بررسی و تحلیل هویّت اجتماعی انسان با تکیه بر اشعار قیصر امین‌پور و طاهره صفّارزاده

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سمیرا دولتخواه ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
محمّدرضا شادمنامن ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران. (نویسنده مسئول))
خدابخش اسداللهی ³ (استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه محقّق اردبیلی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، اردبیل، ایران.)
ثوراله نوروزی داودخانی ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/01/18 تاریخ پذیرش : 1401/01/29 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: شعر, شعر معاصر, قیصر امین‌پور, هویّت اجتماعی, طاهره صفّارزاده,

چکیده مقاله :

هویّت اجتماعی در مفهوم جامعه ‌شناختی همواره از پدیده‌ های مورد توجّه متفکّرین و دانشمندان بوده اسـت و تأثیر انسان ‌ها و محیط اجتماعی فرآیند تعیین الگوی ارزش ‌ها، نمادها، اسطوره ‌ها و سنّت ‌ها در جهت همبستگی و همدلی مردم برای بقای جامعه را تعریف کرده است. آنچه سبب می ‌شود تا هویّت اجتماعی انسانی به خودآگاهی برسد؛ در واقع پی بردن به رفتارهای منسجمی است که فاصلۀ بین درون و برون انسان را در نقطۀ تسلیم و کمال مطلق اجتماعی قرار می‌ دهد. بررسی و تحلیل این موضوع در اشعار قیصر امین پور و طاهره صفّارزاده هدف اصلی این مقاله است و نتایج حاصله نشانگر آن است که اشعار دو شاعر یاد شده را باید در معنای مجموعه‌ ای از خصوصیّات و مشخّصات اجتماعی، فرهنگی، روانی، زیستی و تاریخیِ همسانی تصور کرد که بر همانندی و یگانگی دلالت دارند و ارزش ‌های اخلاقی و اجتماعی در عناصر وطن ‌پرستی، ایستادگی در مقابل ظلم، دفاع از عدالت، صلح و مهربانی، دوستی، زندگی، آزادی و ... نمود پیدا کرده ‌اند.

منابع و مأخذ:

الف: کتابنامه

1. آرین­پور، یحیی، (1386)، از نیما تا روزگار ما، تهران: زوّار.


2. اسکارپیت، روبر، (1374)، جامعه­شناسیِ ادبیّات، ترجمۀ مرتضی کتبی، تهران: سمت.


3. امین­پور، قیصر، (1372)، آینه­های ناگهان ، تهران: مروارید.


4. ____________، (1373)، دستور زبان عشق، تهران: مروارید.


5. ____________، (1391)، گل­ها همه آفتابگردانند، تهران: مروارید.


6. ____________، (1397)، مجموعۀ کامل اشعار، تهران: مروارید.


7. پرهام، سیروس، (۱۳۴۵)، رئالیسم و ضد رئالیسم، تهران: نیل.


8. جمعی از نویسندگان، (1368)، انقلاب اسلامی و چرایی و چگونگی رخداد آن، تهران: معارف.


9. جنگینز، ریچارد، (1381)، هویّت اجتماعی، ترجمۀ تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه.


10. حاتمی، کوکب، (1380)، کوکب سوخته، تهران: شاهد.


11. حلبی، علی­اصغر، (1374)، انسان در اسلام و مکاتب دینی، تهران: اساطیر.


12. دقیقیان، شیرین­دخت، (1371)، منشأ شخصیّت در ادبیّات داستانی، تهران: نویسنده.


13. رفیعی، محمّدعلی، (۱۳۸۶)، بیدارگری در علم و هنر، شناختنامۀ طاهره صفّارزاده، تهران: هنر بیداری.


14. روح الامینی، محمّد، (1364)، گرد شهر با چراغ (تألیفی در مبانی انسان­شناسی) ، تهران: کتاب زمان.


15. سلیم، غلامرضا، (1379)، تاریخ تحوّلات جامعۀ ایرانی، تهران: آذربان.


16. صفّارزاده، طاهره، (1383)، سالار سبز، فصلنامۀ شعر، شمارۀ 37.


17. ____________ ، (1384الف)، بیعت بیداری، تهران: پارس کتاب.


18. ____________ ، (1384ب)، سفر پنجم، تهران: پارس کتاب.


19. ____________ ، (1386الف)، در پیشواز صلح، تهران: هنر بیداری.


20. ____________ ، (1386ب)، از جلوه­های جهانی، تهران: هنر بیداری.


21. ____________ ، (1386ج)، رهگذر مهتاب، انتشارات ، تهران: هنر بیداری.


22. ____________ ، (1386د)، دفتر دوم، تهران: هنر بیداری.


23. ____________ ، (1391)، بیعت بیداری، تهران: هنر بیداری.


24. علی اکبری، محمّد، (1384)، هویّت انسان، تهران: معارف.


25. گلدمن، لوسین و دیگران، (1377)، درآمدی بر جامعه­شناسیِ ادبیّات و اندیشه (مجموعه مقالات)، گزیده و ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: نقش جهان.


26. لک، منوچهر، (۱۳۸۴)، ایران­زمین در شعر فارسی، تهران: موسسه مطالعات ملّی.


27. مختاری. محمّد، (1377)، انسان در شعر معاصر ، تهران: توس.

 

ب: مقالات

1. اکبری، منوچهر و خلیلی، احمد، (1389)، بررسی اشعار طاهره صفّارزاده از دیدگاه فکری، نشریۀ سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، دورۀ 3، شمارۀ 4، صص 67-45.


2. شادی­گو، شهریار و توتونچیان، مهری و پروانه، فریبا، (1399)، مفاهیم حقوق بشر و شهروندی در اشعار پروین اعتصامی و طاهره صفّارزاده، نشریۀ حقوق پزشکی، دورۀ 14، ویژه­نامۀ حقوق بشر و حقوق شهروندی، صص: 364-345.


3. شریفیان، مهدی و صادقی، سهیلا، (1388)، عشق به انسان، وطن و مقاومت در شعر قیصر امین­پور، پژوهشنامۀ ادب غنایی (زبان و ادبیّات فارسی)، دورۀ 7، شمارۀ 13، صص: 38-23.


4. صفری، جهانگیر و بنی­طالبی، امین و گرجی، بهنام، (1397)، باستان­گراییِ واژگانی در اشعار قیصر امین­پور، نشریۀ ادبیات پایداری (ادب و زبان نشریۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی کرمان)، دورۀ 10، شمارۀ 18، صص: 217-197.


5. قاسمی، محمّدعلی، (۱۳۸۳). هویّت در فضای پست مدرن (بررسی آرای چنتال موفی در باب هویّت، نشریۀ مطالعات راهبردی، دورۀ ۷، شمارۀ ۲، صص: ۲۷۴-۲۵۵.


6. قربانی، قدرت­الله، (۱۳۸۳)، هویّت ملّی از دیدگاه استاد مطهری، نشریّۀ مطالعات ملّی، دورۀ ۵ شمارۀ ۲، صص: ۶۳-۸۶.


7. گنجعلی، عبّاس و انق، نعمان، (1394)، بررسی و تطبیق اندیشه­های اجتماعی در شعر بدر شاکر السیاب و قیصر امین­پور، نشریۀ ادبیّات تطبیقی (ادب و زبان نشریۀ دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی کرمان)، دورۀ 7، شمارۀ 13، صص: 200-175.