بررسی بسامد اوزان بحور و ساختار قوافی در نسخة خطّی عقودالجواهر احمد داعی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

عبداله قاسمی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات عرب واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
زهرا خسروی و مکانی ² (دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/04/11 تاریخ پذیرش : 1398/07/16 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: احمد داعی, کلید واژه‌‌ها: اوزان بحور, قوافی, عقود الاجواهر,

چکیده مقاله :

چکیده امروزه بررسی اوزان اشعار فارسی و عربی، با تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب‌های گوناگون آن با وجود چاپ‌های پاکیزه و منقّح از دواوین شعر فارسی و عربی امری ضروری و مفید به نظر می‌رسد. آسیای صغیر به ویژه در دورة عثمانی که مرکز نضج زبان و ادب فارسی در دربار پادشاهان بود، بستر مناسبی برای پرورش شعرا و آثار ارزشمند ادبی آنان محسوب می شد. احمد داعی با عقود الجواهر یکی از پیشتازان نصاب سرایی در این عصر محسوب می‌شود که با اشراف بر لغات فارسی و عربی با سرودن پنجاه و یک قطعه در 653 بیت نوآوری خاصّی در اوزان عروضی با تلفیق و پیوند سخنان حکمی و ضرب‌المثل‌ها بوجود آورده است. وی در کنار آموزش زبان عربی و معانی لغات و واژگان ثقیل عربی اهداف دیگری چون؛ نگاه مبتکرانه به اوزان شعر و تعلیم پندهای اخلاقی و حکمی نیز داشته است. این مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی اوزان به این سؤال پاسخ می‌دهد که احمد داعی در عقودالجواهر از نظر علم عروض در چه جایگاهی قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         The integrative thoughts in poetry, with any background, are basically of the most complicated outcomes of the poetic speculation and because of the extensiveness of the ideas and meaningfulness of the thought, and their paraphrase leads the reader in the way and quality of the looking at the poet. Akhawan Sales' poetry , as a distinguished contemporary poet is the owner of a style which integrates and combines the ancient literary tradition with novel language and thoughts that are presented in Persian poetry for the first time. His extensive dominance on Persian literary heritage has provided the opportunity for him to include his opinions beautifully in his poetry. The writers of this paper which is produced qualitatively by the descriptive – analytic approach, are studying the integrative thoughts in Akhawan Sales' works. Of the consequences attained from the research which have been done in three levels of lingual, literal, and speculation one can find the integration of archaic and colloquial language with modern and literary language; epic and ode in pre and post dominance of Islam; different religions; and also the integration of Nima's poetry with classic one. Akhawan has been able to create a new style in the sphere of poetry and literature by using symbolism and modern view point in Persian territory.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• اوزمن، محمّد، (2001م )، دیوان ترکی احمد داعی، آنکارا.


• ارتیلان، اسماعیل حکمت، (1952م )، زندگی و آثار احمد داعی، استانبول.


• بانارلی، نهاد سامی، (1371م )، تاریخ ادبیّات ترک، استانبول.


• تورغوت، ممدوح، (1935)، تاریخ ایزنیق و بورسه، استانبول.


• تولکا اُجاک، فاطمه، (1385)، احوال و آثار و تحلیل اشعار دیوان فارسی احمد داعی، تهران: انجمن نفاخر.


• چتین، عبدالباقی و مقدّم، علیرضا، (1388)، مجلّة تاریخ ادبیّات، شماره 3/60، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

 7- خانلری، پرویز ، (1345)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

• خواجه نصیر طوسی، محمّد بن محمّد، (۱۳۶۹)، معیار الاشعار، تصحیح جلیل تجلیل، تهران: نشر ناهید.


• داعی، احمد، (قرن 8-9 ه‍.ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 3924، کتابخانة ملّی تبریز.


• _______، (1273ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2702، کتابخانة آستان قدس رضوی.


• _______، (1112 ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2/3172، کتابخانة مجلس شورای ملّی.


• _______، (2/8584 ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2702، کتابخانة دانشگاه تهران.


• دلبری‌پور، اصغر، (1391)، ترکان پارسی‌گو، آنکارا: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایرانی.


• ذوالفقاری، محسن، (۱۳۸۰)، فرهنگ موسیقی شعر، چاپ اوّل، قم: نشر نجبا.


• ریاحی، محمّدامین، (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران: پاژنگ.


• شمیسا. سیروس، (۱۳۸۳)، نقد ادبی، تهران: فردوس.

17- شاه حسینی، ناصرالدّین، (۱۳۶۸)، شناخت شعر، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ نشر هما.

18- فشارکی، محمّد، (۱۳۷۲)، میزان الافکار فی شرح معیارالاشعار، تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.

19- ماهیار، عبّاس، (۱۳۸۲)، عروض فارسی، تهران: نشر قطره، چاپ ششم.

20 - وحیدیان کامیار، عبّاس، (1370)، بررسی منشاء شعر فارسی، مشهد: آستان قدس.