نقد و بررسی جُنگ نویافته از قرن هفتم هجری قمری (جُنگ کاشی)

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

مجتبی صفرعلیزاده ¹

1 - استادیارکروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 25 السبت , ذو الحجة, 1441 تاريخ الإصدار : 06 السبت , ربيع الثاني, 1442

الکلمات المفتاحية: کلید واژهها: عزّالدّین کاشی, شمسالدّین کیشی, مؤلّف جُنگ, قرن هفتم و هشتم,

ملخص المقالة :

چکیده نوشتۀ حاضر برآن است با اتکا به مستندات برون متنی و درون متنی معلوم کند که کاتب و مؤلّف دست ‌نویس حاضر، از عزّالدّین عبدالعزیز کاشی شاعر، نویسنده و کاتب اواخر قرن هفتم و ابتدای قرن هشتم ه‍.ق است. با جستجوی اشعار مؤلّف در جُنگ‌ها و سفینه‌های مختلف برخی از اشعار وی در روضةالنّاظر، نزهةالخاطر و مقدمة رسالة قلمیّه تحت عنوان مؤلّف یافت گردید که این دست نویس به خط و همّت عزّالدّین عبدالعزیز کاشی تألیف شده است. آغاز و انجام این نسخة خطی افتادگی دارد. در این جُنگ ادبی شعر شاعران معروف (فردوسی، دقیقی، اسدی طوسی، خاقانی، حافظ، متنبّی، ابونواس و ...) و گمنام (شمس کاشی، صاین‌الدّین تبریزی، صدر‌الدّین اشنوایی، توره پشتی، یوسفی، رستمی و ...) درج گردیده که در نوع خود نویافته و بی‌سابقه است و همچنین ضبط متفاوتی از اشعار شاعران با نام یافت می‌شود که می‌تواند در تصحیح انتقادی متون نظم به عنوان مأخذ موثّق در اختیار ادب پژوهان قرار بگیرد.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• اصفهانی، محمود بن محمّد بن الحسین، (1364ش)، دستورالوزارة، تصحیح انزابی نژاد، تهران: امیرکبیر.


• تبریزی، ابوالمجدبن مسعود، (1381)، سفینۀ تبریز، تهران: نشردانشگاهی.


• جربادگانی(گلپایگانی)، نجیب‌الدّین، (1389)، دیوان، تصحیح محمود مدبری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.


• حافظ، شمس الدّین محمّد، (1373)، دیوان، تصحیح قزوینی و قاسم غنی، تهران: آروین.


• حکیمیان، ابوالفتح، (1351)، آئین نگارش فارسی، تهران: بی‌نا.


• حمیدالدّین، ابوبکرعمربن محمود بلخی، (1394)، مقامات حمیدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


• دانش پژوه، محمّدتقی، (1348)، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی، تهران: دانشگاه تهران.


• درایتی، مصطفی، (1391)، فهرستگان نسخه‌های خطّی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران.


• _________ ، (بی‌تا)، فهرستوارة دستنوشته‌ها ایران (دنا)، مشهد: مؤسسة فرهنگی و پژوهشی الجواد(ع).


• رشیدی آشجردی، مرتضی، (1387)، مقدّمه، تصحیح، تحشیۀ منتخب‌ روضة‌النّاظر و نزهةالخاطر اثر عزالدّین کاشی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.


• شمیسا، سیروس، (1388)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا، چاپ اوّل.


• ___________، (1381)، انواع ادبی، تهران: فردوسی.


• شعوری، حسن بن عبدالله، (1155ق)، لسان العجم (فرهنگ شعوری)، کتابخانة دیجیتالی کتابخانة موضع و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.


• صفری آق قلعه، علی، (1390)، نسخة شناخت، تهران: میراث مکتوب.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1371)، شاهنامه، به تصحیح ژول مل، تهران: سخن.


• کاشی، عزالدّین عبدالعزیز، (بی‌تا)، جُنگ روضةالنّاظر و نزهةالخاطر، تهران: میکروفیلم کتابخانۀ مرکزی شمارۀ 247.


• کیشی، شمس‌الدّین محمّد، (1390)، مجموعه آثار شمس الدّین محمّد کیشی، تحقیق و تصحیح نجف جوکار، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.


• لسان‌العجم، شعوری، (1155ق)، حسن بن عبدالله1105 ق، کتابخانۀ دیجیتالی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، قسطنطنیه.


• مایل هروی، نجیب، (1369)، نقد و تصحیح متون، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.


• مسعودی، علی بن الحسن بن علی، (1409 ق)، مروج الذهب و معاون الجوهر، ج 4، تحقیق اسعد اغر، قم: دارالجرة.


• مولوی، جلال الدین محمد بن محمد (1387)، غزلیّات شمس تبریز، 2 جلد، تهران: سخن.


• هاشمیان، هادی، (1393)، فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ تبریز(نسخه‌های اهدائی مرحوم حاج محمّد نخجوانی)، کتابخانة تبریز، چاپ اوّل.


• همایی، جلال‌الدّین، (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس، چاپ دوم.

 

ب: نشریات و مقالات

• افشار، ایرج، (1371)، غزل شمس‌الدّین صاحب دیوان و غزل شمس‌الدین حافظ شیرازی، کلک، ش34، صص: 13-14.


• ________، (1388)، نگاهی به ضابطه‌های نسخه شناسی، نامۀ بهارستان، سال دهم، شمارة 15.


• ________، (1380)، جُنگ و بیاض در تازه‌ها و پاره‌های ایرانشناسی، بخارا، شمارة 19صص:71-72 .


• دولت آبادی، عزیز، (1383)، آَشنایی با جُنگ نخجوانی، نشریۀ کتابخانۀ ملّی تبریز، شمارة16، صص: 96-120.


• رضاپوریان، اصغر، (1395)، نقد جُنگ بیاض، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة3، پاییز، صص:71-88.


• روحی‌دل، اله، (1380)، بررسی برخی از نشانه‌های نسخۀ اصل، نشریۀ اطلاع رسانی و کتابداری، شمارة 36.


• عمادی حائری، محمّد، (1383)، عزالدّین عبدالعزیز کاشی: شناسایی، کتابشناسی نسخة جویی، نسخة پژوهی، دفتر دوم، صص:381-395.


• مدبری، محمود، (1395)، کهن نامه ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارة اوّل، بهار، صص: 89-109.


• نحوی، اکبر، (1393)، شاعران منطقۀ فارس در تذکرۀ عرفات العاشقین، مجله: ضمیمة آینة میراث شمارة 35، صص:141- 155.


• نوریان، سیّدمهدی و همکاران، (1386)، باغ نظر و رامش دل، اصفهان، گوهر گویا، دورۀ1، شمارۀ3، صص:33-62.


• وفایی، محمّدافشین؛ بشری، جواد، (1397)، سفینه، مجموعه، جُنگ، تحوّلات تاریخی یک نوع ویژۀ ادبی، دو فصلنامۀ زبان و ادب فارسی، دانشگاه خوارزمی، دورة 26، شمارة 85.