جلوه‌های حقوق بشر در آثار جامی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سمیه عباسی نسب ¹ , مریم جعفری ² , عنایت اله شریف پور ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی ، سیرجان، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه باهنر، کرمان،ایران.

تاریخ دریافت : 1398/06/11 تاریخ پذیرش : 1398/09/30 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: هفت اورنگ, بهارستان, کلید واژه‌ها: حقوق بشر, عبدالرّحمان جامی, نفحات‌الانس,

چکیده مقاله :

چکیده حقوق بشر اساسی‌ترین و ابتدایی‌ترین حقوقی است که هر فرد به طور ذاتی و فطری، به صرف انسان بودن از آن بهره‌مند می‌شود و این حقّ را خالق انسان در آغاز تولّد، برای او قرار داده است. موضوع حقوق بشر، انسان است و در جهان‌بینی اسلامی نیز انسان به عنوان خلیفۀ خدا، در سایۀ عقل و اراده و مسئولیّت بر سایر مخلوقات برتری دارد. عبدالرّحمان بن احمد جامی، شاعر و ادیب قرن نهم هجری، به موضوع حقوق بشر توجّه خاصّ داشته و در آثار نظم و نثر خود همگان را به رعایت حقوق بشر فرا می‌خواند. در این مقاله با مطالعۀ آثار معروف جامی؛ یعنی بهارستان، نفحات‌الانس، هفت اورنگ، سلامان و ابسال، لوایح و... دیدگاه و نظریات وی در ارتباط با حقوق و روابط انسان‌ها استخراج، بررسی و نقد و تحلیل شده است. از جمله مهم‌ّترین حقوقی که جامی مخاطبان خود را به رعایت آن‌ها سفارش کرده است، مواردی از قبیل: حقوق والدین، حقوق مهمان، حقوق مردم بر حاکم، حق کرامت و شخصیّت انسانی، حقوق نیازمندان، حقوق دوست و معاشر، حقوق مسلمانان نسبت به یکدیگر است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Human Right is the most basic fundamental right which every individual utilizes it as his intrinsic and inherent creature and this is what the creator of man has endowed it to him since his birth. The subject of human being is man and in Islamic worldview man is considered as the caliph of God and has transcendence over other creatures in the light of his wisdom and responsibility. Abdorrahman ibn Ahmad Jaami, the poet and scholar of 9th century has had special attention on human right and has called everybody to behave accordingly. By studying Jaami's famous works as : The Baharestan, the Nafahatol ons, the Salaman va Absal his tenets have been studied and analyzed in relation with Human Right. Of the rights which Jaami has recommended them to his readers are : the right of the parents on children, guests, people on the ruler and the right of man's dignity, the needy, companions and the right of muslems towards each other.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتب

• قرآن کریم.


• نهج البلاغه.


• امام سجّاد(ع)، (1388)، رسالۀ حقوق، ترجمۀ محمدحسین افشار، تهران: نیایش.


• بسته نگار، محمّد، (1380)، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، تهران: انتشار.


• برآبادی، محمود، (1391)، کتاب جامی، تهران: انتشارات کمک آموزشی، چاپ پنجم.


• جامی، عبدالرّحمن بن احمد، (1386)، مثنوی هفت اورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران: اهورا.


• ـــــــــــ ، (1382)، سلامان و ابسال، تصحیح محمّد روشن، تهران: اساطیر، چاپ اوّل.


• ـــــــــــ ، (1386)، نفحات‌الانس، تصحیح محمود مدبری، تهران: سخن، چاپ پنجم.


• ـــــــــــ ، (1379)، بهارستان و رسایل جامی، تهران: میراث مکتوب، چاپ اوّل.


• جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، (1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، کتابخانه گنج دانش.


• حجازیان، محمّدحسن، (1388)، تجلّی مفاهیم و نظام حقوقی در شعر فارسی، تهران: جنگل، چاپ دوم.


• حرّ عاملی، محمّد بن حسن، (1387)، وسایل‌الشیعه، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.


• دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.


• رؤیتوند، مجتبی، (1385)، جلوۀ انسان دوستی و حقوق بشر در ادبیّات فارسی شاعران مشروطه، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی‌(ره).


• سید رضی، (1378)، نهج‌البلاغه، ترجمه سیّد جعفر شهیدی، تهران: فیض‌الاسلام.


• قربان‌نیا، ناصر، (1378)، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، تهران: سازمان انتشارات، چاپ اوّل.


• کلینی، محمّد بن یعقوب، (1365)، اصول کافی، ترجمة سیّد جواد مصطفوی، تهران: دار‌الکتب الاسّلامیه.


• مجلسی، محمّدباقر، (1362)، بحارالانوار، جلد دوم، 75، 72 و 77، ترجمۀ موسی خسروی، تهران: کتابفروشی اسلامیّه.


• محمودزاده، مهدیه، (1395)، بررسی و تبیین حقوق انسان در متون ادب فارسی از آغاز تا قرن هشتم هجری، کرمان: دانشگاه باهنر.


• مدرّس، علی‌اصغر، (1376)، حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر، تهران: نوبل، چاپ اوّل.


• مهرپور، حسین، (1383)، نظام بین‌المللی حقوق بشر، تهران: اطلاعات.


• نوری، میرزا حسین، (1407)، مستدرک الوسایل و مستنبط الوسایل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).

 

ب: مقالات

• اسدی گرجی، عین‌‍‌ا...؛ باباخانی گرجی، زینب، (1396)، «اصول و شاخصه‌های حقوق شهروندی در بوستان سعدی»، فصلنامۀ حقوق پزشکی، سال 11، شمارۀ 40، صص 191-179.


• کریمی‌نیا، محمّدمهدی، (مهر 1382)، «حقوق، حق و اقسام حق»، نشریۀ معرفت، سال 11، شمارۀ 7، صص 88-82.


• محمودزاده، مهدیه، (1395)، «حقوق و روابط انسانی در آثار امام محمّد غزالی»، نشریۀ ادب و زبان، سال 9، شمارۀ 40، صص 160-139.