نگرشی بر مرآت‌السّالکین اثر میربابا پسر میردرویش نقشبندیّه

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

محمدتقی مقتصودی ¹ , احمدرضا یلمه‌ها ² , محمد حکیم آذر ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/07/14 تاریخ پذیرش : 1399/12/06 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: نسخة خطّی, کلید واژه‌ها: مرآت السّالکین, میربابا پسر میر درویش, عرفان و نقشبندیّه,

چکیده مقاله :

چکیده نسخه مرآت‌السالکین میربابا پسر میردرویش نقشبندی یکی از آثار مکتوب قرن دوازدهم هجری قمری است. که چندان شناخته شده نیست و نگارنده قصد دارد ضمن معرّفی این اثر برخی از ویژگی آن را در قالب این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. با توجّه به متن این اثر این کتاب در موضوع ادبیّات عرفانی وتصوّف نقشبندیّه است و در سال (1118) هجری قمری به رشتة تحریر درآمده که تاکنون هیچ پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مرآت‌السالکین بر اساس متدولوژی خاص ادبی و معرّفی آن به علاقه‌مندان ادبیات فارسی است، این تحقیق که براساس و شیوة اسنادی توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده و در صدد پاسخگویی به این پرسش است که این نسخه از کیست و ویژگی آن در چیست؟ جز کدام حوزة ادبی است؟ و معرّفی آن چه تأثیری در شناخت ادبیّات فارسی خواهد داشت؟ در پژوهش پیش رو به این پرسش‌ها پاسخ داده خواهد شد که همین موضوع ضرورت و اهمّیّت این تحقیق را اثبات می‌کند، لذا تصحیح و بیان ویژگی ادبی این نسخه به عنوان یکی از آثار مکتوب ادبی قرن دوازدهم ونسخه منحصر به فرد شناخته نشده حایز اهمّیّت شناخت و ضرورت قرار می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         The transcript of Mer'atossalekin from Mir Baba, the son of Mir Darwish Nagshbandi is one of the written works of the 12th lunar century which is little known and the writer, by introducing it, is to analyze and survey some of its characteristics in the mold of this essay. Regarding the content of this work, one can conclude that it is about the mystic literature and Nagshbandieh Sufism which was written in ( 1118 ) A. H. and no search has been done on it. The purpose of this article is to study and analyze the Mer'atossalekin based on specific literary methodology and introducing it to those who are interested in Persian literature. This research which has been studied and analyzed through attributive method description and bibliotic studies, is to answer the question of : Who is the writer of the book? What is its specification? In which field of literature is it ranked ? and what will its introduction have in recognizing the Persian literature? The answer for them will promote and reveal the importance and necessity of the research. Therefore, the correction and expressing the literal traits of this manuscript in the twelfth century as the unique manuscript will show itself as striking importance and necessity.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتاب‌ها

• پارسا محمّد، (1354)، رسالة قدسیّه (کلمات بهاءالدّین نقشبند)، تصحیح احمد طاهری عراقی، تهران: طهوری.


• جامی، نورالدّین عبدالرّحمان ابن احمد، (1378)، هفت اورنگ، ج اوّل، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اوّل.


• _______________________، (1378)، هفت اورنگ، ج دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اوّل.


• خاتمی، احمد، (1373)، تاریخ ادبیّات ایران در دورة بازگشت ادبی، تهران: مؤسسة فرهنگی و انتشاراتی پایا.


• دانش‌پژوه، محمّدتقی، (1356)، فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.


• درایتی، مصطفی، (1390)، فهرستگان نسخ خطّی ایران، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی.


• دهخدا، علی‌اکبر، (1371)، لغت نامه فارسی، تهران: نشر دانشگاه، چاپ اوّل.


• رضوی برق، سیّد محمّد طلحه، (1393)، سجّاده نشینان بیهار، نوئیدا، القاکرت، چاپ اوّل.


• زرّین‌کوب، عبدالحسین، (1369)، دنباله جستجوی در تصوّف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.


• _________________، (1369)، ارزش میراث صوفیّه، تهران: امیر کبیر، چاپ ششم.


• ________________، (1362)، دنباله جستجو در تصوّف ایران، تهران: امیرکبیر


• _______________ ، (1383)، تصوّف ایرانی در منظر تاریخی آن، مجدالدّین کیوانی، تهران: سخن.


• سجّادی، سیّد ضیاءالدّین، (1372)، مقدّمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوّف، تهران: سمت.


• سنائی، ابوالمجد مجدود بن آدم، (1391)، دیوان سنائی، به کوشش محمّدحسین فروزانفر و پرویز بابائی، تهران: نگاه، چاپ چهارم.


• صفا، دکتر ذبیح الله، (1372)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج پنجم، بخش اوّل و بخش دوم، تهران: فردوس، چاپ هشتم.


• فغفوری، محمّد، (بهار 1383)، مبانی عرفان و تصوّف، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نشریّة فروغ اندیشه.

16- کاشفی، علی بن حسین، (1356)، رشحات عین الحیات، به تصحیح علی اصغر معینیان، ج اول و دوم، تهران: بنیاد نیکوکار نوربانی.

17- میربابا، پسر میردرویش نقشبندی، (بی‌تا)، مرآت السّالکین، نسخة خطّی به شمارة 29628، تهران: کتابخانه دانشگاه.

18- میرباقری فرد، علی‌اصغر، (1384)، تاریخ تصوّف، جلد اوّل، قم: یاران، چاپ اوّل.

19- ______________ ، (1394)، تاریخ تصوّف، جلد دوم، قم: گل‌ها.

20- یلمه‌ها، احمدرضا، (1392)، قصر بی‌قراری، تهران: نگار، چاپ اوّل.

21- ___________ ، (1391)، زلال اندیشه، دهاقان: دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اوّل.

22- ___________ ، (1391)، مثنوی شاهد عرشی، تهران: شورای گسترش زبان و ادب فارسی، چاپ اوّل.

 

ب: مقالات

23 - احمدی، احمد، لطفعلی برقی، (بهار 1397)، فصلنامة نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی، سال سوم، شمارة هفتم، صص: 72-45.

24- عطائی، علی‌اکبر، مدرس‌زاده عبدالرضا، دادبه اصغر، (بهار 1398)، نسخه شناسی اشعار و شرح احوال صادق هجری تفرشی، فصلنامة نسخه شناسی متون نظم ونثر فارسی، سال چهارم، شمارة یازدهم

25- علامی، بهمن، حکیم‌آذر، محمّد، رضاپوریان، اصغر، (زمستان 1396)، نقد منابع هندی در معرّفی نسخه خطی مثنوی سراپای مهری، فصلنامة نسخه شناسی متون نظم ونثر فارسی، سال دوم، شماره ششم، صص:180-161.

26- کوپا، فاطمه، گرجی، مصطفی، میرباقری فرد، سیّد علی‌اصغر، (زمستان 1392)، معرّفی و بررسی تحلیل نسخة خطّی کاشف المشکلات ابوبکر بن کالنجار شیرازی، متن شناسی ادب فارسی، دانشکدة ادبیّات علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال چهل‌و نهم، دورة جدید، سال پنجم، شمارة 4، صص: 22-1.

27- مرتضایی، سیّدجواد، حیدریان، اکبر، (بهار 1397)، تصحیح عباراتی از کتاب عجایب و غرایب پیشاوری، فصلنامة نسخه شناسی متون نظم ونثر فارسی، سال سوم، شمارة هفتم، صص:44-27.

28- مسجدی، دکتر حسین، رضایی، سیده مرضیه، (بهار1397)، معرّفی رساله دواءالمساکین، فصلنامة نسخه شناسی متون نظم و نثر، سال سوم، شماره هفتم، صص:92-73.

29- یلمه‌ها، احمدرضا، (بهار1390)، بررسی و تحلیل نوعی از تصرّفات کاتبان در نسخه‌های خطی، پژوهشنامه زبان وادبیّات فارسی، سال سوم، شماره نهم، صص:162-139.

30- ولی محمّدآبادی، مهدیّه، (بهار 1397)، معرّفی وبررسی رساله عین المعانی فی شرح اسماءالربانی، فصلنامة نسخة شناسی متون نظم و نثر فارسی، سال سوم شماره هفتم، صص: 26-1.