بررسی شگردهای روایی مدرن در مجموعه داستان «چهره‌نگاری دنیا و سمت تاریک کلمات»

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

پرستو صباحی تشریق ¹ , رضا صادقی شهپر ² , شهروز جمالی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات ‌فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاداسلامی، همدان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات‌ فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاداسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/11/16 تاریخ پذیرش : 1400/12/24 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: مدرنیسم, داستان کوتاه, حسین سناپور, فرشته ساری, چهره‌نگاری دنیا, سمت تاریک کلمات,

چکیده مقاله :

مدرنیسم تحوّلی است که از حدود قرن نوزدهم در جهان آغاز شده و در تمام عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری انسان­ها و حتّی در ادبیّات تأثیرگذار بوده است. مدرنیسم با ایجاد تزلزل در باورهای مستحکم انسان، نسبی بودن واقعیّت، پوچ‌انگاری، تغییر در اصول اخلاقی و اصالت دادن به فرد، در مبانی فکری ادبیّات و به­ دنبال آن در اصول داستان‌نویسی هم تغییراتی ایجاد کرد. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای نگاشته شده‌ است، دو مجموعه داستان چهره‌نگاری دنیا اثر فرشته ساری  و سمت تاریک کلمات اثر حسین سناپور، به روش توصیفی- تحلیلی از منظر مدرنیسم نقد و بررسی شده است. پرسش و هدف اصلی تحقیق مشخّص کردن مهم‌ّترین مؤلّفه‌های مدرنیسم در دو مجموعه داستان ذکر شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که این دو نویسنده، یک شگرد یا مؤلّفه را اساس کار خود قرار داده‌اند یا با تزریق انبوهی از شگردهای مدرنیستی، به جای این­که در پی داستان‌نویسی باشند، به‌ دنبال داستان­سازی هستند و در نگارش مدرن و استفاده از مؤلّفه‌هایی مانند فردگرایی، تنهایی، از حدّ تقلید فراتر نرفته‌اند؛ با بهره­گیری از مبنا قرار دادن چندین شگرد مدرنیستی چون تغییر زاویۀ دید، بهم ریختگی جریان طولی زمان، روایت رویدادهای درونی ذهن، ابهام و تعلیق، عدم­ قطعیّت، فرجام مبهم و پایان باز، اثری مدرن خلق کرده‌اند.

منابع و مأخذ:

الف: کتابنامه

• احمدی، بابک، (1375)، حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفۀ هنر، تهران: نشر مرکز.

2-    ایدل، لئون، (1374)، قصۀ روان‌شناختی نو، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: شباویز، چاپ دوم.

3-    بیات، حسین، (1387)، داستان نویسی جریان سیال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی.

4-    _______ ، (1389)، داستان کوتاه در ایران، (داستان‌های مدرن)، جلد دو، تهران: نیلوفر.

5-    _______ ،(1383)، مدرنیسم و پست مدرنیسم در رمان، تهران: روزگار.

6-    _______ ، (1390)، گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، تهران: نیلوفر، چاپ دوم.

7 -   چایلدز، پیتر، (1386)، مدرنیسم، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: ماهی، چ2.

8-    داد، سیما، (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

9-    ساری، فرشته، (1381)، چهره­نگاری دنیا، تهران: افق.

10-   سناپور، حسین، (1387)، سمت تاریک کلمات، تهران: چشمه.

11-   شمیسا، سیروس، (1389)، انواع ادبی، تهران: میترا، چاپ چهارم از ویرایش چهارم.

12-   کادن، جی، ای، (1386)، فرهنگ توصیفی ادبیّات و نقد، ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.

 

ب: مقالات

1. اوحدیان، مجید و غفاری، محمّد، ( 1388)، نظری اجمالی به مدرنیسم ادبی و برخی از عوامل فرهنگی مؤثّر بر آن، کتاب ماه، شمارۀ 26، صص: 28-34 .


2. طاووسی، محمود و درودگر، آمنه، (1390)، اسطوره و ادبیّات مدرن، فصلنامۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره سناختی، سال 7، شمارۀ 23، صص:101-117.