بررسی بن‌مایه‌های اساطیری کهن‌الگوی سایه بر پایه نظریّة یونگ در50 داستان عامیانه
محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن
عباس سعیدی
1
(
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
اسماعیل آذر
2
(
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
حسن ذوالفقاری
3
(
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران.
)
کلید واژه: یونگ, کهن‌الگو, سایه, قصّه‌های عامیانه,
چکیده مقاله :
یکی از مهمّ‌ترین رویکردهای روانشناسی نقد ادبی معاصر، بررسی آثار ادبی از منظر کهن‌الگویی یونگ است. کهن‌الگوها مجموعه‌ای از تجربیّات، افکار غریزی و رفتارهای مشترک نسل بشری است که نمود آن را می‌توان در طول تاریخ به شکل رقص، آیین‌های جمعی و مذهبی، آثار ادبی و هنری مشاهده کرد. یکی از مهمّ‌ترین کهن‌الگوها از نظر یونگ کهن‌الگوی سایه است. سایه هرآن چیزی است که فرد از تأیید آن در مورد خودش سر باز می‌زند و همیشه از سوی آن تحت فشار است. این کهن‌الگو مسبب بروز رفتارهـای ناخوشـایند و نمود افکـار، خواسـته‌های ناپسند اجتماعی است که در مواقـع ضـعف و بحران ظاهر می‌شود و عدم توفیق در شناخت آن گاهی بشر را به نابودی مـی‌کشـاند. در این میان قصّه‌های عامیانه به عنوان اصلی‌ترین بستر نمود باورها و اعتقادات جمعی اقوام، مهمّ‌ترین منبع معتبر برای بررسی کهن‌الگوها و باورهای جمعی شناخته می‌شود که به صورت سینه به سینه و نسل به نسل روایت شده و به دست ما رسیده است و می‌توان از خلال آن به ریشه‌ها و عمق باورها و سنن جمعی یک قوم دست یافت. از این رو در این مقاله نویسندگان با انتخاب 50 داستان از قصّه‌های عامیانه و تحلیل آنها از منظر کهن‌الگویی، به بررسی نمود و رویکرد کهن الگوی سایه در آنها پرداخته‌اند. این داستان‌ها همگی از ویژگی مهمّ ما در داستان بودن برخوردارند. به طوری که ساختار و محتوای آنها قابل تعمیم به قصّه‌های دیگر است. در این پژوهش با بررسی میزان بسامد و بازتاب کهن الگوی سایه مطابق نظریۀ یونگ مشخّص شد که در متن قصّه ها دو بعد مثبت و منفی سایه به شکل 9 تیپ با کارکردهای مختلف حضور دارد.
Studying the literary works from the view point of Jung archetype is one of the most important approaches of contemporary library criticism. Archetypes are the collection of experiences, intrinsic ideas and joint behavior of human race whose phenomena that can be seen in the form of dancing, collective and religious ceremonies, and literary and artistic works. One of the most significant archetypes, from Jung's point of view, is the archetype of shadow. Shadow is anything which the individual doesn't want to confirm it and is always under its pressure. This archetype causes disagreeable behaviors and unaccepted social desires which in weak conditions and crisis reveals itself. Lack of its recognition sometimes leads the man to destruction. Folkloric stories, in this case, are considered as the most important sources for studying the archetypes and common beliefs which were narrated from generation to generation by which one can delve in the depths of tenets and traditions of a nation. We have selected 50 fictions from folkloric stories and analyzed them through the archetype of the shadow. All of these stories have the specifications the fictions we intend in a way that their structures and contents can be extended to other stories. By studying the rate of frequency , and the inflection of the archetype of shadow by Jung's theory, it was clear that there are two dimensions of positive and negative in 9 types with different functions.
6- پریشانی، زیبا، شیربچه، مسعود، (1388)، بن‌مایه‌ها و عناصر قصّه‌های عامیانه(پری‌وار) ایرانی، تهران: آران.
_||_
