانی)، نجیب‌الدّین، (1389)، دیوان، تصحیح محمود مدبری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.


• حافظ، شمس الدّین محمّد، (1373)، دیوان، تصحیح قزوینی و قاسم غنی، تهران: آروین.


• حکیمیان، ابوالفتح، (1351)، آئین نگارش فارسی، تهران: بی‌نا.


• حمیدالدّین، ابوبکرعمربن محمود بلخی، (1394)، مقامات حمیدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


• دانش پژوه، محمّدتقی، (1348)، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی، تهران: دانشگاه تهران.


• درایتی، مصطفی، (1391)، فهرستگان نسخه‌های خطّی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران.


• _________ ، (بی‌تا)، فهرستوارة دستنوشته‌ها ایران (دنا)، مشهد: مؤسسة فرهنگی و پژوهشی الجواد(ع).


• رشیدی آشجردی، مرتضی، (1387)، مقدّمه، تصحیح، تحشیۀ منتخب‌ روضة‌النّاظر و نزهةالخاطر اثر عزالدّین کاشی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.


• شمیسا، سیروس، (1388)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا، چاپ اوّل.


• ___________، (1381)، انواع ادبی، تهران: فردوسی.


• شعوری، حسن بن عبدالله، (1155ق)، لسان العجم (فرهنگ شعوری)، کتابخانة دیجیتالی کتابخانة موضع و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.


• صفری آق قلعه، علی، (1390)، نسخة شناخت، تهران: میراث مکتوب.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1371)، شاهنامه، به تصحیح ژول مل، تهران: سخن.


• کاشی، عزالدّین عبدالعزیز، (بی‌تا)، جُنگ روضةالنّاظر و نزهةالخاطر، تهران: میکروفیلم کتابخانۀ مرکزی شمارۀ 247.


• کیشی، شمس‌الدّین محمّد، (1390)، مجموعه آثار شمس الدّین محمّد کیشی، تحقیق و تصحیح نجف جوکار، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.


• لسان‌العجم، شعوری، (1155ق)، حسن بن عبدالله1105 ق، کتابخانۀ دیجیتالی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، قسطنطنیه.


• مایل هروی، نجیب، (1369)، نقد و تصحیح متون، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.


• مسعودی، علی بن الحسن بن علی، (1409 ق)، مروج الذهب و معاون الجوهر، ج 4، تحقیق اسعد اغر، قم: دارالجرة.


• مولوی، جلال الدین محمد بن محمد (1387)، غزلیّات شمس تبریز، 2 جلد، تهران: سخن.


• هاشمیان، هادی، (1393)، فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ تبریز(نسخه‌های اهدائی مرحوم حاج محمّد نخجوانی)، کتابخانة تبریز، چاپ اوّل.


• همایی، جلال‌الدّین، (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس، چاپ دوم.

 

ب: نشریات و مقالات

• افشار، ایرج، (1371)، غزل شمس‌الدّین صاحب دیوان و غزل شمس‌الدین حافظ شیرازی، کلک، ش34، صص: 13-14.


• ________، (1388)، نگاهی به ضابطه‌های نسخه شناسی، نامۀ بهارستان، سال دهم، شمارة 15.


• ________، (1380)، جُنگ و بیاض در تازه‌ها و پاره‌های ایرانشناسی، بخارا، شمارة 19صص:71-72 .


• دولت آبادی، عزیز، (1383)، آَشنایی با جُنگ نخجوانی، نشریۀ کتابخانۀ ملّی تبریز، شمارة16، صص: 96-120.


• رضاپوریان، اصغر، (1395)، نقد جُنگ بیاض، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة3، پاییز، صص:71-88.


• روحی‌دل، اله، (1380)، بررسی برخی از نشانه‌های نسخۀ اصل، نشریۀ اطلاع رسانی و کتابداری، شمارة 36.


• عمادی حائری، محمّد، (1383)، عزالدّین عبدالعزیز کاشی: شناسایی، کتابشناسی نسخة جویی، نسخة پژوهی، دفتر دوم، صص:381-395.


• مدبری، محمود، (1395)، کهن نامه ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارة اوّل، بهار، صص: 89-109.


• نحوی، اکبر، (1393)، شاعران منطقۀ فارس در تذکرۀ عرفات العاشقین، مجله: ضمیمة آینة میراث شمارة 35، صص:141- 155.


• نوریان، سیّدمهدی و همکاران، (1386)، باغ نظر و رامش دل، اصفهان، گوهر گویا، دورۀ1، شمارۀ3، صص:33-62.


• وفایی، محمّدافشین؛ بشری، جواد، (1397)، سفینه، مجموعه، جُنگ، تحوّلات تاریخی یک نوع ویژۀ ادبی، دو فصلنامۀ زبان و ادب فارسی، دانشگاه خوارزمی، دورة 26، شمارة 85.