بررسی نماد موجودات افسانه‌ای و اساطیری در دیوان شوکت بخارایی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

محمد بهرامی اصل ¹ , ایوب کوشان ² , حمیدرضا فرضی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/02/08 تاریخ پذیرش : 1399/05/14 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: کلید واژه‌ها: نماد, موجودات افسانه‌ای و اساطیری, دقایق عرفانی, دیوان شوکت بخارایی,

چکیده مقاله :

چکیده نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخص‌ترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانه‌ای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و تجلّی این نماد در کلّیّات اشعار شوکت بخارایی به دلیل استفاده او از این نمادها برای بیان مکنونات رمزآلود قلبی و دقایق عرفانی شعر خود، از بسامد بالایی برخوردار است، و با عنایت به اینکه 114 بیت در خصوص موجودات افسانه‌ای و اساطیری در شعر شوکت آمده است، احتمال عمدی بودن این ویژگی و خصیصه حتّی به عنوان ویژگی خاصّ تقویت می‌شود و چون تا به حال آن گونه که لازم است در دیوان شعر شاعری به این موضوع پرداخت نشده است؛ لذا شعر او را مورد کندوکاو قرار داده و صحت و سقم این موضوع را در این مقاله نمایانده‌ایم. باشد که این مقاله مقدّمه‌ای برای نگرش اهل فضل وادب به این موضوع از زاویة دیدی نو و دیوان شاعر بزرگی دیگر از این مرز و بوم باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Symbol, in the domain of Persian literature, especially poetry, has hundreds of years background and has been used the same as ideogram in Farsi. One of the most important manifestations of symbol in Persian poetry has been embodied in fabulous and mythical creatures which required a symbolic outlook at them. Manifestation of this figure, in the whole poetry of Shokat Bokharaee, for his usage of these symbols to express his enigmatic and mystic ideas, is of higher frequencies. There are 114 distiches in his Diwan which deal with fabulous and mystical creatures. The intentional usage of this kind of writing is being strengthened because it is scarcely seen  in the books of other poets. Therefore we investigated it to clarify its accuracy and inaccuracy. We hope that this article be an introduction for the scholars' intention to look at the matter from another perspective about our great homeland poet.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

 الف: کتابنامه

• قرآن کریم.


• براون، ادوارد، (1316)، تاریخ ادبیّات ایران، ترجمه و تصحیح رشید یاسمی، تهران: ایرانیان، چاپ اوّل.


• بخارایی، محمّد بن اسحاق (متخلّص به شوکت)، (1382)، کلیّات دیوان، به تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس، چاپ اوّل.


• تاج‌الدّینی، علی، (1388)، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشة مولانا، تهران: سروش، چاپ دوم.


• جابز، گرترود، (1395)، فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور، ترجمة محمّدرضا بقاپور، تهران: نشر اختران، چاپ اوّل.


• رستگار فسایی، منصور، (1379)، اژدها در اساطیر ایران، تهران: توس، جلد اوّل.


• شوالیه، ژان ؛ گربران، آلن، (1387)، فرهنگ نمادها، 5 جلدی، ترجمة سودابه فضایلی ، تهران: جیحون، چاپ اوّل.


• قلی‌زاده، خسرو، (1388)، فرهنگ اساطیرایرانی (برپایه متون پهلوی)، تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه، چاپ دوم.


• معصومی، غلامرضا، (1388)، دایرة المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، سه جلدی، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• معین، محمّد، (1375)، فرهنگ فارسی معین، چاپخانة سپهر، تهران.


• یاحقّی، محمّدجعفر، (1392)، فرهنگ اساطیر و داستان واژه‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ پنجم.

 

 ب: مقالات

12- سلاجقه، پروین، (1390)، جستاری درچگونگی کارکرد نمادهای جانوران در اشعار صائب تبریزی و بیدل دهلوی، تهران: فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، تابستان، شمارة 21، صص: 121-140.